CNI International News

၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ မေလ ၃

အီရန်တွင် ဆီးရီးယားနိုင်ငံအတွက် ကြီးမားသည့် အစီအစဉ် တစ်ခုရှိသည်။ 

ထိုအစီအစဉ်မှာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အပြီးတွင် ဥရောပကို ပြန်လည်ထူထောင်သည့် အမေရိကန်၏ Marshall Plan အမည်ရှိ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး အစီအစဉ်ကို ပုံတူကူးချရန် ကြံစည်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

အီရန်သည် ပြည်တွင်းစစ်ဒဏ်ခံခဲ့ရသော ဆီးရီးယားကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန်နှင့် ရင်းနှီးသော စီးပွားမိတ်ဖက် ဖြစ်လာရန် မျှော်လင့်ထားသည်။ 

အီရန်သည် ဆီးရီးယား ပြည်တွင်းစစ်အတွင်း သမ္မတအာဆက် (Bashar al-Assad) အသက်ရှင် လွတ်မြောက်စေ ရန် ဒေါ်လာဘီလီယံ ပေါင်းများစွာ အသုံးပြုပြီး ကူညီပေးခဲ့သည်။

ဆီးရီးယားရှိ အီရန်အထူးတာဝန်အဖွဲ့၏ စာမျက်နှာ ၃၃ မျက်နှာပါသည့် လေ့လာချက် အစီရင်ခံစာထဲတွင် ဆီးရီးယားနှင့်ပတ်သက်ပြီး အီရန်၏အစီအစဉ်များကို ရေးဆွဲခဲ့သည်။

ထိုလေ့လာချက်ထဲတွင် အမေရိကန်၏ Marshall Plan မဟာဗျူဟာကို ချီးကျူးခဲ့ပြီး ထိုမဟာဗျူဟာကြောင့် ဥရောပသည် အမေရိကန်ကို မှီခိုအားထားနေရသည့် အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိစေခဲ့သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။

အီရန်ကလည်း အလားတူ ရလဒ်များကို လိုလားနေပြီး ဆီးရီးယားက အီရန်ကို မှီခိုရသည့် အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိ စေရန် အီရန်က ဆန္ဒရှိနေသည်။ ထို့ပြင် ဆီးရီးယားကို ဒေါ်လာ ၄၀၀ ဘီလျံ အခွင့်အလမ်းကြီး တစ်ခုဟုပင် ခေါ်ဆိုခဲ့သည်။

သို့သော် ထိုအစီအစဉ်များသည် ခဲလေသမျှ သဲရေကျခဲ့ရသည်။ ပြီးခဲ့သည့်နှစ် ဒီဇင်ဘာလက အီရန်ကို ဆန့်ကျင် သည့် သူပုန်များက အာဆတ်အစိုးရအဖွဲ့ကို ဖြုတ်ချခဲ့သည်။

အီရန်က ဆီးရီးယားမှာ ဖော်နေတဲ့ ပရောဂျက်တန်ဖိုးကို ပြသထားစဉ်

ထို့ကြောင့် အာဆတ်သည် ရုရှားသို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ခဲ့ရပြီး ဆီးရီးယားရှိ အီရန်နိုင်ငံသားများသည်လည်း ဆီးရီးယားမှ အလျင်အမြန် ထွက်ခွာခဲ့ရသည်။

ထို့ပြင် ဆီးရီးယားနိုင်ငံသားများသည် ဒမတ်စကတ် (Damascus) မြို့တော်ရှိ အီရန်သံရုံးကို ဝင်ရောက်လုယက်ပြီး ပစ္စည်းများကို ယူခဲ့ကြသည်။

အီရန်သံရုံးသို့ ရိုက်တာသတင်းဌာနမှ ဂျာနယ်လစ်များ ရောက်ရှိသွားချိန်တွင် စာရွက်စာတမ်း အများအပြားကို တွေ့ရှိခဲ့ရသည်။ 

ထိုစာရွက်စာတမ်းများအရ အီရန်သည် ဆီးရီးယားအတွက် ကုန်ကျထားသည့် ငွေကြေးများကို ပြန်လည်ရရှိရန် ကြိုးပမ်းနေပြီး ဆီးရီးယားတွင် ဩဇာလွှမ်းမိုးရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။

သို့သော် လက်ရှိအခြေအနေအရ အီရန်၏ ထိုအစီအစဉ်များ အားလုံးသည် ကျရှုံးလုနီးပါး အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိ သွားခဲ့သည်။

အီရန်၏ စီးပွားရေးအင်ပါယာ ပြိုကွဲမှု
**********************************
အီရန်သည် ဆီးရီးယားတွင် အဓိက ပရောဂျက် ၄၀ နီးပါးကို ထောက်ပံ့ပေးထားသည်။ ထိုပရောဂျက်များထဲတွင် စွမ်းအင်စက်ရုံများ၊ ရေနံသိုက်များ၊ စက်ရုံများနှင့် ဘာသာရေး အဆောက်အအုံများပင် ပါဝင်နေသည်။

လက်ရှိတွင် ထိုပရောဂျက်များအားလုံး စွန့်ပစ်ခံခဲ့ရသည်။

လက်တာကီယာ (Latakia) မြို့ရှိ ယူရို ၄၁၁ သန်း တန်ကြေးရှိသည့် စွမ်းအင်စက်ရုံတည်ဆောက်ရေး ပရောဂျက် သည် အပြီးမသတ်နိုင်ဘဲ ရပ်တန့်သွားခဲ့သည်။

ထို့ပြင် ဒေါ်လာ ၂၆ သန်း တန်ကြေးရှိသည့် ရထားလမ်းပါဝင်သည့် တံတားတစ်စင်းသည်လည်း အမေရိကန်၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် ပျက်စီးသွားခဲ့သည်။

ရေနံပရောဂျက်များသည်လည်း လက်ရှိအချိန်တွင် ဆီးရီးယား၏ သဲကန္တရထဲတွင် ဆက်လက် လုပ်ကိုင်မည့်သူ မရှိတော့ဘဲ ခြောက်ကပ်သွားခဲ့သည်။

အီရန်ကုမ္ပဏီများကမူ ၎င်းတို့သည် ဒေါ်လာသန်းချီ အကြွေးတင်ခဲ့ရကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

ကုန်သည်တစ်ဦးဖြစ်သည့် ဟက်ဆန် ရှာခီစီ (Hassan Shakhesi) ကမူ ဆီးရီးယား၏ ၎င်း၏ ကုန်စည်များ ပျောက်ကွယ်သွားချိန်တွင် ယူရို ၁၆ သန်း အရှုံးပေါ်ခဲ့ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

“အကုန် ကုန်သွားပြီ။ အလုပ်ကတော့ ဆက်လုပ်ရမှာပဲ” ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။

ငွေကြေး စုစုပေါင်းအဖြစ် အီရန်သည် ဆီးရီးယားနိုင်ငံနှင့် ပတ်သက်ပြီး ဒေါ်လာ ဘီလျံ ၃၀ ကျော် သုံးစွဲခဲ့သည်ဟု ယူဆရသည်။ ထိုငွေကြေးများထဲမှ အများစုမှာ ပြန်မရဘဲ ဆုံးရှုံးသွားခဲ့သည်။

ပြည်ပြေး ဆီးရီးယားသမ္မတ အာဆတ်နဲ့ အီရန်ခေါင်းဆောင်ပုံကို တွေ့ရစဉ်

မျက်နှာလွှဲနေသည့် ဆီးရီးယား အစိုးရသစ်
*************************************
အာဆတ်အစိုးရကို ဖြုတ်ချခဲ့ပြီး ဆီးရီးယားနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်နေသည့် ခေါင်းဆောင်များကမူ အီရန်ကို ငွေကြေးများ ပြန်ပေးမည် ဟုတ်၊ မဟုတ်ကို ပြောကြားခဲ့ခြင်းမရှိပေ။

“အီရန်ကတော့ တော်တော် အထိနာသွားပါတယ်” ဟု ဆီးရီးယားသမ္မတသစ် အာမက် အယ်ရှာရား (Ahmed al-Sharaa) က ပြောကြားခဲ့သည်။

အယ်ရှာရားသည် တစ်ချိန်က အယ်ကေဒါအဖွဲ့နှင့် အဆက်အသွယ်ရှိခဲ့ပြီး ဆီးရီးယား၏ Hayat Tahrir al-Sham (HTS) လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ကို ဦးဆောင်ပြီး အာဆတ်အစိုးရကို ဖြုတ်ချခဲ့သူဖြစ်သည်။

ဆီးရီးယားမှ အီရန်တပ်များ ထွက်ခွာသွားသည့်အတွက် ဆီးရီးယားနိုင်ငံသားအများစုက ဝမ်းသာနေကြသည်။ 

သို့သော် အီရန်၏ ပရောဂျက်များ၌ ဝင်ရောက် လုပ်ကိုင်ခဲ့သူများသည် လက်ရှိတွင် အလုပ်လက်မဲ့ ဖြစ်သွားခဲ့ ကြသည်။

“အီရန်ကတော့ ဆီးရီးယားကို ကူညီခဲ့တာပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ငွေကြေးပြဿနာတွေနဲ့ အဂတိလိုက်စားမှုတွေကြောင့် အောင်မြင်ခဲ့ခြင်းမရှိပါဘူး” ဟု လက်တာကီယာမြို့ရှိ စွမ်းအင်စက်ရုံမှ ဆီးရီးယားအင်ဂျင်နီယာတစ်ဦးက ပြောကြားခဲ့သည်။

ဆီးရီးယားနိုင်ငံအတွင်းက လက်နက်ကိုင်အင်အားစုများကို တွေ့ရစဉ်

ဆီးရီးယားရှိ အီရန်၏ အဓိကလူပုဂ္ဂိုလ်
***********************************
အီရန်၏ စီးပွားရေး အစီအစဉ်များကို ဦးဆောင် လုပ်ကိုင်နေသူမှာ အာဘက်စ် အက်ခ်ဘာရီ (Abbas Akbari) အမည်ရှိ အမျိုးသားတစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူသည် အီရန်၏ တော်လှန်ရေး အစောင့်တပ်ဖွဲ့အတွက် အလုပ်လုပ်ပေး ခဲ့သည်။

