CNI International Article

၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာ ၄

တရုတ်အစိုးရ၏ ကိုဗစ်ရောဂါ ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ စည်းကမ်း သတ်မှတ်ချက်များနှင့် ပတ်သက်၍ တရုတ်ပြည်သူ ထောင်များစွာက မကျေနပ်ချက်များ ဖွင့်ထုတ်ကာ ဆန္ဒပြနေရှိသည်။

တရုတ်အစိုးရအပေါ် ဟောင်ကောင်တွင် လူပေါင်းများစွာက ရက်ပေါင်းများစွာ ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြခဲ့ကြသော်လည်း တရုတ်ပြည်မကြီး၌ ယခုကဲ့သို့ အင်တိုက်အားတိုက် ဆန္ဒပြနေကြခြင်းက ၁၉၈၉ နောက်ပိုင်းမှာ ပထမဆုံး ဖြစ် သည်။

တရုတ်နိုင်ငံတွင်း မတည်ငြိမ်မှု တချို့ ရှိခဲ့သည်မှာ မှန်သော်လည်း ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဖူးသည့် ဆန္ဒပြမှုများမှာ အများအား ဖြင့် အင်အားနည်းပြီး အလွယ်တကူ ပင်ပြီးဆုံးခဲ့ရသည်။

သို့သော် ယခုတစ်ကြိမ်တွင်တော့ ယခင်ကနှင့် မတူတော့ချေ။ တရုတ်အရာရှိများ အနေဖြင့် အဓိက စိုးရိမ်ရမည် မှာ ဆန္ဒပြသူများ၏ အင်အားထုထည် ကြီးမားမှု၊ တစ်နိုင်ငံလုံးကို ပျံ့နှံ့မှုနှင့် ၎င်းတို့၏ ဆက်လက် တည်ရှိ နေမှုပင် ဖြစ်သည်။

တရုတ်၏ ကိုဗစ် ကန့်သတ်ချက်ကို လူထုက ဆန့်ကျင်နေစဉ် (GETTY IMAGES)

ထို့ကြောင့် တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ အနေဖြင့် တိန့်အန်မင် ရင်ပြင် ဖြစ်စဉ်နောက်ပိုင်း ယခုကဲ့သို့သော ဒီမိုကရေဒီ ရေး လှုပ်ရှားမှုဆိုင်ရာ ခြိမ်းခြောက်မှုမျိုးနှင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရဖူးခြင်း မရှိချေ။ ယခုတစ်ကြိမ် ဆန္ဒပြပွဲများ၏ အဓိက မီးပွားမှာ အနည်းဆုံးလူ ၁၀ ဦး သေဆုံးခဲ့ရသည့် နိုင်ငံအနောက်ပိုင်း Urumqi မြို့ တိုက်ခန်းတစ်ခု မီးလောင်မှု ကြောင့် ဖြစ်သော်လည်း ဆန္ဒပြပွဲများမှာ ယခင်ကတည်းက ရှိနေကြခြင်း ဖြစ်သည်။

ယခု ဆန္ဒပြပွဲများသည် အစိုးရ၏ ကိုဗစ် ထိန်းချုပ်ရေး မူဝါဒများအပေါ် ပြည်သူများ သည်းမခံနိုင်တော့ခြင်းကနေ တဆင့် စတင် အခြေခံသော်လည်း ဆန္ဒပြပွဲများကို အရှိန်မြင့်လာစေသည့် တခြားအချက်များလည်း ရှိနေသေး သည်။
တရုတ်နိုင်ငံတွင် ထင်ရှားသော ဆိုရိုးတစ်ခု ရှိသည်။ “ အစိုးရအနေဖြင့် ပြည်သူများကို ချမ်းသာကြွယ်မှုနှင့် တည်ငြိမ်မှုရှိသော လူ့ဘောင် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကို ဆောင်ကျဉ်း ပေးမည်ဖြစ်ပြီး ပြည်သူများ အနေဖြင့် တိုင်းပြည်ကို မောင်းနှင်နေသော အရာကို လုပ်ဆောင်ခွင့်ပြုပေးရန်” ပင်ဖြစ်သည်။

၎င်းက လူပေါင်းများစွာ သေဆုံးခဲ့ရသည့် တိန့်အန်မင် ဖြစ်ရပ်ဆိုး နောက်ပိုင်း ကွန်မြူနစ်အစိုးရနှင့် ပြည်သူများ အကြား အပြန်အလှန် နားလည်ထားကြသော အခြေအနေ တစ်ရပ်လည်း ဖြစ်သည်။
တရုတ်ပြည်သူများ ဘက်တွင်လည်း ၎င်းတို့ငယ်စဉ် ဘဝကတည်းကမှ နိုင်ငံ၏မတည်ငြိမ်မှု၊ ဆင်းရဲမှုနှင့် အုံကြွမှု သမိုင်းကြောင်းများကို လေ့လာခဲ့ရပြီး ဖြစ်သည့်အတွက် တည်ငြိမ်မှုနှင့် ချမ်းသာကြွယ်ဝမှုက တရုတ်နိုင်ငံ အတွင်း မရှိမဖြစ် လိုအပ်သော အရာတစ်ခု ဖြစ်သည်။

တရုတ်ခေါင်းဆောင် ရှီကျင့်ဖျင်ကိုတွေ့ရစဉ် (GETTY IMAGES)

၎င်းကို ပြည်သူများအနေဖြင့် ထိုအခြေအနေများကို အတိတ်တွင်သာ ထားခဲ့နိုင်စေရန် အစိုးရအနေဖြင့် လုပ်နိုင် စွမ်း ရှိသည်ဟုလည်း ယုံကြည်မှု ရှိခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ကိုဗစ် အခြေအနေအတွင်း ပေါ်ပေါက်လာသည့် လော့ဒေါင်းကာလတွင် ပြည်သူများသည် အစိုးရနှင့် ၎င်း၏လုပ်နိုင်စွမ်းတို့အပေါ် စတင် သံသယရှိလာခဲ့ကြသည်။

ကွန်မြူနစ်အစိုးရ၏ ကိုဗစ်လုံးဝ ကင်းစင်ရေး zero-Covid မူဝါဒအတွင်း ပြည်သူပေါင်း များစွာသည် ၎င်းတို့၏ နေရာများတွင် ပိတ်လှောင်ခြင်း ခံထားခဲ့ရကာ အစိုးရ၏ တင်းကြပ်သော စဉ်းမျဉ်းများက လူအများအပြား သေဆုံးမှုအထိ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့်အပေါ် စိုးရိမ်လာကြသည်။

Urumqi ဖြစ်စဉ်တွင် ကိုဗစ်ကာလ ကွာရန်တင်းအဖြစ် ပိတ်လှောင်ခံထားရသော လူများ ကိုဗစ်စည်းမျဉ်းများ ကြောင့် အရေးပေါ် ကယ်ဆယ်ရေး လုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ရန် နှောင့်နှေးကြန့်ကြာမှု ရှိချိန်၌ အရှင်လတ်လတ် မီးလောင် ခံခဲ့ရမှုအပေါ် အခြေခံ ပေါ်ပေါက်လာရခြင်း ဖြစ်သည်။

ထိုအခြေအနေကို ပိုပြီး ဆိုးရွားလာခဲ့ရသည်မှာ နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး အနေအထားပင် ဖြစ်သည်။ လော့ဒေါင်းအဖြစ် သတ်မှတ်ထားစဉ် ကာလအတွင်း နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး အခြေအနေမှာ ဆက်လက် တိုးတက်လာခဲ့ခြင်း မရှိ သောကြောင့် ဖြစ်သည်။
တခြားသော ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများ၏ စီးပွားရေး အနေအထားများ ကိုဗစ်ကာလမှ ရုန်းထွက် လာနိုင်သော်လည်း ထိုထဲတွင် တရုတ်နိုင်ငံ ပါဝင်လာခြင်း မရှိသေးမှုအပေါ် ပြည်သူများက သဘောပေါက်လာကြသည်။

နှာခေါင်းစည်း တပ်ဆင်ခြင်း မရှိဘဲ တရုတ်ပြည်သူ ထောင်ပေါင်းများစွာက ကမ္ဘာ့ဖလားကို စုဝေးကြည့်ရှု နေသည့် ပုံရိပ်များက အစိုးရအပေါ် တရုတ်ပြည်သူများ၏ ယုံကြည်မှု သိသိသာသာ ကျဆင်းလာသည်ဆိုသော အကောင်းဆုံး ပြယုဂ်လည်း ဖြစ်သည်။

တရုတ်၏ ကိုဗစ် ကန့်သတ်ချက်ကို လူထုက ဆန့်ကျင်နေစဉ် (GETTY IMAGES)

အဆိုပါ ဖြစ်ရပ်များက တရုတ်ကွန်မြူနစ် အစိုးရနှင့် ပြည်သူများအကြား ယခင်ကလို အစေးကပ်ခြင်း မရှိတော့ သည်ကို ညွှန်းဆိုနေပြီး ထိုအနေအထားက တစ်စုံတစ်ရာ ပြောင်းလဲမှု ဖြစ်လာနိုင်သည့် အခြေအနေပင် ဖြစ်သည်။
ထို့ကြောင့် နောက်ထပ် နောက်ထပ် မတည်ငြိမ်မှုများ ဆက်လက် ပေါ်ပေါက်လာနိုင်သည့် သဘောလည်း သက် ရောက်သည်။

တရုတ်သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင်သည် နိုင်ငံ၏ ကိုဗစ် ကင်းစင်ရေး မူဝါဒအပေါ် များစွာရင်းနှီးမြုပ်နှံမှု ပြုလုပ်ထားခဲ့ သော်လည်း လုပ်ဆောင်မှုများမှာ ထိရောက်မှု မရှိသေးချေ။ ကိုဗစ်ရောဂါမှ လူ့အသက် ပေါင်းများစွာကို ကယ်တင် ရန် တခြားနိုင်ငံများမှ လိုအပ်သော ဆေးဝါးများအား တင်ပို့ရမည့်အစား အစိုးရဘက်မှ ဗိုင်းရပ်စ်ကို ထိန်းချုပ်ရန် ရောဂါဖြစ်သည့် နေရာတိုင်းတွင် တင်းကြပ်သော လူမှုနေထိုင်မှုဆိုင်ရာ စည်းကမ်းချက်များကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရသည်။
သို့သော် လုပ်ဆောင်မှုများကို အောင်မြင်မှု မရှိခဲ့ဘဲ နိုင်ငံတွင်းရှိ မြို့ပေါင်းများစွာတွင် ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရမြဲပင် ဖြစ်သည်။ ပြည်သူများဘက်မှ သတ်မှတ်ချက်များကို အာခံခါ ဆန္ဒပြပွဲများကို ဆက်လက် လုပ်ဆောင်နေဦး မည်ဆိုလျှင် ဗိုင်းရပ်စ်ပျံ့နှံ့မှုမှာ ပို၍ ဆိုးရွာလာဖို့ပင် ရှိတော့သည်။

ထိုသို့ ဖြစ်ပေါ် လာနိုင်မည့် အခြေအနေအပေါ် အစိုးရအနေဖြင့် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားသည့် ပုံလည်း မတွေ့ရပါ။

“ကူးစက်မှုနှုန်း အမြင့်ဆုံးသို့ ရောက်ရှိလာချိန်တွင် ဆေးရုံတက် ကုသမှုများပါ လိုအပ်လာမည်ဖြစ်ပြီး ထိုအခြေ အနေအတွက် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာ အရေးပေါ် ဆောင်ရွက်ချက်များကို အမြန်ဆုံး လုပ်ဆောင် သွားရမည်” ဟု လန်ဒန်ကင်းကောလိပ် (King's College London) မှ ပါမောက္ခ ကယ်ရီဘရောင်း ( Kerry Brown) ကပြောသည်။

တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ အလံကိုတွေ့ရစဉ်(GETTY IMAGES)

ခြေရာခံခြင်း၊ ရှာဖွေခြင်းနှင့် လော့ဒေါင်း ပြုလုပ်ခြင်းသည် တည်ငြိမ်မှုရှိသော ပြည်သူများအတွက် အလုပ် ဖြစ်နိုင် သည်မှာ မှန်သော်လည်း တာဝန်ရှိသူများကို အယုံအကြည် မရှိသော၊ မူဝါဒများ အပေါ် မနှစ်မြို့သော ပြည်သူများ အတွက်တော့ ထိန်းချုပ်နိုင်မည်မဟုတ်ပေ။

“ ယခုကဲ့သို့ နည်းလမ်းဟောင်းများနှင့် ဆက်လက် ဆောင်ရွက် နေဦးမည်ဆိုလျှင် နောက်ထပ် နောက်ထပ် ဆန္ဒပြပွဲကြီးများ ဆက်လက် ပေါ်ပေါက်လာမည်ဖြစ်ပြီး ၎င်းက ပိုပြီး ခြိမ်းခြောက်မှုရှိသည့် အရာတစ်ခု အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားမည်” ဟု ပါမောက္ခ ကယ်ရီဘရောင်းက ဆက်လက် သုံးသပ်သည်။

ရှေးယခင် မင်းဆက်များကတည်းက အကြိမ်ကြိမ် ကြုံတွေ့ခဲ့ဖူးခြင်း ရှိသောကြောင့် တရုတ်အာဏာပိုင်များ အစိုးရိမ်ဆုံးအရာမှာ တစ်နိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာဖြင့် ဆန့်ကျင်မှုပင် ဖြစ်သည်။

တရုတ်နိုင်ငံတွင် ၁၉၉၀ နှစ်များအတွင်း Falun Gong ဟုခေါ်သော ဘာသာရေး လှုပ်ရှားမှုတစ်ခု ပေါ်ပေါက်ခဲ့ကာ ယင်းက တစ်နိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာဖြင့် ပျံ့နှံ့ခဲ့ဖူးသည်။

ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြမှု တစ်ခုအတွင်း ထိုလှုပ်ရှားမှုကို ထောက်ခံသူများက ဘေဂျင်းမြို့ အစိုးရဝန်းအတွင်းရှိ Zhongnanhai ကို ဝန်းရံခဲ့ကြသည်။ ထိုဖြစ်ရပ်သည် တရုတ်အာဏာပိုင်များအတွက် အထိတ်တလန့် ဖြစ်စေခဲ့ကာ ထိုသူများကို ဖယ်ရှားရန်အတွက် အပြင်းထန် အရက်စက်ဆုံး နည်းလမ်းများကို အသုံးပြုခဲ့သည်။

ထို့အပြင် ထောက်လှမ်းရေးစနစ် တစ်ခုတွင်လည်း ဘီလီယံပေါင်းများစွာ ရင်းနှီးမြုပ်နှံကာ သဘောထား ကွဲလွဲမှု များနှင့် မတည်ငြိမ်မှုများကို ကြိုတင်တားဆီးရန်နှင့် ပျံ့နှံ့သွားခြင်းမှ တားဆီးရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။

တရုတ်နိုင်ငံတွင်းမှ မတည်ငြိမ်မှုများသည် တစ်နိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာဖြင့် ဆက်လက် ပေါ်ပေါက်နေဆဲ ဖြစ် သည်။ ထိုအခြေအနေများတွင် ကွန်မြူနစ် အစိုးရအနေဖြင့် ယင်းတို့ကို တားဆီးရန် နည်းလမ်းမျိုးစုံဖြင့် မဖြစ်မနေ တားဆီးသွားမည်မှာလဲ သေချာသလောက်ပင်ရှိသည်။

သို့သော် တရုတ်အစိုးရအနေဖြင့် ဆယ်စုနှစ် ၃ ခုတာ ကာလအတွင်း ထိုသို့ တားဆီးနေရင်းနှင့်ပင် ယခုကဲ့သို့သော အကြီးမားဆုံး စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်ကို သတိပြုရမည်လည်း ဖြစ်သည်။

Source: Sky News

CNI Sport Article

၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာ ၂၇

နောင်အနှစ် ၅၀ ကြာလည်း ရော်နယ်ဒိုအကြောင်းကို အားလုံးက ဆက်ပြောနေမှာပါပဲ။

ဒီစကားကို ပြောလိုက်တာကတော့ ပေါ်တူဂီလက်ရွေးစင် အသင်းနည်းပြ ဖာနန်ဒိုဆန်းတို့စ်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ပေါ်တူဂီလက်ရွေးစင် အသင်းနည်းပြ ဖာနန်ဒိုဆန်းတို့စ်က ပြီးခဲ့တဲ့ ရက်ပိုင်းကမှ ကမ္ဘာ့ဖလားပြိုင်ပွဲမှာ ရော်နယ်ဒို စံချိန်သစ် တင်ပြီးနောက် ဒီစကားကို ပြောခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ရော်နယ်ဒိုနဲ့ နည်းပြ ဆန်းတို့စ်ကိုတွေ့ရစဉ် (CTV News)

ရော်နယ်ဒိုဟာ ဂါနာအသင်းနဲ့ ကစားခဲ့တဲ့ ၂၀၂၂ ကမ္ဘာ့ဖလားပွဲစဉ်မှာ ပေါ်တူဂီအသင်းအတွက် ဂိုးသွင်းယူပြီးနောက် ကမ္ဘာ့ဖလား ၅ ကြိမ်ဆက် ဂိုးသွင်းယူနိုင်ခဲ့တဲ့ ပထမဆုံး ကစားသမားအဖြစ် စံချိန်တင်ခဲ့တာပါ။

အသက် ၃၇ နှစ်အရွယ်ရှိ ရော်နယ်ဒိုဟာ ပေါ်တူဂီလက်ရွေးစင် အသင်းနဲ့အတူ ၅ ကြိမ်မြောက် ကမ္ဘာ့ဖလားကို ဝင်ရောက် ယှဉ်ပြိုင်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုမျိုးစံချိန်ကို နာမည်ကြီး ကစားသမား အများအပြား ဘယ်သူကမှ မလုပ်နိုင်ခဲ့ပေမယ့် ရော်နယ်ဒိုက လုပ်နိုင်ခဲ့ တာပါ။ ကမ္ဘာ့ဖလားပြိုင်ပွဲကို ၅ ကြိမ် ကစားဖို့ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေမှာ ရှိနေပြီး ရော်နယ်ဒိုဟာ ၂၁ နှစ် သားထဲက ဒီပြိုင်ပွဲမှာ ပါဝင်ကစားခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ပြီးတော့ ၅ ကြိမ်ဆက် ဂိုးသွင်းဖို့ ဆိုတာလည်း တကယ်ကို မလွယ်ကူတာပါ။ ဒါကို ရော်နယ်ဒိုက လုပ်ဆောင်နိုင် ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