သူ့တာဝန်မှာ ဆီးရီးယားရှိ အီရန်၏ ငွေကြေးများ ပြန်ရရေးနှင့် ကုန်သွယ်မှုကို မြှင်တင်ရေးဖြစ်သည်။

အက်ခ်ဘာရီနှင့် ၎င်း၏ အဖွဲ့သည် အမေရိကန်၏ Marshall Plan နှင့် အီရန်၏ အစီအစဉ်တို့ကို နှိုင်းယှဉ်ထားသည့် လေ့လာချက် အစီရင်ခံစာကို ရေးသားခဲ့သူများဖြစ်သည်။

သို့သော် ၎င်း၏ အားထုတ် ကြိုးပမ်းမှုများလည်း အရာမထင်ခဲ့ဘဲ သဘောတူညီချက် အများစုသည် ပိတ်ဆို့မှုများ၊ စစ်ပွဲများနှင့် အဂတိလိုက်စားမှုများကြောင့် ရပ်တန့်သွားခဲ့သည်။

အီရန်၏ ထိပ်တန်း စွမ်းအင်ကုမ္ပဏီ Mapna သည် ဆီးရီးယားနှင့် ကြီးမားသော သဘောတူညီချက်များ လက်မှတ် ရေးထိုးခဲ့သည်။

သို့သော် နှောင့်နှေးကြန့်ကြာမှုများ၊ စာချုပ်များ ပြောင်းလဲမှုနှင့် ဆီးရီးယား၏ တောင်းဆိုမှုများကြောင့် ငွေကြေးများကို ဆုံးရှုံးခဲ့သည်။

ထိခိုက်နစ်နာခဲ့သည့် အီရန်ကုမ္ပဏီများ
***********************************
အီရန်၏ လျှပ်စစ်ကုမ္ပဏီတစ်ခုဖြစ်သည့် Copper World သည် ဒေါ်လာ သန်းပေါင်းများစွာ ဆုံးရှုံးခဲ့သည်။ 

ပစ္စည်းများ ခိုးယူခံရခြင်း၊ ငွေပေးချေမှု လမ်းကြောင်းများ ပိတ်ဆို့ခံရခြင်း၊ အဂတိလိုက်စားမှုများ ဖြစ်ပွားခြင်းတို့ ကြောင်း ငွေကြေးပိုင်းတွင် ဆုံးရှုံးနစ်နာမှု အခြေအနေ ဆိုးရွားခဲ့သည်။

အီရန်အစိုးရ ထိုကုမ္ပဏီများကို ကူညီရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ အက်ခ်ဘာရီကလည်း အီရန်ကုမ္ပဏီများကို ပေးစရာ ရှိသည့် အကြွေးများကို ပြန်လည်ပေးဆပ်ရန် ဆီးရီးယားအရာရှိများကို ပေးစာများပေးပို့ပြီး တောင်းဆိုခဲ့သည်။ 

သို့သော် အကြွေးအနည်းငယ်ကိုသာ ပြန်လည်ရရှိခဲ့သည်။

အီရန်၏ ပရဟိတ ပရောဂျက်များသည်လည်း အခြေအနေ မကောင်းလှပေ။ အီရန် ဘာသာရေး အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့က တည်ဆောက်ပေးခဲ့သည့် ရထားလမ်းပါသည့် တံတားတစ်စင်းသည် ဗုံးကြဲခံခဲ့ရသဖြင့် ပျက်စီးသွားခဲ့သည်။

ဆီးရီးယားနယ်မြေအခြေအနေကို ပြသထားစဉ်

ဆက်လက်ပြီး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံနေသည့် အီရန်
****************************************
အထက်ဖော်ပြပါ ပြဿနာများ တန်းစီရှိနေသည့်တိုင် အီရန်သည် သဘောတူညီချက်များကို ဆက်ပြီး လက်မှတ် ရေးထိုးခဲ့သည်။

အီရန်သည် ဆီးရီးယားတွင် စိုက်ပျိုးရေး၊ ရေနံ၊ သတ္တုတွင်းနှင့် မိုဘိုင်းဖုန်း ကွန်ယက်များအတွက် ကန်ထရိုက်များ ရယူခြင်း၊ ချေးငွေများ ထုတ်ပေးခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

သို့သော်လည်း ထိုပရောဂျက်များသည် အောင်မြင်ခြင်းမရှိဘဲ ရပ်တန့်သွားခဲ့သည်။

ထို့ပြင် အီရန်သည် လက်တာကီယာမြို့ရှိ ဆိပ်ကမ်းတစ်ခုအား ထိန်းချုပ်ထားမှုကိုလည်း ပြင်သစ်ကုမ္ပဏီတစ်ခု အား လွှဲပြောင်းပေးလိုက်ရသည်။

နိဂုံးတွင် ဆီးရီးယားကို ဆုံးရှုံးသွားခဲ့သည့် အီရန်
*****************************************
ဆီးရီးယားတွင် အာဆတ်အစိုးရပြုတ်ကျမှုသည် အီရန်၏ မျှော်လင့်ချက်များအားလုံး ပြိုလဲသွားခြင်းဖြစ်သည်။

အီရန်သံရုံးသည်လည်း ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရသည်။ အီရန် အင်ဂျင်နီယားများလည်း ဆီးရီးယားမှ ထွက်ပြေးသွားခဲ့သည်။

အီရန်၏ စာရွက်စာတမ်းများနှင့် စစ်သုံးပစ္စည်းများလည်း ဆီးရီးယားတွင် ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။

အီရန်သည် ဆီးရီးယားကို အီရန်အတွက် အောင်မြင်မှု အကြောင်းရင်းခံတစ်ခုအဖြစ် မျှော်လင့်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

သို့သော် ပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်ပွားမှု၊ ပိတ်ဆို့မှုများ၊ အဂတိလိုက်စားမှုများနှင့် အာဆတ် အစိုးရအဖွဲ့ ပြုတ်ကျမှုများ သည် အီရန်၏ မျှော်လင့်ချက်များကို ဆုံးရှုံးသွားစေခဲ့သည်။

Source: ရိုက်တာ

CNI Article

၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ ဧပြီ ၂၆

ဧပြီ ၂ ရက်က အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် (Donald Trump) သည် "လွတ်မြောက်ရေးနေ့" ဆိုသည့် စကားလုံးကို သုံးနှုန်းပြီး ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးအား ကုန်သွယ်ခွန်များ တိုးမြှင့်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။

ထိုနေ့သည် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (အာဆီယံ) ၏ အဖွဲ့ဝင် ၁၀ နိုင်ငံစလုံးအတွက်  "စည်းလုံး ညီညွတ်ရေးနေ့" ဟု ပြောင်းလဲခေါ်ဆိုရသည့် အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိစေခဲ့သည်။

ထရမ့်၏ ကုန်သွယ်ခွန်များ တိုးမြှင့်ကြောင်း ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်အပြီး ၇၂ နာရီအတွင်းမှာပင် အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌ မလေးရှားဝန်ကြီးချုပ် အန်ဝါအီဘရာဟင် (Anwar Ibrahim) သည် အာဆီယံမိတ်ဖက် ခေါင်းဆောင်များနှင့် တွေ့ဆုံကာ အမေရိကန်၏ ကုန်သွယ်ခွန် တိုးမြှင့်ကောက်ခံမှုကို မည်ကဲ့သို့ တုန့်ပြန်ရမည်ဆိုသည့် အကြောင်း အရာများကို ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းခဲ့သည်။

လွန်ခဲ့သည့် သီတင်း ၃ ပတ်အတွင်း အမေရိကန်၏ အခွန်စည်းကြပ်မှုများကို တုန့်ပြန်ရန်အတွက် အာဆီယံ အဖွဲ့ဝင်များနှင့် အခြားနိုင်ငံများအကြား ဆွေးနွေးပွဲများ ဆက်တိုက် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။

အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်က နိုင်ငံတကာကို ကောက်မည့် အခွန်ကောက်စာရင်း ကြေညာစဉ်

ဧပြီလ ၁၀ ရက်က အာဆီယံ စီးပွားရေးဝန်ကြီးများသည် ဗွီဒီယိုဆက်သွယ်မှုမှတဆင့် အစည်းအဝေး ပြုလုပ်ခဲ့ ပြီးနောက် အာဆီယံ၏ သဘောထား ကြီးမားမှုနှင့် ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်ရည်ရှိမှုတို့ကို ပြသခဲ့သည်။

လက်ရှိ အာဆီယံနှင့် အမေရိကန်ကြား အပြန်အလှန် ကုန်သွယ်မှုပမာဏ မြင့်မားလာခြင်းကြောင့် အာဆီယံ အနေဖြင့် ထရမ့်၏ တစ်ဖက်သတ်ဆန်သည့် အခွန်တိုးမြှင့်မှုကို လက်တုန့်ပြန်ခြင်းမပြုရန် တညီတညွတ်တည်း သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။

အစည်းအဝေးအတွင်း အာဆီယံဝန်ကြီးများသည် အမေရိကန်နှင့် ဟန်ချက်ညီမှုရှိပြီး ရေရှည်တည်တံ့သော စီးပွားရေး ဆက်ဆံမှုရရှိစေရန် ပွင့်လင်းသော ဆက်သွယ်ရေးနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို ထိန်းသိမ်းရန် အရေးကြီးကြောင်းကိုလည်း အလေးပေး ပြောကြားခဲ့သည်။

ထို့ပြင် အာဆီယံသည် အမေရိကန်နှင့် ပွင့်လင်းပြီး အပြုသဘောဆောင်သော တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုကိုလည်း ပြုလုပ်လိုကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။

တစ်ချိန်တည်းမှာပင် အာဆီယံသည်  ကုန်သွယ်ရေး အငြင်းပွားမှုများကို ဖြေရှင်းရန်နှင့် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး တိုးတက်မှုကို မြှင့်တင်ရန်အတွက် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့ (WTO) ကို ကြားခံအဖွဲ့အစည်း တစ်ခုအဖြစ် ထပ်မံအတည်ပြုခဲ့သည်။

အမေရိကန်၏ ကုန်သွယ်ခွန် တိုးမြှင့်မှုများအရ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ တစ်နိုင်ငံချင်းစီအလိုက် ကုန်သွယ်မှု အပေါ် မူတည်ပြီး ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၄၉ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးမြှင့်ခဲ့သဖြင့် အာဆီယံ၏ စီးပွားရေးကို ပြင်းထန်စွာ သက်ရောက်ဖွယ်ရှိနေသည်။