အားလုံးလည်း သိနေတဲ့ အတိုင်းပါပဲ ရော်နယ်ဒိုဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ရက်ပိုင်းကမှ ယူနိုက်တက်အသင်းနဲ့ စာချုပ် ဖျက် သိမ်းထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပီယာစ်မော်ဂန်နဲ့ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ အင်တာဗျူး အပြီးမှာ ရော်နယ်ဒိုဟာ ယူနိုက်တက် ကိုရော အသင်းပိုင်ရှင် ဂလေဇာမိသားစုနဲ့ နည်းပြ အဲရစ်တန်ဟတ်တို့ကို ဝေဖန်မှုတွေ ပြုလုပ်သွားခဲ့တာပါ။

ရော်နယ်ဒို အကောင်းဆုံးဆု ရခဲ့(Sports Brief)

ရော်နယ်ဒိုဟာ ဒီလိုတွေ ပြောခဲ့မှုကြောင့် ယူနိုက်တက်နဲ့ စာချုပ်ဖျက်သိမ်း ခဲ့ရပေမယ့် အာရုံဝေဝါးသွားတာ မရှိဘဲ ပေါ်တူဂီအတွက် အပြည့်အဝ အာရုံစိုက်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါကြောင့်လည်း ပေါ်တူဂီအသင်း ခေါင်းဆောင်ဟာ စံချိန်မှတ်တမ်းသစ်ကို ရေးထိုးနိုင်ခဲ့တာပါ။

ရော်နယ်ဒိုက “ကျနော်နဲ့ ယူနိုက်တက်တို့ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍ ပြီးဆုံးသွားတာ တစ်ပတ်လောက်ရှိပါပြီ။ ဒါကို ပိတ် လိုက်ပါပြီ။ ကျနော် ပေါ်တူဂီကို အနိုင်ရအောင် ကူညီမယ်၊ ကျန်တာဘာမှ အရေးမကြီးပါဘူး။ ကမ္ဘာ့ဖလားပြိုင်ပွဲ ၅ ကြိမ်ဆက် ဂိုးသွင်းယူနိုင်တာကို ကျနော်အလွန် ဂုဏ်ယူတယ်”လို့ ပြောခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ရော်နယ်ဒိုဟာ ပေါ်တူဂီအသင်းနဲ့အတူ ၂၀၀၆ ကမ္ဘာ့ဖလားပြိုင်ပွဲမှာ စတင်ပါဝင်ခွင့် ရခဲ့ပြီး အီရန်အသင်းနဲ့ ပွဲမှာ ဂိုး စတင် သွင်းယူနိုင်ခဲ့တာပါ။

လက်ရှိအချိန်မှာ ရော်နယ်ဒိုရဲ့ ကမ္ဘာ့ဖလား သွင်းဂိုးက ၈ ဂိုးအထိ ရှိလာခဲ့ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ ရော်နယ်ဒိုဟာ ပေါ်တူဂီ အတွက် ၁၉၂ ပွဲ ပါဝင်ကစားထားပြီး ၁၁၈ ဂိုး သွင်းယူကာ နိုင်ငံတကာ ဂိုးသွင်း အများဆုံး ကစားသမားအဖြစ် လည်း စံချိန်တင် ထားခဲ့တာပါ။

ဂါနာအသင်းဘက်ကို ဂိုးသွင်းနေတဲ့ ရော်နယ်ဒို (New Straits Times)

ဖာနန်ဒိုဆန်းတို့စ်က “ သူဟာ ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး ကစားသမားတွေထဲက တစ်ဦး၊ ထာဝရ ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး ကစားသမားတစ်ဦးပါ။ ရော်နယ်ဒိုဟာ သဘာဝက ဖြစ်လာတဲ့သူ၊ ဂန္တဝင်ပါ။ နောက်ထပ် အနှစ် ၅၀ ကြာရင်လည်း ကျနော်တို့ သူ့အကြောင်းကို ဆက်ပြီး ပြောနေဦးမှာပါ”လို့ ပြောခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ရော်နယ်ဒိုဟာ ဂါနာနဲ့ ပွဲမှာ သွင်းယူတဲ့ ဂိုးကြောင့် ကမ္ဘာ့ဖလား၊ ယူရိုပြိုင်ပွဲ အပါအဝင် အဓိကပြိုင်ပွဲ ၁၀ ပွဲဆက် ဂိုးသွင်းယူနိုင်ခဲ့တာပါ။

ရော်နယ်ဒိုရဲ့ လက်ရွေးစင် အသင်းဖော်ဟောင်း ဖွန်တီက “ ရော်နယ်ဒိုက စံချိန်မှတ်တမ်းတွေနဲ့အတူ ဒီကမ္ဘာ့ ဖလားကို လာရောက်တာပါ။ မှတ်တမ်းတွေက သူ့နောက်ကို လိုက်နေတာပါ။ ကမ္ဘာ့ဖလား ၅ ကြိမ်ဆက် ဂိုးသွင်း ယူနိုင်လို့ သူအလွန်ဂုဏ်ယူ နေမယ်ဆိုတာ သေချာပါတယ်။ ဒါက သူ့အတွက်ရော ပေါ်တူဂီအတွက်ပါ ကောင်းမွန် တဲ့ အောင်မြင်မှုတစ်ခုပါ”လို့ BBC 5 Live နဲ့ အင်တာဗျူးမှာ ပြောခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ရော်နယ်ဒိုအတွက် ဒီကမ္ဘာ့ဖလားဟာ နောက်ဆုံးက မ္ဘာ့ဖလားဖြစ်ဖို့ များနေလို့ အာရုံအပြည့်အဝ စိုက်နေတာကို မြင်တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။ လက်ရှိအချိန်မှာ ရော်နယ်ဒိုအတွက် နောက်ထပ် စံချိန်မှတ်တမ်း ကောင်းတွေကလည်း စောင့်မျှော်နေတာပါ။

ရော်နယ်ဒိုနဲ့ ပေါ်တူဂီအသင်းဖော်များကိုတွေ့ရစဉ် (Reuters)

ဘောလွန်းဒီအောဆု ၅ ကြိမ်၊ ယူရိုချန်ပီယံဆုနဲ့ နေးရှင်းလိဂ် တို့ကို ရယူထားတဲ့ ရော်နယ်ဒို အတွက်တော့ ကမ္ဘာ့ ဖလား ချန်ပီယံဆု ရယူဖို့က သူ့အတွက် အိမ်မက်အဖြစ် ရှိနေပါတယ်။ ဒါကိုသူကလည်း အကောင်အထည် ဖော်ချင်နေတာပါ။

ဒါကြောင့်လည်း သူက ကမ္ဘာ့ဖလားပြိုင်ပွဲမှာသာ ချန်ပီယံဖြစ်မယ်ဆိုရင် လက်ရွေးစင် ကစားသမားဘဝကို အဆုံး သတ်တော့မယ်လို့ ပြောထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ယူနိုက်တက် တိုက်စစ်မှူးဟောင်းအတွက် ကစားသမားဘဝ ပြီးပြည့်စုံဖို့ဆိုရင် ကမ္ဘာ့ဖလား ချန်ပီယံဆု ရယူနိုင်ဖို့ပဲ လိုအပ်တော့တာပါ။ အသင်းဖော်တွေကလည်း ရော်နယ်ဒိုအတွက် ကမ္ဘာ့ဖလား ရယူပေးနိုင်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်လို့ ဝန်ခံထားကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါကြောင့် ရော်နယ်ဒိုအနေနဲ့ ကမ္ဘာ့ဖလားပြိုင်ပွဲမှာ ချန်ပီယံဆု ရယူပြီး စံချိန်သစ်တွေထပ်ပြီး တင်နိုင်မလားဆိုတာ စိတ်ဝင်စားဖွယ် စောင့်ကြည့်ရတော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

Source: BBC

CNI International Article

၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာ ၂၇

ဒါတက်စရီ အန်နဝါအီဘရာဟင်သည် ဆယ်စုနှစ်များစွာ စောင့်ဆိုင်း မျှော်မှန်းခဲ့ရသည့် မလေးရှားဝန်ကြီးချုပ် ရာထူးကို ယခုအခါ လက်ဝယ်ပိုင်ပိုင် သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ ဤရာထူးကို မြဲမြံအောင်တော့ သူကြိုးစားရပေ လိမ့်မည်။

၄ နှစ်တာ ကာလအတွင်း ဝန်ကြီးချုပ် ၄ ဦးအထိ အပြောင်းအလဲ မြန်ခဲ့သည့် မလေးရှားနိုင်ငံတွင် ဤရာထူးနှင့် ဤတာဝန်ကို မြဲမြံအောင် ကြိုးစားဖို့ လွယ်လှသည်တော့ မဟုတ်။

ဘဏ္ဍာရေးအကြီးအကဲဟောင်း မစ္စတာအန်နဝါသည် မတည်မငြိမ် ဖြစ်နေသည့် ကိစ္စရပ်အများစုကို ထိန်းချုပ်သွား နိုင်ဖွယ်ရှိပြီး ၎င်း၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် အကျင့်ပျက်ခြစားမှု ဖုံးလွှမ်းနေသော UMNO ပါတီအတွက် ပြုပြင် ပြောင်းလဲစရာများက သူ့ကို အဆင်သင့် စောင့်နေကြသည်။

ထိုသို့ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများက ဝန်ကြီးချုပ် တစ်ဦးအဖို့ မူဝါဒချမှတ်ရာတွင် အတားအဆီး ဖြစ်နိုင်ပြီး ကံမကောင်း အကြောင်းမလှလျှင် ယခုအစိုးရသစ်ပါ နာမည်ပျက်ကိန်း ရှိနေသည်။

အသက် ၇၅ နှစ် ရှိပြီဖြစ်သည့် မစ္စတာအန်နဝါသည် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှင့် လူနေမှုစရိတ် တိုးလာနေချိန်၌ ယိုယွင်းနေသည့် တိုင်းပြည် စီးပွားရေးကို ထိန်းကျောင်းရဦးမည် ဖြစ်သည်။

လူကြိုက်များလာသည့် အစ္စလာမ္မစ်ပါတီ တစ်ခုဖြစ်သော Parti Islam SeMalaysia (PAS) ပါတီကို လွှမ်းမိုးထား သော အတိုက်အခံများ၏ ဖိအားကိုလည်း အန်နဝါ ရင်ဆိုင်နေရသည်။

ယခုပြီးစီးခဲ့သည့် ရွေးကောက်ပွဲသည် မလေးရှားနိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်း တလျှောက် ဘာသာရေးနှင့်လူမျိုးရေး အပြစ်အနာအဆာများကို ကုစားနိုင်အောင် လမ်းဖွင့်ပေးခဲ့ကြောင်း ကွာလာလမ်ပူအခြေစိုက် Capital Dynamics Asset Management ၏ အမှုဆောင်အရာရှိချုပ်နှင့် ဦးဆောင်ညွှန်ကြားရေးမှူး မစ္စတာ တန်တောင်ဘူးက သုံးသပ် ပြသည်။

ပြောရမည်ဆိုလျှင် မစ္စတာအန်နဝါအတွက် အကြီးမားဆုံး တာဝန်သည်ကား လက်ရှိနိုင်ငံရေး အက်ကြောင်းများ တစစီ လွင့်စဉ်မသွားစေရေးပဲ ဖြစ်သည်။ ထိုအချင်းအရာများကတော့ မစ္စတာအန်နဝါနှင့် သူ့အစိုးရအတွက် လာမည့်လများ၌ ရင်ဆိုင်ရမည့် စိန်ခေါ်မှုအချို့ဟု ခေါ်ဆိုနိုင်သည်။

အာဏာခွဲဝေရေးကိစ္စ
**********************

ပထမဆုံး စမ်းသပ်မှု မစ္စတာအန်နဝါ၏ အစိုးရသစ်တွင် အာဏာခွဲဝေမှု ဖော်မြူလာအရ ဘယ်သူတွေက အဓိက ကျလာမလဲဆိုသည့် ကိစ္စဖြစ်သည်။ ယခင်အစိုးရ လက်ထက်တွင်တော့ အစိုးရအဖွဲ့(ကက်ဘိနက်)ထဲတွင် ဝန်ကြီး ရာထူးနေရာများက ဖောင်းပွလွန်းနေခဲ့သည်။

“မလေးရှားမှာ အခုတက်လာတဲ့ အစိုးရအဖွဲ့သစ်မှာ အရင်ဝန်ကြီးတွေလို အရေအတွက်များနေလို့ မဖြစ်သင့်ဘူး။ အန်နဝါအတွက် ထိရောက်ပြီး ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ လူတွေပဲ ဝန်ကြီးအနေနဲ့ ရှိဖို့လိုတယ်” ဟု မလေးရှား တက္ကသိုလ် ပြည်တွင်း လေ့လာရေး အကယ်ဒမီမှ တွဲဖက်ပါမောက္ခ အာဝမ်ပါဝီက သုံးသပ်ပြခဲ့သည်။

အန်နဝါ၏ အစိုးရအဖွဲ့တွင် ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်နှစ်ဦး ခန့်အပ်ထားသည်။ ထိုနှစ်ဦးမှာ ပက်ကတန်ဟာရာပန် (PH) ပါတီနှင့် အန်နဝါတို့ ညွန့်ပေါင်းဖွဲ့စည်းမှု ရလဒ်အဖြစ် နှစ်ဦး ခန့်အပ်ထားရခြင်း ဖြစ်သည်။ တစ်ဦးကတော့ မဖွံ့ဖြိုး သေးသော်လည်း သယံဇာတ ပေါကြွယ်ဝသည့် ဘော်နီယိုကျွန်းရှိ ပြည်နယ်တစ်ခုမှ အမတ်ဖြစ်သည်။

 မလေးရှားဝန်ကြီးချုပ်သစ်အဖြစ် အန်နဝါအီဘရာဟင်ကို ခန့်အပ်နေစဉ် (GETTY IMAGES)

ထို့ပြင် အန်နဝါရီ၏ ညွန့်ပေါင်းအစိုးရတွင် လွှတ်တော်အမတ်ဦးရေအများဆုံးနှင့် လူနည်းစု ထောက်ခံ အားကောင်း သည့် ဗဟိုလက်ဝဲ ဒီမိုကရက်တစ် လှုပ်ရှားမှုပါတီ (DAP) လည်း ပါဝင်သည်။ သို့ဖြစ်၍ ကက်ဘိနက် အစည်းအဝေး များမှာ အခြေအတင် ဆွေးနွေးမှု ရှိလာနိုင်သည်ဟု တွက်ဆနေကြသည်။

ယခင်အစိုးရသည် အကျင့်ပျက် ခြစားမှုများကို နှိမ်နင်းရာတွင် လက်သံပြောင်ခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း နာဂျစ် ရာဇတ်ကို အကျင့်ပျက်ခြစားမှုဖြင့် ထောင်ဒဏ် ၁၂ နှစ်အထိ ချမှတ်ခဲ့သည်။ 1MDB ဟု အတိုကောက် ခေါ်ကြသည့် နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာ အလွဲသုံးစားမှုကို ကမ္ဘာသိအောင် ဖော်ထုတ်၍ အရေးယူပြခဲ့သည်။

ယခု အန်နဝါ လက်ထက်တွင်တော့ နာဂျစ်ရာဇတ်ကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးဖို့ ဖိအားများ ကျရောက်လာနိုင်ဖို့ အလားအလာ များနေသည်။

အလားတူ 1MDB အရှုပ်တော်ပုံနှင့် ဆက်စပ်နေသည့် UMNO ပါတီခေါင်းဆောင် ဇာဟစ်နှင့်ပတ်သက်၍လည်း နောက်ဆက်တွဲ ဂယက်များ လာဦးမည်ဖြစ်သည်။ အကယ်၍ ဇာဟစ်ကို 1MDB အရှုပ်တော်ပုံကြောင့် တရား စီရင်ခံရ၍ ထောင်ကျလျှင် အန်နဝါအတွက် နောက်ထပ် အစားထိုးစရာ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦး လိုအပ်လာနိုင်သည်။

ပြုပြင်ပြောင်းလဲရန်အတွက် ဖြေလျှော့ပေးရေး
******************************************

မစ္စတာ အန်ဝါသည် ၎င်း၏ ညွန့်ပေါင်းအစိုးရအဖွဲ့၏ ကြေညာချက်အရ အပေးအယူလုပ်ရန် လိုအပ်ပြီး ၎င်း၏ ညီညွတ်သော အစိုးရတစ်ရပ်ဖြစ်အောင် ဆက်လက် ထိန်းသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းရဦးမည်ဖြစ်သည်။

တိုင်းပြည် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရန်အတွက် ကတိကတိများ ပြုရမည်။ သူ၏နိုင်ငံရေး ပြိုင်ဘက်များနှင့် ဆင်တူသည့် သက်သာချောင်ချိရေး ဦးတည်သော ကတိများကို အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် အတားအဆီးများ ကြုံရမည် မဟုတ်သော်လည်း လူမျိုးရေးနှင့် ဘာသာရေး ခွဲခြားဆက်ဆံမှု ပပျောက်ရေး ကတိပြုချက်ကတော့ လွယ်ကူမည် မဟုတ်ပေ။

UMNO ပါတီခေါင်းဆောင်များကိုတွေ့ရစဉ် (GETTY IMAGES)

မလေးနှင့် ဌာနေတိုင်းရင်းသား အများစုသည် အစိုးရဘက် အလုပ်အကိုင်များ၊ အိမ်ရာနှင့် အဆင့်မြင့် ပညာရေး ကဲ့သို့သော နယ်ပယ်များတွင် ဦးစားပေး ဆက်ဆံခြင်းခံယူလိုကြသည်။ ထို့အတွက် အစိုးရမူဝါဒများအဖြစ် ဖော်ပြထားသည့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပါ “အထူးရာထူးနေရာ” ကို လိုလားနှစ်သက်ကြသည်။