အာဆီယံစီးပွားရေးဝန်ကြီးများကို တွေ့ရစဉ်

ပြီးခဲ့သည့်နှစ်က အာဆီယံ-အမေရိကန် ကုန်သွယ်မှုပမာဏသည် ဒေါ်လာ ၃၂၆ ဒသမ ၅ ဘီလီယံရှိခဲ့ပြီး အာဆီယံ ဘက်မှ ကုန်သွယ်ရေးပိုငွေ ဒေါ်လာ ၇၁ ဘီလီယံရှိခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် အာဆီယံအနေဖြင့် အမေရိကန်နှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံရာတွင် ဆန်းသစ်တီထွင်မှုရှိသည့် မဟာဗျူဟာကို ကျင့်သုံးရမည်ဖြစ်ပြီး အနှောင့်အယှက် တစ်စုံတစ်ရာ ရှိခဲ့မည်ဆိုပါက အာဆီယံ၏ စီးပွားရေးကို ထိခိုက်စေလိမ့် မည်ဖြစ်သည်။

၂၀၂၃ ခုနှစ်က အာဆီယံတွင် အမေရိကန်၏ တိုက်ရိုက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုသည် ဒေါ်လာ ၇၅ ဘီလီယံအထိရှိပြီး အဓိကအားဖြင့်ဘဏ္ဍာရေး၊ ရော်ဖက်ရှင်နယ် ဝန်ဆောင်မှုများနှင့် နည်းပညာမြင့် ကုန်ထုတ်လုပ်မှုများတွင် ဖြစ်သည်။

ထို့ပြင် အမေရိကန်သည် အာဆီယံ၏ အကြီးဆုံး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူဖြစ်သည်။

ဖေဖော်ဝါရီလမှစပြီး အာဆီယံအတွင်းရေးမှူးချုပ်ရုံးနှင့် အာဆီယံစီးပွားရေးပေါင်းစည်းမှု အဆင့်မြင့် လုပ်ငန်းအဖွဲ့ တို့သည် ပရော်ဖက်ရှင်နယ် ဝန်ဆောင်မှုများနှင့် နည်းပညာမြင့် ကဏ္ဍများကဲ့သို့ အရေးကြီးသည့် နယ်ပယ်များတွင် အဖွဲ့ဝင်များအကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို အားကောင်းလာစေရန်အတွက် အဖြေရှာရန်နှင့် အကောင်အထည် ဖော် လုပ်ဆောင်ရန် အစီအစဉ်များကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ခဲ့ကြသည်။

အာဆီယံအလှည့်ကျဥက္ကဋ္ဌ မလေးရှားဝန်ကြီးချုပ် အန်ဝါကိုတွေ့ရစဉ်

အာဆီယံ၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ ထောက်ပံ့ရေး ကွင်းဆက်ကို ခံနိုင်ရည်ရှိစေရန်နှင့် အမေရိကန် အပါအဝင် ကုန်သွယ်ရေး မိတ်ဖက်များနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံရန်ဖြစ်သည်။

ဖေဖော်ဝါရီလက ပြုလုပ်ခဲ့သည့် အစည်းအဝေးသည် အာဆီယံ-အမေရိကန် မဟာဗျူဟာ ကုန်သွယ်မှုနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေး (STIP) ဟု လူသိများသော မူဘောင်တစ်ရပ်ကို ဖွဲ့စည်းနိုင်ခဲ့သည်။

အခြားမဟာဗျူဟာတစ်ခုမှာ လမ်းကြောင်း ၂ ကြောင်း ပါဝင်သည့် ထောက်ပံ့ရေး ကွင်းဆက်ဖြစ်သည်။ 

ပထမလမ်းကြောင်းသည် ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးနှင့် အကောက်ခွန် အဆင့်မြှင့်တင်ရေး၊ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူး ပစ္စည်းများနှင့် ဆေးဝါးများကဲ့သို့သော တန်ဖိုးမြင့်ကဏ္ဍများကို ဦးစားပေး လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်သည်။

ဒုတိယလမ်းကြောင်းမှာ အာဆီယံကို လက်ရှိ ဒေသတွင်း လွတ်လပ်စွာ ကုန်သွယ်ရေး သဘောတူညီချက်များမှ တဆင့် အကောက်ခွန်မဲ့ ဇုန်တစ်ခုအဖြစ် ဖော်ဆောင်ပြီး အမေရိကန်ကုမ္ပဏီများကို ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခွင့်ပြုရန် ဖြစ်သည်။

လာမည့် မေလနှောင်းပိုင်းတွင် ကျင်းပမည့် အာဆီယံနှင့် ပတ်သက်သည့် ထိပ်သီးအစည်းအဝေးများတွင် အာဆီယံ ခေါင်းဆောင်များက ထိုအကြံပြုချက်များကို စိစစ်သွားကြမည်ဖြစ်သည်။

လက်ရှိအချိန်တွင် အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် တစ်နိုင်ငံချင်းစီသည် အမေရိကန်နှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများ ပြုလုပ်နေပြီ ဖြစ်သည်။

ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ် ပေတုန်တန်ကို တွေ့ရစဉ်

နိုင်ငံတိုင်းတွင် အမေရိကန်နှင့်ပတ်သက်ပြီး ကိုယ်ပိုင်ရွေးချယ်ခွင့်များရှိသော်လည်း အမေရိကန်၏ အခွန် တိုးမြှင့်ကောက်ခံသည့် စိန်ခေါ်မှုများအပေါ် ၎င်းတို့၏ တုန့်ပြန်မှုများသည် လက်တွေ့ကျပြီး ပြေငြိမ်းလိုသည့် တူညီသော စရိုက်လက္ခဏာများရှိနေကြသည်။

စင်္ကာပူ၊ ဗီယက်နမ်၊ အင်ဒိုနီးရှားနှင့် ဖိလစ်ပိုင် အပါအဝင် နိုင်ငံအများအပြားသည် ထရမ့်အစိုးရနှင့် ညှိနှိုင်းမှုများ ထပ်မံပြုလုပ်ရန် စီစဉ်ထားကြသည်။

ထိုင်းနိုင်ငံကလည်း ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်နှင့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီး ပီချိုင်း ချွန်ဟာဗာရီရ (Pichai Chunhavajira) နှင့် ကုန်သွယ်ရေးဝန်ကြီး ပီချိုင်း နာရစ်သာဖန် (Pichai Naripthaphan) တို့ ဦးဆောင်သော Team Thailand အဖွဲ့ကို ဝါရှင်တန်သို့ စေလွှတ်ထားပြီးဖြစ်သည်။

ထိုင်းနိုင်ငံသည် အမေရိကန်က ကောက်ခံသည့် ကုန်သွယ်ခွန် ၃၆ ရာခိုင်နှုန်းကို လျှော့ချရန် ရည်ရွယ်ပြီး လုပ်စရာ ရှိသော အချက်အလက်များကို  Team Thailand အဖွဲ့အား ပေးပို့ထားပြီးဖြစ်သည်။

ထိုင်းနိုင်ငံသည် အမေရိကန်နှင့် ကုန်သွယ်မှုတွင် ပိုငွေ ဒေါ်လာ ၄၆ ဘီလျံရှိခဲ့သည်။ 

ထရမ့်၏ ပထမသက်တမ်း ကာလကတည်းက အမေရိကန်နှင့် ထိုင်းကြား ကုန်သွယ်ရေး ပိုငွေပြမှုသည် အဓိက ပြဿနာတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။

ပေတုန်တန် အစိုးရသည် အမေရိကန်ထံမှ မော်တော်ယာဥ်များ၊ လက်နက်များ၊ စိုက်ပျိုးရေး ထွက်ကုန်များ၊ အီလက်ထရောနစ်နှင့် စွမ်းအင်များကို ပိုမိုတိုးမြှင့်ဝယ်ယူမည်ဟု ကတိပြုခဲ့ပြီး ၁၀ နှစ်အတွင်း ထိုင်းဘက်မှ ကုန်သွယ်ရေး ပိုငွေပြမှုကို လျှော့ချပေးမည်ဟု ကတိပေးခဲ့သည်။

ထို့ပြင် ထိုင်းနိုင်ငံသည် ပုဂ္ဂလိကကုမ္ပဏီများကို အမေရိကန် ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းကဏ္ဍတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန် တွန်းအားပေးမည်ဖြစ်ပြီး အလုပ်အကိုင်များ ပိုမိုဖန်တီးပေးမည်ဖြစ်သည်။

ထိုင်းနိုင်ငံသည် ၁၈၁၈ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်နှင့် ဆက်ဆံရေးထူထောင်သည့် ပထမဆုံးအာရှနိုင်ငံဖြစ်သည်။ 

အခြားအာရှနိုင်ငံများသည် အမေရိကန်နှင့် ၎င်းတို့၏ ပထမဆုံး ကုန်သွယ်မှု သဘောတူစာချုပ်ကို ၁၈၃၃ ခုနှစ်တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြသည်။

Source: ဘန်ကောက်ပို့စ်

CNI Sport Article

၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ ဧပြီ ၂၇

ပရီးမီးယားလိဂ်ရဲ့ ဝါရင့်တိုက်စစ်မှူး တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ဗာဒီဟာ လက်စတာအသင်းနဲ့ စာချုပ်ကုန်ဆုံးမယ့် ဒီရာသီ ကုန်ရင် အသင်းကနေ ထွက်ခွာတော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

၂၀၁၂ ခုနှစ်က အပျော်တမ်းကလပ် ဖလီးဝုဒ်တောင်းအသင်းကနေ ပေါင် ၁ သန်းနဲ့ ရောက်ရှိလာခဲ့တဲ့ ဗာဒီဟာ လက်စတာအသင်းမှာ ၁၃ နှစ်ကြာ ကစားခဲ့ပြီးနောက် ကလပ်အသင်းရဲ့ ဂန္ထဝင်အဖြစ်နဲ့ ထွက်ခွာတော့မှာပါ။ 