မလေးရှား၏ အထိနာနေသော စီးပွားရေး
***************************************

မလေးရှားနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး တိုးတက်မှုနှုန်းသည် ယခုနှစ်တွင် ၇ ရာခိုင်နှုန်းရှိပြီး လာမည့် ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် ၄ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၅ ရာခိုင်နှုန်းအထိ နှေးကွေးသွားနိုင်သည်ဟု ပညာရှင်များက ခန့်မှန်းထားသည်။ မလေးရှား ဗဟိုဘဏ်သည် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုကို ထိန်းညှိရန် ဗဟိုဘဏ်၏ အတိုးနှုန်းကို ဆက်လက်မြှင့်တင်မည်ဟု စီးပွားရေးပညာရှင်များက မျှော်လင့်ထားကြသည်။

ယင်းက မစ္စတာ အန်နဝါသည် လူကြိုက်များစေသည့် ရပ်တည်ချက်ကို ခံယူရန် လှုံ့ဆော်ပေးရာ ရောက်လေသည်။ တိုင်းပြည်၏ အဆင်းရဲဆုံးသူများကို ကူညီရန် UMNO ပါတီက ရက်ရောစွာ ငွေသားအကူအညီပေးမည်ဟု ကတိပြု ထားပြီး ဖြစ်သည်။

နော်တင်ဟန်တက္ကသိုလ်၊ အာရှသုတေသနနှင့် မလေးရှား လေ့လာရေးသိပ္ပံမှ University of Nottingham Asia ဂုဏ်ထူးဆောင် သုတေသနတွဲဖက် ဒေါက်တာ ဘရစ်ဂက်ဝက်ရှ်က “အဓိက အချက်ကတော့ စီးပွားရေးနဲ့ လူမှုရေး ဆိုင်ရာ လိုအပ်ချက် ရှိတယ်ဆိုတာ အသိအမှတ်ပြုရမှာပါ။ လူမှုဘေးကင်းရေး ကွန်ရက်နဲ့ မတူညီကွဲပြား အသိုင်း အဝိုင်းတွေကြားက အားနည်းချက်တွေကို အခုအစိုးရသစ်က ပိုပြီး အာရုံစိုက်လာမယ်လို့ ထင်ပါတယ်” ဟု ပြော ကြားခဲ့သည်။

မလေးရှား ရွေးကောက်ပွဲ ပြည်သူများကိုတွေ့ရစဉ် (GETTY IMAGES)

မလေးရှားနိုင်ငံတွင် အိမ်ထောင်စုတိုင်းသည် တစ်လလျှင် ရင်းဂစ် ၂,၂၀၀ ထက် ပိုရစေမည်ဟု UMNO က ကတိ ပြုထားခဲ့သည်။ သို့ဖြစ်၍ အစိုးရက အိမ်ထောင်စုတိုင်း ထိုအဆင့်သို့ ရောက်ရှိစေရန်အတွက် ဝင်ငွေဖြည့်ဆည်း ပေးရမည်ဖြစ်သည်။

အကယ်၍ မစ္စတာ အန်နဝါ၏ အစိုးရသည် အထက်ပါ ကတိအတိုင်း လုပ်ဆောင်ပါက ၎င်း၏ ဘဏ္ဍာရေး စုစည်းမှု အစီအစဉ်ကို နှောင့်နှေးစေပြီး ကြွေးမြီထုတ်ချေးသည့် ကုမ္ပဏီများကို ဒေါသထွက်စေနိုင်သည်။ အစိုးရသစ်သည် မကြာမီတွင် ၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွက် လျာထားသော တိုင်းပြည်ဘတ်ဂျက်ကို ဇယားနှင့်တကွ ချပြရမည်ဖြစ်ပြီး ၎င်း သည် ယုံကြည်မှု၏ ပထမဆုံးစမ်းသပ်မှုလည်း ဖြစ်နိုင်သည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ မစ္စတာ အန်ဝါ၏ အစိုးရအဖွဲ့သည် ယခင် အောက်တိုဘာလတွင် ချပြခဲ့ဖူးသည့် အသုံး စရိတ် အစီအစဉ်အတွက် သိသာထင်ရှားသော ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး မည်သို့မည်ပုံ အကောင်အထည် ဖော်မည် ဆိုသည်ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မသိရသေးပေ။

(စင်ကာပူအခြေစိုက် The Straits Time သတင်းဝက်ဘ်ဆိုက်တွင် နိုဝင်ဘာ ၂၄ ရက် ရက်စွဲဖြင့် လွှင့်တင်ထားသော Anwar Ibrahim’s next challenge: Keeping his job အမည်ရှိဆောင်းပါးကို CNI သတင်းဌာနက ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆို တင်ဆက်လိုက်ပါသည်)

Source: The Straits Time

CNI International Article

၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာ ၁၃

“ဒါဟာ ဒီမိုကရေစီအတွက် ကောင်းမွန်တဲ့ နေ့တစ်နေ့ဖြစ်သလို အမေရိကန်အတွက် ကောင်းမွန်တဲ့ နေ့တစ်နေ့လို့ လည်း ကျနော်ထင်ပါတယ်”

သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်က ၎င်း၏ ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီဝင် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ လက်ရှိ ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲမှာ မျှော်လင့်ထားသည်ထက် ပိုမိုကောင်းမွန်သည့် စွမ်းဆောင်ရည် ရှိနေကြောင်း ဝင့်ကြွားစွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခဲ့ ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။

ရီပတ်ဘလစ်ကန်များ အနေဖြင့် အမေရိကန်(ကွန်ဂရက်)လွှတ်တော်ကို လွယ်လင့်တကူ လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်ခြင်းမှ ရှောင်ရှားနိုင်ရန်အတွက် ဘိုင်ဒန်က ကြိုးစားနေသည်။

၎င်း၏နိုင်ငံရေး အစီအစဉ်သည် အမေရိကန် အများစုကြားတွင် ရေပန်းစားနေသေးကြောင်း လက်ရှိသမ္မတဖြစ်သူ ဘိုင်ဒန်က ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို အထက်ပါအတိုင်း သရုပ်ပြ အမွှမ်းတင်ထားသည်။

ရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်များကြောင့် ဘိုင်ဒန်သည် လာမည့် သီတင်းပတ်တွင် အရှေ့တောင်အာရှ တဝန်းအတွက် အရေးကြီးသည့် အစည်းအဝေးများကို ဆက်တိုက် တက်ရောက်ရန် စိတ်ချလက်ချ ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ၎င်းအတွက် ပထမဆုံးသော အရေးကြီးသည့် အရှေ့တောင်အာရှဒေသသို့ အရောက်သွားဖို့အရေး ဘိုင်ဒန် တစ်ယောက် အားခဲ နေခဲ့သည်။

ဘိုင်ဒန်သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၊ ဖနွမ်ပင်မြို့တွင် နိုဝင်ဘာ ၁၂ ရက်မှ ၁၃ ရက်အထိ ကျင်းပမည့် အာဆီယံ ထိပ်သီး အစည်းအဝေးသို့ တက်ရောက်မည် ဖြစ်သည်။

 အာဆီယံထိပ်သီး ခေါင်းဆောင်များကိုတွေ့ရစဉ်

ထို့နောက် အင်ဒို-ပစိဖိတ် ဒေသတလျှောက်မှ ခေါင်းဆောင်များနှင့် တွေ့ဆုံနိုင်ရန်အတွက် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ ဘာလီတွင် ကျင်းပမည့် ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်း စက်မှုနိုင်ငံများ G-20 ထိပ်သီး အစည်းအဝေးကိုလည်း နိုဝင်ဘာ ၁၃ ရက် မှ ၁၆ ရက်ကြား တက်ရောက်ရန် စီစဉ်ထားသည်။

၎င်းသည် တရုတ်သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင် နှင့် အထူးထိပ်သီး အစည်းအဝေး ကျင်းပရာတွင် သီးခြား တွေ့ဆုံနိုင်မည့် အလားအလာလည်း ရှိနေသည်။ ဒုတိယသမ္မတ ကာမယ်လေဟားရစ် ကတော့ ဘိုင်ဒန် ကိုယ်စား ထိုင်းနိုင်ငံ၊ ဘန်ကောက်မြို့တွင် ကျင်းပမည့် အာရှ-ပစိဖိတ်စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု (APEC) ထိပ်သီး အစည်းအဝေး သို့ တက်ရောက်မည် ဖြစ်သည်။

အေပက် (APEC) ထိပ်သီးအစည်းအဝေး ဖွင့်ပွဲအခမ်းအနားတွင် ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား၊ ဘိုင်ဒင်နှင့် ရှီကျင့်ဖျင်တို့ကို စုံစုံလင်လင် မတွေ့ရလျှင် ထိုင်းအစိုးရအတွက် ခဲလေသမျှ သဲရေကျ ဖြစ်ကိန်းလည်း ရှိနေသည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ ၄ နှစ်တာ သက်တမ်းတစ်လျှောက် အာဆီယံ ထိပ်သီး အစည်းအဝေးများကို လျစ်လျူရှုခဲ့သဖြင့် ဘိုင်ဒန်သည် အာရှဒေသတွင်း အစည်းအဝေးများသို့ ဆယ်စု နှစ် တစ်ခုအတွင်း ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ တက်ရောက်ခဲ့သည့် ပထမဆုံးသော အမေရိကန်ခေါင်းဆောင် ဖြစ်လာ ပေမည်။

၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း ဘားရက်အိုဘားမားသည်လည်း ဝါရှင်တန်ရှိ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာများနှင့်ပတ်သက်ပြီး အစိုးရပိတ်ဆို့မှုများကြောင့် ၎င်း၏ အာရှခရီးစဉ်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ရဖူးသည်။

သို့သော် ဘိုင်ဒန်သည် ၎င်းသမ္မတသက်တမ်း၏ နောက်ဆုံး နေ့ရက်များဆီသို့ ဝင်ရောက်လာချိန်မှာတော့ အာဆီယံဒေသတွင်းမှာ အမေရိကန်၏ မူဝါဒအပေါ် စိုးရိမ်မှုများ တိုးလာနေခြင်းနှင့် တိုက်ဆိုင်နေခဲ့သည်။

အမေရိကန်ဒုတိယသမ္မတဟားရစ်နဲ့ ဗီယက်နမ်၀န်ကြီးချုပ်ကိုတွေ့ရစဉ်

အထူးသဖြင့် အရှေ့တောင်အာရှ ခေါင်းဆောင်များသည် ခိုင်မာသော အမေရိကန်စီးပွားရေး အစပျိုးမှု ကင်းမဲ့ နေခြင်းနှင့် အမေရိကန်-တရုတ်တို့ကြား စစ်ရေးတင်းမာမှုများ တိုးလာခြင်းတို့အတွက် သောကများ နေကြသည်။

ဘိုင်ဒန်၏ သမ္မတသက်တမ်း ရှေ့ပိုင်း နှစ်နှစ်အတွင်း ဘိုင်ဒန်အစိုးရသည် စိတ်အားထက်သန်သော သံတမန် ဆက်ဆံရေးအပြင် ကပ်ရောဂါနှင့် ဆက်စပ်သော အရေးပါသည့် အကူအညီများကြောင့် အရှေ့တောင်အာရှ တဝန်း တွင် အမေရိကန်အပေါ် ချစ်ကြည်ဖော်ရွေမှု ရရှိခဲ့သည်က အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။

ဘိုင်ဒန်သည် ယခုနှစ် အစောပိုင်း၌ အရှေ့တောင်အာရှ ခေါင်းဆောင်များကို ဖိတ်ခေါ်ပြီး ရာစုနှစ် ထက်ဝက်နီးပါး အတွင်း ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် အိမ်ဖြူတော်၌ အာဆီယံထိပ်သီး အစည်းအဝေးကို လက်ခံ ကျင်းပပေးခဲ့သည်။

ထိုအချိန် မတိုင်မီ ယမန်နှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် အာဆီယံဒေသတွင်း ခေါင်းဆောင်များနှင့် ဗွီဒီယိုခေါ်ဆိုမှုဖြင့် ထိပ်သီး အစည်းအဝေးကို ကျင်းပခဲ့သေးသည်။

တစ်ချိန်တည်းတွင် ဒုတိယသမ္မတဟားရစ်၊ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အန်တိုနီဘလင်ကင်နှင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး လွိုက်အော်စတင်တို့သည် အရှေ့တောင်အာရှဒေသတွင်းရှိ အထင်ကရ မြို့တော်များဆီသို့ လူးလာခေါက်တုံ့ အကြိမ်ကြိမ် သွားရောက်ခဲ့ကြပြီး ဖြစ်သည်။

ကပ်ရောဂါ ဖြစ်ပွားနေချိန်တွင် အမေရိကန်သည် အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်များထံသို့ ထိရောက်သော Covid-19 ကာကွယ် ဆေး သန်း ၂၀ ကျော် လှူဒါန်းပေးခဲ့ရာ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးအကူအညီ ဒေါ်လာ သန်း ၁၅၀ ကျော်မှ အကျိုးအမြတ်များ ပြန်ရခဲ့သည်။

အမေရိကန် လေယာဉ်တင်သင်္ဘောအုပ်စုကိုတွေ့ရစဉ်

လာမည့်နှစ်အတွက် ဘိုင်ဒန်အစိုးရသည် အာဆီယံဒေသတွင်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး အစပျိုးနိုင်ဖို့ ဒေါ်လာ သန်း ၈၀၀ ကျော် ခွဲဝေပေးရန် မျှော်လင့်ထားသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ ဘိုင်ဒန်အစိုးရသည် ရှေ့နောက် ညီညွတ်ပြီး မြင်သာထင်သာရှိသော ဒေသတွင်းဆိုင်ရာ စီးပွားရေးဗျူဟာမှာ အလွန်အမင်း ချို့တဲ့လို့နေသည်။

ယခုနှစ် အစောပိုင်းတွင် ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတသစ် ဖာဒီနန်မားကို့စ်ဂျူနီယာက ဝါရှင်တန်၏ အခြေအနေအရ အကူအညီများထက် တိုးချဲ့ကုန်သွယ်မှုကို ပိုမိုနှစ်သက်ကြောင်း ရှင်းလင်းပြောကြားခဲ့သည်။

ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတသစ်သည် ဘိုင်ဒန်နှင့် အတော်အတန် နွေးထွေးသော ဆက်ဆံရေး ရှိသော်လည်း ၎င်းနိုင်ငံ၏ အများပြည်သူဆိုင်ရာ အခြေခံ အဆောက်အအုံများတွင် တိုးချဲ့လာသည့် တရုတ်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို လိုလို လားလား လက်ခံလျက်ရှိသည်။

တရုတ်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏ စီးပွားရေးရပ်ဝန်း (Belt and Road Initiative - BRI) အရ အရှေ့တောင်အာရှတဝန်း၌ လက်ကြီးကြီးဖြင့် အခြေခံ အဆောက်အအုံဆိုင်ရာ စီမံကိန်းများကို ဆက်လက် လုပ်ဆောင်နေချိန်တွင် အမေရိကန် ဦးဆောင်သော အာရှဒစ်ဂျစ်တယ် ကုန်သွယ်မှုနှင့် အင်ဒို-ပစိဖိတ် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ မူဘောင် အစပျိုး မှုများသည် ထင်ထားသည်ထက် ပိုမိုရှုပ်ထွေးလို့ နေသည်။

တိုးချဲ့ဒစ်ဂျစ်တယ် ကုန်သွယ်ရေးကဲ့သို့သော စီးပွားရေး အဆိုပြုချက်များသည်ပင် ဘိုင်ဒန်၏ အမြင့်ဆုံးသော ကဏ္ဍများ၌ အတွင်းပိုင်း ခုခံမှုကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ ပိုမိုခိုင်မာသော ကုန်သွယ်ရေး အစပျိုးမှုသည် ပြည်တွင်း၌ အကာအကွယ်ပေးသည့် စိတ်ဓာတ်များ ပြင်းထန်လာနေသဖြင့် ဝါရှင်တန်တွင် နှစ်ဘက်သော ပါတီအစိတ်အပိုင်း များ၏ တုံ့ပြန်မှုကို သေချာပေါက် နှိုးဆွရာ ရောက်မည်ဖြစ်သည်။

မဟာဗျူဟာနှင့် နိုင်ငံတကာလေ့လာရေးဌာန (CSIS) မှ သုတေသီများဖြစ်ကြသည့် အီမလီဘန်ဆင်နှင့် အိုင်ဒန် အရာဆာဆင်းဟမ်တို့က မကြာသေးမီက သုံးသပ်ချက် စာတစ်ပုဒ်တွင် စောဒက တက်ထားပုံက ဤသို့ဖြစ်သည်။

“အာရှဒစ်ဂျစ်တယ် ဈေးကွက်ထဲ ဝင်ရောက်ခွင့်ကို စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရန် ဝါရှင်တန်၏ ဆန္ဒကင်းမဲ့ခြင်းသည် လေးနက် သော လိုက်လျောမှုများ ကမ်းလှမ်းနိုင်စွမ်းကို မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်လာပါသည်။ ကုန်သွယ်ရေး သဘောတူညီ ချက်များ လွတ်လွတ်လပ်လပ် ညှိနှိုင်းရာတွင် ရင်ဆိုင်နေရသော အမေရိကန်ပြည်တွင်း၌ နိုင်ငံရေး ကန့်သတ်ချက် များကို မီးမောင်းထိုးပြစရာ ရှိနေပါသည်” ဟူ၏။

ပြောရမည်ဆိုလျှင် အခြေခံအားဖြင့် ဘိုင်ဒန်အစိုးရသည် ပြည်တွင်း အရင်းအနှီးကို ချုပ်ကိုင်ထားသော တရုတ် ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ မူဝါဒကဲ့သို့ မဟုတ်ဘဲ လွှမ်းမိုးမှု ကင်းမဲ့နေသည်။