ဗာဒီဟာ လက်စတာအသင်းနဲ့ အတူ ပရီးမီးယားလိဂ်နဲ့ FA ဖလား ၁ ကြိမ်စီ၊ ချန်ပီယံရှစ်ဖလား ၂ ကြိမ် ရယူနိုင်ခဲ့ တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဗာဒီကို လက်စတာအသင်း စတင်ခေါ်ယူခဲ့ချိန်တုန်းက အသင်းဟာ ချန်ပီယံရှစ်ပြိုင်ပွဲမှာသာ ရှိနေသေးတာပါ။ 

ဗာဒီဟာ လက်စတာအသင်းကို ချန်ပီယံရှစ်ကနေ ပရီးမီးယားလိဂ်ထံ တန်းတက်နိုင်အောင် အဓိက စွမ်းဆောင် ပေးနိုင်ခဲ့တဲ့သူတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဒီရာသီမှာ အသင်းဖော်တွေကပေးတဲ့ အသင်းရဲ့တစ်နှစ်တာ အကောင်းဆုံး ကစားသမားဆုကို ရရှိခဲ့ပါတယ်။

အပျော်တမ်း ကစားသမားဘဝ ကနေလာတဲ့ ဗာဒီဟာ သူ့ရဲ့လက်စတာအသင်း ကစားသမားဘဝ ပရီးမီးယားလိဂ် ပွဲဦးထွက် ရာသီမှာလည်း အထင်ကြီးဖွယ်ကောင်းတဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်တွေကို ပြသနိုင်ခဲ့တာပါ။

ဗာဒီကို ဆုဖလားများစွာနဲ့အတူ တွေ့ရစဉ်

၂၀၁၅-၁၆ ရာသီက လက်စတာအသင်း အံ့အားသင့်ဖွယ် ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလားကို ကိုင်မြှောက်နိုင်ခဲ့တဲ့ ရာသီမှာ ဗာဒီဟာ ပြိုင်ဘက်အသင်းတိုင်းရဲ့ ခံစစ်ကစားသမားတွေကို အိပ်မက်ဆိုးတွေ ပေးနိုင်ခဲ့တဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။ 

ဗာဒီဟာ သူ့ရဲ့လျင်မြန်မှု၊ အဆုံးသတ်ပုံ ကောင်းမွန်မှုတွေကြောင့် လက်စတာအသင်းကို ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလား ရရှိအောင် ကူညီပေးနိုင်ခဲ့တာပါ။

ဗာဒီဟာ ၂၀၁၅-၁၆ ရာသီမှာ လက်စတာအသင်းအတွက် ပရီးမီးယားလိဂ်သွင်းဂိုး ၂၄ ဂိုးအထိ သွင်းယူနိုင်ခဲ့ပြီး ဒီအထဲမှာ ၁၁ ပွဲဆက်တိုက် ဂိုးသွင်းယူနိုင်တဲ့ စံချိန်မှတ်တမ်းကောင်းကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့ပါတယ်။

ဗာဒီဟာ လက်စတာအသင်းကို ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလား ရယူပေးနိုင်ခဲ့တဲ့ ရာသီမှာ ပရီးမီးယားလိဂ်ရဲ့ တစ်နှစ်တာ အကောင်းဆုံး ကစားသမားဆုကို ရရှိခဲ့ပါတယ်။

 ဗာဒီကို တွေ့ရစဉ်

ဗာဒီဟာ လက်စတာအသင်းအတွက် ပြသခဲ့တဲ့ ခြေစွမ်းကောင်းတွေကြောင့် အင်္ဂလန်အသင်း လူစာရင်းမှာ ရွေးချယ်ခံခဲ့ရပြီး ယူရို ၂၀၁၆ ပြိုင်ပွဲမှာ ပါဝင်ကာ ဂိုးသွင်းယူနိုင်ခဲ့တာပါ။ 

လက်စတာအသင်းကို ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလား ရရှိအောင် ကူညီပေးနိုင်ခဲ့တဲ့ ဗာဒီကို အာဆင်နယ်အသင်းက သူ့ရဲ့စာချုပ်ထဲမှာပါဝင်တဲ့ စာချုပ်ဖျက်သိမ်းကြေးပေးပြီး ခေါ်ယူဖို့ ကမ်းလှမ်းခဲ့ပါတယ်။ 

ဒါပေမယ့် ဗာဒီဟာ အာဆင်နယ်အသင်းရဲ့ကမ်းလှမ်းမှုကို ငြင်းပယ်ပြီး လက်စတာအသင်းမှာ ဆက်ရှိခဲ့တာပါ။

လက်စတာအသင်းနဲ့ ချန်ပီယံလိဂ်ပြိုင်ပွဲကို ယှဉ်ပြိုင်ခွင့်ရခဲ့တဲ့ ဗာဒီဟာ ၂၀၁၉-၂၀ ရာသီမှာ ပရီးမီးယားလိဂ် ပြိုင်ပွဲရဲ့ ဂိုးသွင်းအများဆုံးဖြစ်တဲ့ ရွှေဖိနပ်ဆုကိုလည်း ပိုင်ဆိုင်ခဲ့တာပါ။

၂၀၂၀-၂၁ ရာသီမှာ ဗာဒီဟာ လက်စတာအသင်းနဲ့ FA ဖလားကို ရယူနိုင်ခဲ့ပြီး ၂၀၂၁-၂၂ ရာသီမစတင်မီမှာ ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့တဲ့ ကွန်မြူနတီဒိုင်းကိုလည်း ရယူနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ 

ဗာဒီဟာ လက်စတာအသင်း အောင်မြင်မှုတွေမှာ အတူရှိခဲ့သလို အသင်း ကျရှုံးချိန်မှာလည်း အတူရှိခဲ့တဲ့သူပါ။ 

အင်္ဂလန်ကစားသမားဟောင်းဟာ လက်စတာအသင်း ပရီးမီးယားလိဂ်ကနေ ချန်ပီယံရှစ်ပြိုင်ပွဲထံ တန်းဆင်း ချိန်မှာ လိုက်ပါခဲ့ပြီး အသင်းကို ပရီးမီးယားလိဂ်ပြိုင်ပွဲထံ တန်းပြန်တက်နိုင်အောင် ဦးဆောင်ပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

လက်စတာအသင်းဟာ ပရီးမီးယားလိဂ်ကို တန်းပြန်တက်လာချိန်မှာ အသင်းအပေါ်သစ္စာရှိခဲ့တဲ့ ဗာဒီကို ၁ နှစ် စာချုပ်သစ်ချုပ်ပြီး အသင်းကို ဆက်ဦးဆောင်စေခဲ့တာပါ။ 

လက်စတာအသင်းဟာ ဒီရာသီ ပရီးမီးယားလိဂ်ပြိုင်ပွဲမှာ ရလဒ်တွေ အလွန်ဆိုးရွားခဲ့ပြီး ဗာဒီကလည်း သူ့ရဲ့ အသက်အရွယ်ကြောင့် အသင်းကို ကူညီပေးနိုင်ခြင်း မရှိတော့ပါဘူး။ အဲဒါကြောင့် လက်စတာအသင်းဟာ ပရီးမီးယားလိဂ်ကနေ ချန်ပီယံရှစ်ပြိုင်ပွဲထံ ချက်ချင်းတန်းပြန်ဆင်းသွားခဲ့တာပါ။

ဗာဒီကို တွေ့ရစဉ်

ဗာဒီဟာ လက်စတာအသင်း တန်းဆင်းပြီးနောက် အသင်းပရိသတ်တွေကို တောင်းပန်ကြောင်း ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့သလို ရက်ပိုင်းအကြာမှာ ၁၃ နှစ်ကြာ ကစားခဲ့တဲ့ အသင်းကနေ သူထွက်ခွာတော့မယ်လို့ ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ 

ဗာဒီက လက်စတာအသင်းကနေ ထွက်ခွာမယ့် အကြောင်းပြောရတာဟာ သူ့အတွက် ဝမ်းနည်းကြေကွဲစရာ ဖြစ်ပေမယ့် မှန်ကန်တဲ့ အချိန်လို့ထင်ပြီး အသင်းဟာ သူ့နှလုံးသားရဲ့ ကြီးမားတဲ့နေရာမှာ အမြဲတမ်းရှိနေမယ်လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။ 

ဗာဒီဟာ လက်စတာအသင်းကနေ ထွက်ခွာမှာဖြစ်ပေမယ့် ကစားသမားဘဝကနေ အနားယူဦးမှာ မဟုတ်သေးဘဲ ဆက်ကစားပြီး သွင်းဂိုးတွေ သွင်းယူချင်တယ်လို့ ပြောခဲ့တာပါ။ 

ဗာဒီဟာ အစ်စဝှစ်ချ်အသင်းနဲ့ မေလ ၁၈ ရက်မှာ ကစားမယ့် ပရီးမီးယားလိဂ်ပွဲစဉ်မှာ လက်စတာအသင်း ကစားသမားဘဝ နောက်ဆုံးအိမ်ကွင်းပွဲစဉ်အဖြစ် ပါဝင်မှာဖြစ်ပြီး ဂန္ထဝင်တစ်ဦးအနေနဲ့ ထွက်ခွာမယ့်သူ့ကို အသင်းဘက်က ဘယ်လိုဂုဏ်ပြုမလဲဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရမှာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ 

CNI Article

၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ ဧပြီ ၁၁

၂၀၁၅ ခုနှစ်၊ မတ်လက အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် မိုဒီ (Narendra Modi) သည် မောရစ်ရှနိုင်ငံသို့ သွားရောက်ခဲ့သည့် ခရီးစဉ်အတွင်းတွင် ဒေသတွင်း အလုံးစုံလုံခြုံရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး (SAGAR) ဟုခေါ်သည့် မူဝါဒကို စတင်ခဲ့သည်။

ထို့နောက် ဆယ်နှစ်အကြာဖြစ်သည့် ယခုနှစ် မတ်လတွင် မိုဒီသည် မောရစ်ရှနိုင်ငံသို့ နောက်တစ်ကြိမ် လာရောက် ခဲ့ပြီး ခရီးစဉ်တွင် MAHASAGAR ဟုခေါ်သော ပိုမိုကြီးမားသည့် မူဝါဒသစ်ကို မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။

MAHASAGAR သည် နယ်မြေဒေသများ တစ်လျှောက် လုံခြုံရေးနှင့်တိုးတက်မှုအတွက် အပြန်အလှန်နှင့် အလုံးစုံ တိုးတက်ရေးဆိုသည့် မူဝါဒ၏ အတိုကောက် စကားလုံးဖြစ်သည်။

MAHASAGAR သည် SAGAR ၏ ပိုမိုအဆင့်မြင့်သည့် မူဝါဒတစ်ခုဖြစ်ပြီး လုံခြုံရေးကဏ္ဍကို ကျော်လွန်၍ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ နည်းပညာမျှဝေရေးနှင့် စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးတို့ကို အာရုံစိုက်လုပ်ဆောင်ရန် ရည်ရွယ်ထားသည့် မူဝါဒဖြစ်သည်။

အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် မိုဒီနဲ့ မောရစ်ရှခေါင်းဆောင်ကို တွေ့ရစဉ်

ယခုခရီးစဉ်အတွင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် မောရစ်ရှနှင့် ဆက်ဆံရေးကို မြှင့်တင်ခဲ့ပြီး လက်ရှိတွင် နှစ်နိုင်ငံအကြား ပိုမိုကောင်းမွန်သော မဟာဗျူဟာမြောက် မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးကို ရရှိနေပြီဖြစ်သည်။

MAHASAGAR ဟူသည့် စကားလုံးသည် ဟင်ဒီဘာသာစကားအရ "ပင်လယ်" ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။ ထိုမူဝါဒသည် ကုန်သွယ်မှုမြှင့်တင်ရန်၊ ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲသော တိုးတက်မှုအတွက် ကျွမ်းကျင်မှုများကို မြှင့်တင်ခြင်းနှင့် လုံခြုံရေးကဏ္ဍ တိုးတက်စေရန် အာရုံစိုက်ထားသည်။

အိန္ဒိယသည် ထိုရည်မှန်းချက်များ အောင်မြင်ရန် အတိုးနှုန်းနည်းသည့် ချေးငွေများ၊ နည်းပညာပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုနှင့် အင်စတီကျူးရှင်းဆိုင်ရာ ပံ့ပိုးကူညီမှုများဖြင့် လုပ်ဆောင်ရန် စီစဉ်နေသော်လည်း အသေးစိတ် အချက်အလက်များကို ရှင်းလင်းစွာ မသိရသေးပေ။

လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း SAGAR သည် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသရှိ နိုင်ငံများနှင့် လက်တွဲလုပ်ဆောင်မည့် အိန္ဒိယ၏ မဟာဗျူဟာဖြစ်ပြီး ဒေသတွင်း တည်ငြိမ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးတို့ကို အာရုံစိုက်ထားသည်။

၂၀၂၁၈ ခုနှစ်တွင် မိုဒီသည် ဒေသတွင်းလုံခြုံရေး အစည်းအဝေးဖြစ်သော ရှန်ဂရီလာ ဆွေးနွေးပွဲ (Shangri-La Dialogue) အတွင်း အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသတွင် အိန္ဒိယ၏ ချဉ်းကပ်ပုံကို ရှင်းပြခဲ့သည်။

လက်ရှိ အိန္ဒိယနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသည့် ဗစ်ကရမ် မစ္စရီ ( Vikram Misri) ကလည်း ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် SAGAR ၏ အဓိကနယ်ပယ် ၅ ခုကို စာရင်းပြုစုခဲ့သည်။

ထိုနယ်ပယ် ၅ ခုမှာ လုံခြုံရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၊ အရည်အချင်းများ ဖော်ထုတ်မြှင့်တင်ရေး၊ စုပေါင်းလုပ်ဆောင် မှု၊ စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့်  ပင်လယ်ရေကြောင်းဆိုင်ရာ ချိတ်ဆက်မှုရှိရေး အစရှိသည့် နယ်ပယ် များ ဖြစ်သည်။

ထိုနယ်ပယ် ၅ ခုသည် အိန္ဒိယနှင့် ဒေသတွင်း မဟာမိတ်နိုင်ငံများအကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို လမ်းညွှန် ထိန်းကြောင်း ပေးနိုင်ခဲ့သည်။

အိန္ဒိယသည် SAGAR နှင့်အတူ အင်ဒို-ပစိဖိတ် သမုဒ္ဒရာများ အစီအစဉ် (IPOI) ကိုလည်း မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။

BIMSTEC အစည်းအဝေး တက်ရောက်လာတဲ့ ခေါင်းဆောင်များကို တွေ့ရစဉ်

IPOI သည် တရားဝင် သဘောတူစာချုပ် မလိုအပ်ဘဲ နိုင်ငံများအကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်သည့် အစီအစဉ် တစ်ခုဖြစ်ကာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်၊ ဘေးအန္တရာယ် တုန့်ပြန်ဆောင်ရွက်ရေးနှင့် ရေကြောင်းလုံခြုံရေးအတွက် ကြိုးပမ်းမှုများကို အထောက်အကူပြုပေးသည့် အစီအစဉ်ဖြစ်သည်။

အမေရိကန်၊ ဂျပန်၊ သြစတြေးလျ၊ အာဆီယံ၊ ပြင်သစ်နှင့် နယူးဇီလန် အပါအဝင် နိုင်ငံအများအပြားသည် အိန္ဒိယ ၏ IPOI ကို ထောက်ခံခဲ့ကြသည်။

ထို့ကြောင့် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသတွင် အိန္ဒိယ၏ ချဉ်းကပ်မှုသည် ပွင့်လင်းပြီး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုရှိသည့် အချက်ကို ပေါ်လွင်စေခဲ့သည်။

အိန္ဒိယသည် အခြားဒေသတွင်း လုံခြုံရေးနှင့် စီးပွားရေး အဖွဲ့များထဲတွင်လည်း ပူးပေါင်း ပါဝင်ထားပြီး ထိုအဖွဲ့များ ထဲတွင် BIMSTEC ၊ ကိုလံဘိုလုံခြုံရေးအစည်းအရုံး ၊ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာကော်မရှင် အစရှိသည့် ဒေသတွင်း အဖွဲ့များ တွင်လည်း ပါဝင်ထားသည်။

ကိုလံဘိုလုံခြုံရေးအစည်းအရုံးတွင် အိန္ဒိယ၊ မောရစ်ရှ၊ သီရိလင်္ကာ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နှင့် မော်လ်ဒိုက်ဗ်တို့ ပါဝင်ပြီး အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာကော်မရှင်၌ အိန္ဒိယ၊ မောရစ်ရှ၊ ဆေးချဲလ်စ်၊ မာဒါဂက်စ်ကာ၊ မာယော့နှင့် ရီယူနီယံကျွန်းတို့ ပါဝင်သည်။

မောရစ်ရှနိုင်ငံသည် အိန္ဒိယထံမှ ခိုင်မာသည့် အထောက်အပံ့များကို ရရှိခဲ့ပြီး အိန္ဒိယသည် မောရစ်ရှ၏ ကမ်းခြေ စောင့်တပ်ဖွဲ့ကို ခေတ်မီအောင် ကူညီပေးခဲ့သလို အခြေခံ အဆောက်အဦများ တည်ဆောက်ကာ အဓိကကျသည့် ပရောဂျက်များကိုလည်း စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။

ထိုပရောဂျက်များထဲတွင် မြေအောက်ရထားလမ်းစီမံကိန်း၊ တရားရုံးချုပ်အသစ် ဆောက်လုပ်ရေး၊ အိုးအိမ် တည်ဆောက်ရေး၊ ဆေးရုံသစ် တည်ဆောက်ရေးတို့ ပါဝင်သည်။

သို့သော်လည်း အိန္ဒိယသည် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာဒေသ(IOR)တွင် ဩဇာအာဏာ ချဲ့ထွင်နေသည့် တရုတ်၏ စိန်ခေါ်မှု နှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။

၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဂေါဝန် (Galwan) မြစ်အတွင်း အိန္ဒိယစစ်သားများနှင့် တရုတ်စစ်သားများ ခိုက်ရန်ဖြစ်ပွားခဲ့ ပြီးနောက် အိန္ဒိယနှင့်တရုတ်ကြား တင်းမာမှုများ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။

တရုတ်နိုင်ငံသည် မော်လ်ဒိုက်၊ သီရိလင်္ကာ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အစရှိသည့် အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံများနှင့် ခိုင်မာသော ဆက်ဆံရေးကို တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး အိန္ဒိယ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကို လျှော့ချခဲ့သည်။

ထို့ပြင် တရုတ်သည် အိန္ဒိယထက် စီးပွားရေးအင်အား ပိုမိုကြီးမားနေပြီး ဥပမာပြရမည်ဆိုပါက မောရစ်ရှနှင့် အိန္ဒိယကြား ကုန်သွယ်မှုတန်ဖိုး ဒေါ်လာ ၅၅၄ သန်း ရှိခဲ့ချိန်တွင် မောရစ်ရှနှင့် တရုတ်အကြား ကုန်သွယ်မှုတန်ဖိုး သည် ဒေါ်လာ ၁.၁ ဘီလီယံရှိခဲ့သဖြင့် တရုတ်၏ ကုန်သွယ်မှုသည် ၂ ဆ နီးပါး ပိုမိုများပြားနေသည်။

ထို့ကြောင်း အိန္ဒိယသည် ကုန်သွယ်မှုတန်ဖိုး ကွာဟချက်ကို လျှော့ချချင်နေပြီး MAHASAGAR မူဝါဒသည် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာနိုင်ငံများအား ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့များ ပိုမိုပေးအပ်လိုသည့် အိန္ဒိယ၏ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာ့ရေးရာ အခင်းအကျင်းမှာ ပြောင်းလဲနေပြီး အမေရိကန်သည် သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် (Donald Trump) ၏ ခေါင်းဆောင်မှုအောက်တွင် ပြည်တွင်းရေးကို ပိုမိုအာရုံစိုက်လာကာ တရုတ်နှင့် ပြိုင်ဆိုင်မှု ပိုမိုမြင့်တက်နေသည်။

တရုတ်၏ ပတ်လမ်း၊ရပ်ဝန်းစီမံကိန်း (BRI) သည်လည်း ဒေသတွင်း လျှင်မြန်စွာ ပျံ့နှံ့လာသည်။

ထိုအချက်များကြောင့် အိန္ဒိယသည် SAGAR မူဝါဒမှ MAHASAGAR မူဝါဒသို့ ပြောင်းလဲခဲ့ရခြင်းဖြစ်သည်။