အာဆီယံထိပ်သီးခေါင်းဆောင်များနဲ့ ဘိုင်ဒန် ဗွီဒီယိုကွန်ဖရင့်လုပ်နေစဉ်

တရုတ်သည် နိုင်ငံရပ်ခြားဒေသများတွင် ကြီးမားသော ကုန်သွယ်မှုနှင့် အခြေခံ အဆောက်အအုံဆိုင်ရာ စီမံကိန်း များကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ရန် အဓိကကုမ္ပဏီများနှင့် မူဝါဒဆိုင်ရာ ဘဏ်လုပ်ငန်းများကို လျင်မြန်စွာ အရှိန်မြှင့်တင် နိုင်နေသည်။

ချို့ယွင်းချက်များ ရှိနေသော်လည်း ဂျပန်နှင့် သြစတြေးလျ (ဆိုလိုသည်မှာ Blue Dot Network) အပြင် ပိုမို ကျယ်ပြန့်သော စက်မှုထိပ်သီး G-7 နိုင်ငံများ အပါအဝင် ယခင်ရှိပြီးသားနှင့် အဆိုပြုထားသော ပဏာမ ခြေလှမ်း များကို စုစည်းလိုက်လျှင် ဘိုင်ဒန်အစိုးရသည် အာရှဒေသ စီးပွားရေး အခင်းအကျင်းအတွက် ကြီးမားသော အပြောင်းအလဲကို ပြုလုပ်နိုင်စရာ ရှိပါသေးသည်။

အမေရိကန်သည် မကြာသေးမီ နှစ်များအတွင်း ဒေါ်လာ ၁၁၀ ထရီလီယံအထိ ပမာဏရှိသော အနောက်အုပ်စု နိုင်ငံများရှိ အလုံးအရင်းဖြင့် မသုံးစွဲရသေးသော ပုဂ္ဂလိက အရင်းအနှီးကို စုစည်းနိုင်ဖို့ ကူညီရာတွင်လည်း ဦးဆောင်နိုင်မည် ဖြစ်သည်။

အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ် (ADB) က အာဆီယံအသင်း တစ်ခုလုံးနီးပါး ပါဝင်သော ဖွံ့ဖြိုးဆဲ အာရှနိုင်ငံ အများစုအတွက် အခြေခံ အဆောက်အအုံ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု လိုအပ်ချက်များကို ယခုဆယ်စုနှစ်အထိ ကာမိစေရန် ဒေါ်လာ ၂၆ ထရီလီယံအထိ လိုအပ်မည်ဟု ခန့်မှန်းထားကြောင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

တစ်ချိန်တည်းတွင် ဘိုင်ဒန်အစိုးရသည် အာဆီယံနိုင်ငံများအတွက် ၎င်း၏မဟာဗျူဟာကို ပြန်လည်ချိန်ညှိရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဝါရှင်တန်၏ သဘောတရားရေးရာအရ မောင်းနှင်သော “ဒီမိုကရေစီ မြှင့်တင်ရေး” အစီအစဉ်ကြောင့် ဗီယက်နမ်ကို ထိတ်လန့်စေခဲ့သည်။

ထိုသို့ အထိတ်တလန့် ဖြစ်မှု၏ ရလဒ်အနေဖြင့် ဗီယက်နမ် ကွန်မြူနစ် ခေါင်းဆောင်များသည် ဘေဂျင်းရှိ ကွန်မြူနစ်များထံသို့ ချဉ်းကပ်မှု နှစ်ဆတိုးလာစေပြီး ဒီမိုကရေစီ၊ လူ့အခွင့်အရေးနှင့်ပတ်သက်၍ အနောက် နိုင်ငံများ၏ နိုင်ငံရေး ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်ကြောင်း ဗီယက်နမ်က ကျယ်ကျယ်လောင်လောင် အသံမြည်လာခဲ့သည်။

ကွန်မြူနစ်အချင်းချင်း မကြာသေးမီက တွေ့ဆုံမှုအတွင်း တရုတ်နှင့် ဗီယက်နမ် ခေါင်းဆောင်များသည် ဆယ်စုနှစ် များအတွင်း ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် “ရောင်စုံတော်လှန်ရေး”၊ လူ့အခွင့်အရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီအရေး ကိစ္စများကို ဗန်းပြသည့် “နိုင်ငံရေးလုပ်ခြင်း” ၊ ဘိုင်ဒန်၏ ဒီမိုကရေစီလိုလားသော အစီအစဉ်အပေါ် ပါးလွှာစွာ ဖုံးအုပ်ထား သော ဝေဖန်မှုများအကြောင်း အလေးထား၍ ခေါင်းချင်းရိုက်ခဲ့ကြသည်။

စင်ကာပူဝန်ကြီးချုပ် လီရှန်လွန်းနဲ့ တရုတ်သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင်တို့တွေ့ဆုံစဉ်

အဆုံးစွန်အားဖြင့် ထိုင်ဝမ်နှင့် တောင်တရုတ်ပင်လယ် အငြင်းပွားမှုများကြောင့် တင်းမာနေချိန်တွင် တရုတ်နှင့် လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခ မဖန်တီးလိုကြောင်း အာဆီယံနိုင်ငံများကို ဘိုင်ဒန်အစိုးရက အာမခံရန် လိုအပ်မည် ဖြစ် သည်။

အကယ်၍ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ ဘာလီကျွန်းတွင် ကျင်းပမည့် ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲ၌ ဘိုင်ဒန်နှင့် ရှီကျင့်ဖျင်တို့ ဆုံမိ ကြလျှင် အာဆီယံခေါင်းဆောင်များ ရင်တထိတ်ထိတ် ဖြစ်နေကြသည့် ဒေသတွင်း စိုးရိမ်ပူပန်မှုများ လျော့ပါး သွားစရာတော့ ရှိပါသည်။

အရှေ့တောင်အာရှ မြို့တော်များတွင် ဝါရှင်တန်၏ ကစားကွက် အသစ်များကို အမှန်တကယ်ပင် စိုးရိမ်ပူပန်နေ ကြသည်။

ယခုနှစ် အစောပိုင်းက ရုပ်သံလိုင်းမှ ထုတ်လွှင့်ခဲ့သည့် နိုင်ငံတော်အခြေပြ မိန့်ခွန်းတွင် စင်ကာပူဝန်ကြီးချုပ် လီရှန်လွန်းက “အမေရိကန်နှင့် တရုတ်တို့သည် စစ်ပွဲကြီးတစ်ခုလုံးဖြစ်ဖို့အရေး ခေတ္တငြိမ်သက်နေခြင်းအတွက် စိုးရိမ်နေမိကြောင်း” ထပ်လောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

“ကျနော်တို့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ မုန်တိုင်းတွေ တိုက်နေတယ်။ အင်အားကြီး နှစ်နိုင်ငံကြား ဖျန်ဖြေသူအဖြစ် ဆောင်ရွက်နိုင်ရန် အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံတွေ အဆက်မပြတ် ကြိုးပမ်းနေတဲ့ ကြားကပဲ အမေရိကန်-တရုတ် ဆက်ဆံရေးက ပိုဆိုးလာတယ်ဗျာ။ ပြဿနာတွေ၊ နက်နဲတဲ့ သံသယတွေနဲ့ ဆက်ဆံရေး အကန့်အသတ် ဖြစ်နေ တာတွေက အခြေအနေ ပိုဆိုးလာစေပါတယ်” ဟု စင်ကာပူဝန်ကြီးချုပ်က သတိပေးခဲ့သည်။

“ဒါတွေဟာ မကြာခင်မှာ ထပ်တိုးလာဖို့ မဖြစ်သင့်ပါဘူး။ ဒါ့အပြင် တွက်ချက်မှု အမှားအယွင်းတွေ (ဒါမှမဟုတ်) လွဲချော်စွာ တွက်ချက်မိတာတွေက ပိုဆိုးလာစေနိုင်ပါတယ်” ဟု ၎င်းက အာဆီယံနိုင်ငံများအနေဖြင့် အမေရိကန်-တရုတ် ပြိုင်ဆိုင်မှု၏ ဦးတည်ချက်အပေါ် မဟာဗျူဟာမြောက် စိုးရိမ်ပူပန်နေကြောင်း အတိအလင်း မီးမောင်း ထိုးပြခဲ့ပေသတည်း။

Source: Asia Times

(အေးရှားတိုင်းမ်ဝက်ဘ်ဆိုက်တွင် နိုဝင်ဘာ ၁၀ ရက် ရက်စွဲဖြင့် လွှင့်တင်ထားသော မူရင်းဆောင်းပါးရှင် Richard Javad Heydarian ၏ အတွေးအမြင်ကို CNI သတင်းဌာနက ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆို တင်ဆက်လိုက်ပါသည်)

CNI International Article

၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ ၃၀

တရုတ်နိုင်ငံ၏ အဓိက ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သူ ရှီကျင့်ဖျင်သည် မော်စီတုန်း၏ ကွန်မြူနစ်ပါတီ အာဏာသိမ်းယူမှု၏ သမိုင်းဝင် တော်လှန်ရေး အခြေခံ စခန်းဖြစ်သည့် ရှန်စီနယ်၊ ယီနန်မြို့ (Yan'an) သို့ အောက်တိုဘာ ၂၇ ရက်တွင် လတ်တလော အသစ်ခန့်အပ်ထားသော တရုတ်ထိပ်တန်း အရာရှိများကို သဘောတရားရေးရာ ကွင်းဆင်းလေ့လာ ရေး ခရီးကို ဦးဆောင်ခဲ့သည်။