တရုတ်သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင်နဲ့ အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် မိုဒီကိုတွေ့ရစဉ်

အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာအတွင်းရှိ နိုင်ငံအများအပြားသည် ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှု၊ ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်မှု သို့မဟုတ် ကပ်ရောဂါများကဲ့သို့သော သမားရိုးကျ မဟုတ်သည့် ခြိမ်းခြောက်မှုများကို ဖြေရှင်းရန် အသင့် အနေအထား မဟုတ်သေးပေ။

ထို့ကြောင့် အိန္ဒိယသည် ထိုနိုင်ငံများအတွက် စိတ်ချယုံကြည်ရသည့် လုံခြုံရေး အထောက်အပံ့ပေးသည့် နိုင်ငံအဖြစ် ရပ်တည်လိုခြင်းဖြစ်သည်။

သို့သော် အိန္ဒိယအတွက် ပြဿနာတစ်ခုမှာ ဘဏ္ဍာရေးအခြေအနေဖြစ်သည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန(MEA)၏ နှစ်ပတ်လည် အစီရင်ခံစာတွင် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနအတွက် လျာထားခဲ့သည့် ဘတ်ဂျက်သည် ကျဆင်းနေခဲ့သဖြင့် MEA ၏ ပြည်ပ အကူအညီပေးရေး အစီအစဉ်များကို အကောင်အထည်ဖော်သည့် ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများကို လျော့ပါးစေခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

 အိန္ဒိယနိုင်ငံခြားရေးကော်မတီ၏ ၂၀၂၄-၂၅ ခုနှစ် အစီရင်ခံစာတွင် MEA သည် လာမည့် ၅ နှစ်အတွင်း ၎င်း၏ ရည်မှန်းချက်များကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် တစ်နှစ်လျှင် ရန်ပုံငွေ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်း ပိုမိုလိုအပ်သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။

အိန္ဒိယအနေဖြင့် ငွေကြေး အထောက်အပံ့ကို တိုးမြှင့်ခြင်းမရှိပါက MAHASAGAR အစီအစဉ်သည် လေထဲတွင် တိုက်အိမ် ဆောက်နေသည့် အဆင့်မှာပင် ရှိနေဦးမည်ဖြစ်သည်။

MAHASAGAR မူဝါဒ အောင်မြင်ရန်အတွက် အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ငွေကြေး ပိုမိုရင်းနှီးမြှုပ်နှံခြင်း၊ အာဆီယံ၊ Quad နှင့် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာအတွင်းရှိ နိုင်ငံများနှင့် ပိုမိုခိုင်မာသော ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ တည်ဆောက်ခြင်း၊ တရုတ်နှင့် ယှဉ်ပြိုင်ရန် ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကို တိုးမြှင့်ခြင်း၊ IPOI နှင့် ကိုလံဘိုလုံခြုံရေးအစည်းအရုံး ကဲ့သို့ ဒေသတွင်း အဖွဲ့များကို ပိုမိုခိုင်မာ အားကောင်းအောင် လုပ်ဆောင်ခြင်း အစရှိသည့် အရာများကို လုပ်ဆောင်ရ မည်ဖြစ်သည်။

အိန္ဒိယသည် ၎င်း၏ ကြီးမားသော စိတ်ကူးစိတ်သန်းများကို ငွေကြေးနှင့် ကြိုးစားအားထုတ်မှုတို့ကို ပူးပေါင်းပြီး လုပ်ဆောင်မည်ဆိုပါက MAHASAGAR သည် အိန္ဒိယကို အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသတွင် ပိုမိုအင်အားကြီးမားသည့် နိုင်ငံ ဖြစ်လာစေနိုင်ပြီး ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေး၊ စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့် တည်ငြိမ်ရေးတို့ကို အထောက်အကူ ပြုပေးနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

Source: Asia Times

CNI Article 

၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ ဧပြီ ၁၁

ချန်ပီယံလိဂ်ပြိုင်ပွဲမှာ ချန်ပီယံဆုကို ၁၅ ကြိမ်အထိ ရရှိထားပြီး ဘုရင်အဖြစ် တင်စားခြင်း ခံထားရတဲ့ ရီးရယ်လ် အသင်းဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ကွာတားဖိုင်နယ် ပထမအကျော့ပွဲစဉ်မှာ အာဆင်နယ်အသင်းကို ၃ ဂိုး- ဂိုးမရှိနဲ့ ဂိုးပြတ် အရေးနိမ့်ခဲ့ပါတယ်။ 

ဒီရလဒ်ဟာ အံ့အားသင့်စရာ ရလဒ်ဖြစ်ခဲ့သလို ဂိုးသမား ကော့တွိုက်စ်သာ ဂိုးကာကွယ်မှုတွေ မပြုလုပ်နိုင်ရင် ရီးရယ်လ်အသင်းအတွက် အရှက်ကွဲစရာ ရလဒ်မျိုး ကြုံတွေ့ရနိုင်တာပါ။

ရီးရယ်လ်အသင်း ကွင်းလယ်လူ ဘယ်လင်ဂမ်က အာဆင်နယ်အသင်းကို ၃ ဂိုးပဲပေးပြီး အရေးနိမ့်ခဲ့တာ ကံကောင်းခဲ့တယ်လို့တောင် ပွဲအပြီးအင်တာဗျူးမှာ ပြောခဲ့ပါတယ်။ 

ဗီနီစီးယက်စ်၊ ဘတ်ပီ၊ ဘယ်လင်ဂမ်နဲ့ ရိုဒရီဂိုတို့လို ကြယ်ပွင့် ကစားသမားတွေရှိနေတဲ့ ရီးရဲလ်အသင်းရဲ့ တိုက်စစ်ပိုင်းက အာဆင်နယ်အသင်းရဲ့ခံစစ်ကို ကြီးမားတဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုတွေ မပြုလုပ်နိုင်ခဲ့တာက ရီးရယ်လ် အသင်းအတွက် စိုးရိမ်ဖို့ကောင်းတာပါ။ 

ရီးရယ်လ်အသင်း ကစားသမားတွေနဲ့ နည်းပြ အန်ဆယ်လော့တီက ဒုတိယအကျော့မှာ ဘာမဆိုဖြစ်သွားနိုင် တယ်လို့ ပြောပြီး သူတို့ရဲ့ယုံကြည်မှုကို ပြသခဲ့ကြပါတယ်။ 

 ရီးရယ်လ်အသင်းနဲ့ အာဆင်နယ်အသင်း ယှဉ်ပြိုင်နေစဉ်

တကယ်တမ်း လက်တွေ့မှာရော ရီးရယ်လ်အသင်းဟာ အိမ်ကွင်းမှာ အာဆင်နယ်အသင်းကို ၃ ဂိုးပြတ် ပြန်သွင်း နိုင်မလားဆိုတာ စိတ်ဝင်စားဖို့ ကောင်းနေတာပါ။

ရီးရယ်လ်အသင်းရဲ့ တိုက်စစ်ကစားသမားတွေသာ ဂိုးရနိုင်မယ့် အခွင့်အရေးတွေကို အကောင်းဆုံး အသုံးချနိုင် မယ်ဆိုရင် ၃ ဂိုးဟာ သူတို့အတွက် ခက်ခဲနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ 

ဒါပေမယ့် အာဆင်နယ်အသင်းရဲ့ခံစစ်ကို ကျော်ဖြတ်နိုင်ဖို့က သူတို့အတွက် အခက်အခဲရှိနိုင်ပါတယ်။ 

အာဆင်နယ်အသင်းဟာ အဓိကနောက်ခံလူ ဂါဘရီရယ်လ် ဒဏ်ရာကြောင့် အနားယူနေရလို့ စိုးရိမ်စရာရှိခဲ့ပေမယ့် ပထမအကျော့မှာ ရီးရယ်လ်အသင်းရဲ့ တိုက်စစ်ကို အကောင်းဆုံး ထိန်းချုပ်ပြခဲ့တာကို မြင်တွေ့ခဲ့ရတာပါ။ 

ဒီရာသီ အာဆင်နယ်အသင်း ကစားထားတဲ့ ပွဲတွေကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် သူတို့ကို ဘယ်အသင်းကမှ ၂ ဂိုးထက် ပိုပြီး သွင်းယူထားနိုင်တဲ့ အသင်းမရှိတာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

ဒါက အာဆင်နယ်အသင်းရဲ့ ခံစစ်ကြောင်း ဘယ်လောက်အထိ ကောင်းမွန်နေလဲဆိုတာ ပြသနေတာပါ။ 

အာဆင်နယ်အသင်းဟာ တိုက်စစ်မှူးတွေ ဒဏ်ရာကြောင့် မပါဝင်နိုင်ပေမယ့် သူတို့မှာ နေရာစုံကနေ ဂိုးသွင်းယူနိုင်တဲ့ ကစားသမားတွေရှိပြီး သူတို့ရဲ့ တည်ကန်ဘောတွေဟာ ပြိုင်ဘက်တိုင်းကို ဒုက္ခပေးနိုင်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

ရီးရယ်လ်အသင်းကို တွေ့ရစဉ်

ပြီးတော့ အာဆင်နယ်အသင်းဟာ ချန်ပီယံလိဂ်မှာ ရီးရယ်လ်အသင်းကို မရှုံးနိမ့်သေးဘူးဆိုတဲ့ ကောင်းမွန်တဲ့ အချက်ကို ပိုင်ဆိုင်ထားတာပါ။

ရီးရယ်လ်အသင်းဟာ ချန်ပီယံလိဂ်ပြိုင်ပွဲမှာ မတူညီတဲ့အသင်းပေါင်း ၁၁၁ သင်းကို အနိုင်ယူထားပေမယ့် ဒီအထဲ မှာ အာဆင်နယ်အသင်း ပါဝင်ခဲ့ခြင်းမရှိတာ ဖြစ်ပါတယ်။

အာဆင်နယ်အသင်းကို ကွာတားဖိုင်နယ် ပထမအကျော့မှာ အရေးနိမ့်ခဲ့တဲ့ ရလဒ်ကြောင့် ရီးရယ်လ်အသင်းနည်းပြ အန်ဆယ်လော့တီဟာ နည်းပြရာထူးအတွက် ဖိအားတွေကို ခံစားနေရတာပါ။ 

ရီးရယ်လ်အသင်းသာ ချန်ပီယံလိဂ် ပြိုင်ပွဲကနေ ထွက်ခဲ့ရရင် အန်ဆယ်လော့တီဟာ နည်းပြအဖြစ်ကနေ ထုတ်ပယ်ခံရဖွယ်ရှိတယ်လို့ စပိန်မီဒီယာတွေက ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။

အဲဒါကြောင့် အန်ဆယ်လော့တီ အနေနဲ့ သူ့ရဲ့နည်းဗျူဟာတွေကို ဘယ်လိုတွေ ပြောင်းလဲပြီး ဒုတိယအကျော့ ပွဲစဉ်အတွက် ပြင်ဆင်လာမလဲဆိုတာ စောင့်ကြည့်ချင်စရာ ကောင်းနေပါတယ်။

ရီးရယ်လ်အသင်းနဲ့ အာဆင်နယ်အသင်း ယှဉ်ပြိုင်နေစဉ်

ဒုတိယအကျော့ပွဲစဉ်မှာ ရီးရယ်လ်အသင်းအနေနဲ့ ဂိုးရဖို့ကို ဦးတည်ပြီး တိုက်စစ်ဖွင့်ကစားရင် အာဆင်နယ် အသင်းကို ဂိုးတွေ ပြန်ပေးရနိုင်လို့ ဒီပွဲဟာ ရီးရယ်လ်အသင်းအတွက် ခက်ခဲမယ့် ပွဲစဉ်ဖြစ်လာမယ် ဆိုတာ သေချာနေတာပါ။ 

ရီးရယ်လ်အသင်းဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ချန်ပီယံလိဂ် ပြိုင်ပွဲတွေမှာလည်း မဖြစ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေတွေကနေ ပြန်လာနိုင်တဲ့ အခိုက်အတန့်တွေ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့ဖူးပါတယ်။

အဲဒါကြောင့် အာဆင်နယ်အသင်းနဲ့ ယှဉ်ပြိုင်ရမယ့် ဒုတိယအကျော့ ပွဲစဉ်မှာ ရီးရယ်လ်အသင်း ပြန်လာနိုင်ဖို့ မျှော်လင့်နေကြတဲ့ သူတွေလည်းရှိသလို မပြန်လာနိုင်တော့ဘူးလို့ သုံးသပ်နေကြတဲ့ သူတွေလည်းရှိနေတာပါ။ 

ရီးရယ်လ်အသင်းအနေနဲ့ လက်ရှိ ချန်ပီယံဆုကို ဆက်ထိန်းသိမ်းချင်တယ်ဆိုရင် အာဆင်နယ်အသင်းနဲ့ပွဲစဉ်မှာ မဖြစ်နိုင်တဲ့အရာတွေကို လုပ်ပြရမှာဖြစ်ပြီး တကယ်ရော လုပ်ပြနိုင်မလားဆိုတာ ချန်ပီယံလိဂ်ကွာတားဖိုင်နယ် ဒုတိယအကျော့ပွဲစဉ်မှာ စောင့်ကြည့်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ 

CNI Article

၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ ဧပြီ ၁၀

လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံသည် အရပ်သားအစိုးရ (သို့မဟုတ်) ရွေးကောက်ခံ အစိုးရမရှိဘဲ နိုင်ငံကို မောင်းနှင်လျက်ရှိ သည်။

ထိုအခြေအနေကြောင့် နိုင်ငံအတွင်းမှာ နိုင်ငံ‌ရေး တည်ငြိမ်မှုမရှိဘဲ လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများက နိုင်ငံအနှံ့အပြား တွင် ဖြစ်ပွားကာ စစ်ဘေးရှောင်များကလည်း ၃ သန်းကျော်ထိ ရှိလာသည်။ ထိုစစ်ပွဲများကြောင့် လူနေအိမ်များ၊ ဘာသာရေး အဆောက်အအုံများ၊ ဟိုတယ်များ ပျက်စီးဆုံးရှုံးနေသလို တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးနှင့် တည်ငြိမ်အေးချမ်း ရေးလည်း အလွန်အားနည်းလျက်ရှိသည်။

ထို့နောက် ဒေသတစ်ခုနှင့်တစ်ခု လွတ်လပ်စွာ ဖြတ်သန်းသွားလာခွင့်များ မရှိတော့သည့်အတွက် ကုန်သွယ်ရေး ကျဆင်းခြင်းနှင့်အတူ လူမှုစီးပွားလည်း ကျဆင်းလျက်ရှိနေပြန်သည်။

ထိုကဲ့သို့ အထွေထွေ အကျပ်အတည်းများဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရသော မြန်မာနိုင်ငံတွင် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကလည်း ထပ်မံကျရောက်ခဲ့ပြန်သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ်က ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် မိုခါမုန်တိုင်း အန္တရာယ်ကို ရင်ဆိုင်ရပြီး ပြန်လည် ထူထောင်ရေး လုပ်ငန်းများ မပြီးမြောက်ခင် ၂၀၂၄ ခုနှစ်၌ ရေဘေးသင့် ပြည်သူများဖြစ်ခဲ့ပြန်သည်။

၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၂၈ ရက်က ငလျင်ဘေးကြောင့် ထိခိုက်မှုများကို ကူညီကယ်ဆယ်ရေး လုပ်နေကြစဉ်

ယခုနှစ် ၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၂၈ ရက်မှာတော့ ပြင်းအား ၇ ဒသမ ၇ အဆင့်ရှိ ငလျင်ကြီးတစ်ခု လှုပ်ခတ်မှုကြောင့် လူပေါင်း ၃၆၄၅ ဦးသေဆုံးပြီး ၅၀၁၇ ဦးထိခိုက်ဒဏ်ရာရ၍ ၁၄၈ ဦးပျောက်ဆုံးနေသည်ဟု ဧပြီ ၈ ရက် ညပိုင်းတွင် နစကသတင်းထုတ်ပြန်ရေးအဖွဲ့ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်းက ပြောကြားခဲ့သည်။(ကိန်းဂဏန်းများ ဆက် လက် တိုးပွားလာနိုင်ပါသည်)။

အလားတူ လမ်းတံတားများ၊ လူနေအိမ်များ၊ ဟိုတယ်များ၊ ဘာသာရေး အဆောက်အအုံများ၊ ဆက်သွယ်ရေး ကွန်ရက်များ၊ အစိုးရရုံး အဆောက်အအုံများ၊ ဝန်ထမ်း(အစိုးရ)အိမ်ယာများ ပြိုကျပျက်စီးဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။

အဆိုပါ ငလျင်သည် မြန်မာနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်းဒေသတစ်လျှောက်ကို လှုပ်ခတ်ခဲ့ခြင်းကြောင့် စစ်ပွဲကင်းမဲ့ဇုန်အဖြစ် ရှိနေသလို မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒုတိယစီးပွားရေးမြို့တော်နှင့် အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော်ဖြစ်သည့် မန္တလေး၊ နေပြည်တော်ကို အထိနာစေခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် ကုလသမဂ္ဂအတွင်းရေးမှူးချုပ် ဂူတာရက်စ်က ငလျင်ဘေးကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် လူပေါင်း ၁၇ သန်း နှင့် သန်း ၂၀ ကြား လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု အကူအညီလိုအပ်လာနိုင်ကြောင်း၊ အထူးသဖြင့် ငလျင် ဒဏ်ကို အဓိက ခံစားလိုက်ရသော မန္တလေး၊ စစ်ကိုင်း၊ နေပြည်တော် အဝန်းအဝိုင်းမှ လူပေါင်း  ၉ သန်းကျော် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု အကူအညီလိုအပ်နိုင်သည်ဟု ပြောကြားထားသည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ ငလျင်ဘေးကြောင့် (၁) စီးပွားရေး ပိုမိုကျဆင်းနိုင်၊ (၂) အလုပ်လက်မဲ့ ပိုမိုများပြားလာနိုင်၊ (၃) စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထိခိုက်မှုပိုမိုများပြားလာနိုင်၊ (၄) လူမှုဝန်ဆောင်မှုများနှင့် ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများ ပိုမို အားနည်းလာနိုင်၊ (၅) အသေးစားနှင့်အလတ်စား လုပ်ငန်းများ အများအပြား ရပ်တန့်သွားနိုင်၊ (၆) ဟိုတယ်နှင့် ခရီးသွားကဏ္ဍ ကျဆင်းနိုင်၊ (၇) အကူအညီ လိုအပ်သူ (ဒုက္ခသည်)ပိုမို များပြားလာနိုင်၊ (၈) ခိုဆိုးလုယက်မှု ပိုမိုများပြားလာနိုင်၊ (၉) တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး ပိုမိုကျဆင်းလာနိုင် စသည့် အခြေအနေများကို ကြုံတွေ့လာရနိုင်သည်။

၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ ဧပြီ ၉ ရက်က နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဦးသန်းဆွေနဲ့ ကုလအထူးကိုယ်စားလှယ် မစ္စစ်ဘိရှော့ကို တွေ့ရစဉ်

ထိုအခြေအနေများကို ကျော်လွှားနိုင်ဖို့ဆိုလျှင် (၁) ငလျင်ဘေး ကူညီကယ်ဆယ်ရေးနှင့် ပြန်လည် ထူထောင်ရေး လုပ်ငန်းများ အားကောင်းရန်လိုအပ်မည်၊ (၂) တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးနှင့် တည်ငြိမ်ရေး အားကောင်းရန်လိုအပ်မည်၊ (၃) စစ်ပွဲများ လျှော့ကျ/လျော့ကျရန် လိုအပ်မည်၊ (၄) နိုင်ငံတကာ အကူအညီများ ရရှိရန်လိုအပ်မည်၊ (၅) ဒေသ တွင်း ပြည်သူလူထုများ စည်းလုံးညီညွတ်ရန်နှင့် ဖေးမကူညီမှုများ အားကောင်းရန်လိုအပ်မည်၊ (၆) ကုန်စျေးနှုန်း တည်ငြိမ်အောင် ထိန်းနိုင်ရန်လိုအပ်မည်၊ (၇) လမ်းတံတားနှင့် ဆက်သွယ်ရေး ကွန်ရက်များ အမြန်ဆုံးပြန်လည် ကောင်းမွန်ရန် လိုအပ်မည် ဖြစ်သည်။

ထို့ပြင် (၈) အစိုးရယန္တရာယ်များ အမြန်ဆုံး ပြန်လည် လည်ပတ်နိုင်ရန်လိုအပ်မည်၊ (၉) အခြေခံ အဆောက်အအုံ များ အမြန်ဆုံး ပြန်လည်တည်ဆောက်နိုင်ရန်လိုအပ်မည်၊ (၁၀) လျှပ်စစ်မီး အများစု ပြန်လည် ရရှိရန်လိုအပ်မည်၊ (၁၁) အသေးစားနှင့်အလတ်စား လုပ်ငန်းများ ပြန်လည် ရပ်တည်နိုင်ရေး ကူညီပေးရန်လိုမည်၊ (၁၂) လူမှု ဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းများနှင့် ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းများ လည်ပတ်နိုင်ရန် လိုအပ်မည်၊ (၁၃) စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး မဟာဗျူဟာ ရှိရန်လိုအပ်မည်၊ (၁၄) နိုင်ငံတကာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ဝင်ရောက်လာရန် လိုအပ် မည် စသည့် အခြေအနေများလိုအပ်သည်။

အဆိုပါ အခြေအနေများကို မတည်ဆောက်နိုင်ပါက နိုင်ငံသည် စစ်ဘေး၊ ငလျင်ဘေး၊ ရေဘေး၊ မုန်တိုင်းဘေးများ ၏ကြားမှာ စီးပွားရေး ကျဆင်းခြင်းနှင့် အလုပ်လက်မဲ့များခြင်းဖြင့် အလူးအလဲ ရုန်းကန်နေရနိုင်ပါသည်။

ဤကဲ့သို့ အခြေအနေများကြားမှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ရန်မှာ အလွန်ခက်ခဲနိုင်ပါသည်။ တခြားတစ်ဖက်မှာလည်း ရွေးကောက်ပွဲသည် အထွေထွေ အကျပ်အတည်းကို ဖြေရှင်းနိုင်းရေးအတွက် နည်းလမ်းတစ်ခုဖြစ်နိုင်၍ ကျင်းပ နိုင်ရေး အားထုတ်လျက်ရှိပြန်သည်။

သို့သော် ပညာရှင်များကတော့ ငလျင်ဘေးနှင့် စစ်‌ဘေး အကျပ်အတည်းကြားမှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ရေးမှာ အလွန်ခက်ခဲသည်ဟု ဆိုကြသည်။

အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် တရားမျှတခြင်းနှင့် လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု ရှုထောင့်အရကြည့်ပါက မြန်မာပြည်သူ/သားများသည် ဘေးဥပဒါန်းပေါင်းစုံ ရင်ဆိုင်နေကြရသည့်အတွက်ကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု ထောက်ပြကြသည်။

ငလျင်ဘေးသင့် ပြည်သူများ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုခံယူနေကြစဉ်

ထိုသို့ မဟုတ်ဘဲ ဘယ်လိုအခြေအနေမျိုး ဖြစ်နေပါစေ ရွေးကောက်ပွဲကို မဖြစ်မနေ ကျင်းပမည်ဆိုလျှင်တော့ဖြစ် ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ကောင်း ကျင်းပနိုင်မည်ဖြစ်သော်လည်း လူထုနှင့်နိုင်ငံတကာ၏ ယုံကြည်လေးစားထိုက် သော ရွေးကောက်ပွဲအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုမှု မရနိုင်သလို လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များလည်း ဖြစ်လာနိုင်မည် မဟုတ်ပေ။

လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံမှ နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် လွှတ်တော်အမတ်များ ဖြစ်ချင်လိုသော သူများသည် ငလျင်ဘေးမှာ လူထုနှင့်ကင်းကွာနေသည်ကို တွေ့ရသည်။ အထူးသဖြင့် ပြည်သူလူထု ကြုံတွေ့နေရသော အထွေထွေအကျပ် အတည်းများတွင် နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် လွှတ်တော်အမတ်များ ဖြစ်ချင်လိုသူများသည် ပြည်သူလူထု၏ မဲကိုသာ ရလိုသော်လည်း လူထုကတော့ဖြင့် မဲထည့်ရန် ယုံကြည်မှု ကင်းမဲ့နေသည်။

ရွေးကောက်ခံအစိုးရ (သို့မဟုတ်) အရပ်သားအစိုးရ မရှိဘဲ စစ်ပွဲများဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရသလို စီးပွားရေး ကျဆင်း ခြင်း၊ မတူညီသော ကပ်ဘေးပေါင်းစုံဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရသော နိုင်ငံတွင် ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ရေးမှာ အလွန် ခက်ခဲနိုင်ကြောင်း ပညာရှင်များကလည်း ထောက်ပြလျက်ရှိသည်။

သို့သော် မတူညီသော ကပ်ဘေးများနှင့် စစ်ပွဲများကြောင့် မတည်ငြိမ်ဖြစ်နေသည့် နိုင်ငံတွင် (၁) စီးပွားရေး တည်ငြိမ်မည်၊ (၂) ကပ်ဘေးကြောင့် ထိခိုက်ပျက်စီးမှုများနှင့် အကူအညီလိုအပ်နေသူများအတွက် ပြန်လည် ထူထောင်ရေးကို လုပ်ပေးနိုင်မည်၊ (၃) အခြေခံ အဆောက်အအုံ(အစိုးရရုံးများ၊ လမ်းတံတားများ၊ မဲရုံများ၊ ကျန်း မာရေးနှင့် ပညာရေး အဆောက်အအုံများ၊ ဆက်သွယ်ရေး ကွန်ရက်များ၊ လွှတ်တော်)များ ပြန်လည် တည်ဆောက် ပေးနိုင်မည်၊ (၄) ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပမည့် ဧရိယာများ လုံခြုံမှုရှိနေခြင်း သို့မဟုတ် တည်ငြိမ်အေးချမ်းနေခြင်း၊ (၅) နိုင်ငံတကာနှင့် ပြည်သူလူထုက ရွေးကောက်ပွဲကို လိုအပ်သည်ဟု ယုံကြည်လက်ခံနေခြင်း စသည့် အခြေခံ အချက်များရှိလျှင် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရန် အဆင်ပြေနိုင်သည်ဟု ပညာရှင်များက ထောက်ပြကြသည်။

နိုင်ငံ‌ရေးပါတီ ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင် တွေ့ဆုံစဉ်

ဟေတီနိုင်ငံတွင် ၂၀၁၀ ခုနှစ်က ပြင်းအား ၇ ဒသမ ၁ အဆင့်ရှိ ငလျင်လှုပ်ခတ်ခဲ့ရာ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး လုပ်ငန်းများကို ယနေ့ အချိန်ထိ လုပ်နေရဆဲ (မပြီးမြောက်သေးပေ)ဖြစ်သည်။ 

ငလျင်ဘေးသင့် နိုင်ငံများတွင် ပြန်လည်ထူထောင်ရေး လုပ်ငန်းများလုပ်ဆောင်ရာ၌ အဓိကအနေဖြင့် အောက်ပါ ကဏ္ဍများကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားလေ့ရှိကြောင်း သိရသည်။

(၁) အခြေခံ အဆောက်အအုံများ ပြန်လည်တည်ဆောက်ခြင်း

    အိမ်များ၊ ဆေးရုံများ၊ ကျောင်းများ၊ လမ်းများနှင့်တံတားများ၊ ဆက်သွယ်ရေးကွန်ရက်များ ပြန်လည်တည်ဆောက်ခြင်း။
    သန့်ရှင်းသော ရေနှင့်လျှပ်စစ်မီး ရရှိရေးအတွက် စီမံကိန်းများ။

(၂) လူမှုရေး ပြန်လည်ထူထောင်ရေး

    စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့နှင့် ကုသမှုပေးခြင်း။
    အိုးအိမ်မဲ့သူများအတွက် အကူအညီများ။
    ကလေးများနှင့် အားနည်းသူများအတွက် အကာအကွယ်ပေးခြင်း။

(၃) စီးပွားရေး ပြန်လည်ထူထောင်ရေး

    အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းများ ဖန်တီးပေးခြင်း။
    အသေးစားနှင့် အလတ်စား စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများကို အားပေးကူညီခြင်း။
    လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးနှင့် ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းများကို ပြန်လည်ထူထောင်ခြင်း။

(၄) ဘေးအန္တရာစီမံခန့်ခွဲမှု
    နောက်ထပ် ဘေးအန္တရာယ်များအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုများ။
    ဘေးအန္တရာယ် သတိပေးစနစ်များ တည်ဆောက်ခြင်း။
    အရေးပေါ် တုန့်ပြန်မှုစနစ်များ တိုးတက်စေခြင်း။

စသည်တို့ ဖြစ်သည်။

လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ငလျင်ဘေး ပြန်လည်ထူထောင်ရေး လုပ်ငန်းများနှင့် ရေရှည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို တည် ဆောက်နိုင်ရန် လိုအပ်နေသည်။ ထိုလုပ်ငန်းစဉ် ၂ ရပ်သည် နိုင်ငံတကာ အကူအညီမရလျှင် လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် မလွယ်ကူပေ။

ထို့ကြောင့် ငလျင်ဘေးနှင့် ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပရေး မျှော်မှန်းချက်သည် မည်သို့ ဖြစ်လာနိုင်သလဲ၊ အရပ်သား အစိုးရ (သို့မဟုတ်) ရွေးကောက်ခံ အစိုးရမရှိသော နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးနှင့် လူမှုဝန်ဆောင်မှုများသည် မည်သို့ ဖြစ်လာနိုင်သလဲ၊ စိန်ခေါ်မှုများဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရသော တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေးနှင့် တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးသည် မည်သို့ဖြစ်လာနိုင်သလဲ။

အလားတူ အကျပ်အတည်းများကြားက ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပလျှင် မည်သို့ဖြစ်လာနိုင်သလဲ၊ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပ ပြီး အစိုးရတစ်ရပ် ပေါ်ပေါက်လာပါက တက်လာမည့် အစိုးရက မြန်မာနိုင်ငံ၏ အထွေထွေအကျပ်အတည်းကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်ပါသလား၊ အကျပ်အတည်းများဖြစ်နေ၍ ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပနိုင်ဘူးဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံ ဘယ်လိုဖြစ်သွားနိုင်ပါသလဲ....?