မော်စီတုန်းသည် ၎င်းဒေသရှိ လိုဏ်ဂူအတွင်း၌ ရပ်နေကာ တပ်နီတော်(ကွန်မြူနစ်တပ်) များကို တစ်ချိန်က လမ်းညွှန်ပဲ့ကိုင်ခဲ့သည်။

ဆယ်စုနှစ်များစွာ အတွင်း တရုတ်၏ သြဇာအကြီးဆုံး ခေါင်းဆောင် မော်သည် သစ္စာစောင့်သိမှု၊ ကြိုးစား အား ထုတ်မှုနှင့် အနစ်နာခံမှုတို့အတွက် လိုအပ်ကြောင်း ၎င်း၏တပ်သားတိုင်းကို သတိပေးချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

ယနေ့ မျက်မှောက် ကာလတွင်လည်း ပါတီသည် ယီနန်စိတ်ဓာတ်ကို ရှေ့တန်း တင်ရမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ "မိမိ ကိုယ်ကို အားကိုးမှုနှင့် ခက်ခဲကြမ်းတမ်းသော တိုက်ပွဲများကို အဓိကအားဖြင့် မိမိ ရှေ့ဆောင်လမ်းညွှန် သွားမည် ဖြစ်ကြောင်း ရှီကျင့်ဖျင်က ၎င်း၏နောက်လိုက် ငယ်သားများကို မှာကြားလို့နေပြီ ဖြစ်သည်။  

ရှီ၏ အဆိုအရ ၎င်းတို့ ကွန်မြူနစ်များသည် ဂျပန်ကျူးကျော်မှုကို ပထမဦးစွာ တိုက်ထုတ်ခဲ့သူများ ဖြစ်ကြောင်း၊ အာဏာရ အမျိုးသားရေးပါတီနှင့် ၁၉၄၀ ပြည့်လွန်နှစ်များက ပြည်တွင်းစစ်ကဲ့သို့ ယနေ့ခေတ်တွင်လည်း ကျင့်ဝတ် များ လိုအပ်နေသေးကြောင်း သိရသည်။

ခေါင်းဆောင်ကြီး မော်စီတုန်း

ရှီကျင့်ဖျင် ပြင်ဆင်နေသည့် တိုက်ပွဲ၏ သဘောသဘာဝကို ပြီးခဲ့သော ဆယ်စုနှစ်အတွင်း နှစ်ကြိမ်တိုင်တိုင် နိုင်ငံ ရေးအရ တွေ့ဆုံမှုတွင် ရွေးချယ်ထားသော တရုတ်ထိပ်တန်း ခေါင်းဆောင် နှစ်ဒါဇင်ခန့်၏ နောက်ခံ ကိုယ်ရေး ရာဇဝင်များကို ကြည့်၍ မှန်းဆနိုင်သည်။

ရှီကျင့်ဖျင်၏ ရွေးချယ်မှုများသည် အထူးသဖြင့် အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များထံမှ ဖိအားများကို ခံနိုင်ရည် ရှိစေရန်အတွက် ဘေဂျင်းသည် အဆင့်မြင့် စစ်ရေးနှင့် နည်းပညာစွမ်းရည်များ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် အာရုံစိုက် နေခြင်းကို ရောင်ပြန်ဟပ်နေပါသည်။

“ရှီသည် မော်၏ အစဉ်အလာကို အောင်မြင်အောင် အလေးပေး လုပ်ဆောင်သူဖြစ်ကြောင်း သူ့ကိုယ်သူ ရည်ညွှန်း ပြောကြားခဲ့သည်”ဟု စတန်းဖို့ဒ်စင်တာ၊ တရုတ်စီးပွားရေးနှင့် အဖွဲ့အစည်း အသွင်သဏ္ဌာန် လေ့လာရေးသိပ္ပံမှ အကြီးတန်း သုတေသနပညာရှင် ဂိုဂွမ်ဝူက ပြောကြားခဲ့သည်။

၁၉၄၀ ပြည့်နှစ်လွန်များအတွင်း မော်၏ ခေါင်းဆောင်မှု အောက်တွင် ပါတီသည် သူတို့လိုချင်သမျှကို အကောင် အထည် ဖော်နိုင်ခဲ့သည့်။ ယနေ့ကာလတွင်တော့ တရုတ်သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သြဇာလွှမ်းမိုးမှု ကြီးထွား လာနေ သော်လည်း ရှီသည် တိုးတက်မှု နှေးကွေးကာ အနောက်စက်မှု လုပ်ငန်းကြီးများနှင့် နက်ရှိုင်းသော ချိတ်ဆက်မှုများ နှေးကွေးသွားခဲ့သည့် အချက်ကိုမူ ငြင်း၍ မရပေ။

ပါတီ၏အာဏာကို ချုပ်ကိုင်ထားနိုင်မှုကို အားနည်းစေမည်ကို စိုးရိမ်နေဆဲဖြစ်ကြောင်း ဂိုဂွမ်ဝူက သုံးသပ်ပြသည်။

လီခဲ့ချန်နဲ့ ရှီကျင့်ဖျင်

၎င်းသည် တရုတ်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး ခေါင်းဆောင် Zhao Ziyang ၏ အကြံပေးအဖြစ် ၁၉၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ အတွင်း ရာထူးမှ ဖယ်ရှားခံရသည့် အချိန်အထိ လုပ်ကိုင်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ Zhao Ziyang သည် ၁၉၈၉ ခုနှစ် တီအန်နန်မင် ဆန္ဒပြပွဲကြောင့် ဖြုတ်ချခံရသည်။

“ရှီက ကြီးမားတဲ့ ရည်မှန်းချက်ရှိတယ်။ သူ့စကားအရ တရုတ်နိုင်ငံကို ကမ္ဘာ့ဇာတ်ခုံဗဟိုသို့ ရောက်စေချင်နေ တာဗျ။ အဲဒီရည်ရွယ်ချက် အထမြောက်ဖို့က လက်ရှိမှာ တရုတ်ခွန်အားနဲ့ မလုံလောက်သေးဘူး” ဂိုဂွမ်ဝူက ဆက်လက် သုံးသပ်ပြသည်။

မကြာသေးမီက ပြီးစီးခဲ့သော ပါတီကွန်ဂရက် ညီလာခံတွင်  ရှီသည် တရုတ်ပြည်တွင်း ရင်ဆိုင်နေရသော ပြင်းထန် သည့် စိန်ခေါ်မှုများကို အလေးပေး ပြောကြားခဲ့သည်။

သူသည် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုများနှင့်အတူ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုများကိုပါ ဦးတည် ပြောကြားခဲ့ပြီး အခက်အခဲများ ကျော်လွှားနိုင်ဖို့ တရုတ်နိုင်ငံသူ၊ နိုင်ငံသားများ ညီညာဖျဖျ ရုန်းကြွကြရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။

အစည်းအဝေးသည် မူဝါဒ အစီအစဉ်ချမှတ်ရာ၌ ရှီ၏ အခန်းကဏ္ဍကို ခိုင်မာစေခဲ့သည်။ ၎င်း၏ ပြိုင်ဘက်ဟောင်း လီခဲ့ချန်နှင့် တစ်ကြိမ်ဆက်ခံမည့်သူ နှစ်ဦးစလုံးကို ထုတ်ပယ်ခဲ့ပြီး အခြားနိုင်ငံရေး ကွန်ရက်များကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ သည်။

အဖွဲ့ဝင် ၂၄ ဦးပါ နိုင်ငံရေးဦးဆောင်အဖွဲ့ (ပေါ်လစ်ဗျူရို) တွင် ပါဝင်ရန် ရာထူးတိုးမြှင့်ခံရသူ ၁၃ ဦးအနက် အများစု မှာ ရှီနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရ ခိုင်မာသော ဆက်ဆံရေး ရှိရုံသာမက နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှု(သို့မဟုတ်) လုံခြုံရေးနှင့် စစ်ရေးစွမ်းရည်များ၏ မူဝါဒဆိုင်ရာ သက်ဆိုင်သည့် အတွေ့အကြုံများ ကိုယ်စီရှိကြသည်။

အသစ်ရွေးချယ်လိုက်တဲ့ ပေါ်လစ်ဗျူရိုအဖွဲ့

ပေါ်လစ်ဗျူရို အသစ်တွင် ပါဝင်လာကြသည့် Ma Xingrui, Zhang Guoqing, Li Ganjie, Liu Guo Zhong နှင့် Yuan Jiajun တို့သည် တရုတ်အစိုးရပိုင် ကာကွယ်ရေးပစ္စည်း ထုတ်လုပ်သည့် စက်မှုဇုန်တွင် အလုပ်လုပ်ဖူးကြပြီး အာကာသ ပျံသန်းမှု အပိုင်းမှာလည်း အမေရိကန်နှင့် တရုတ်ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ် (PLA) ၏ လက်နက် တိုးချဲ့ ပြိုင်ဆိုင်မှုများတွင် အတွေ့အကြုံ မနည်းကြပေ။

သူတို့သည် အဆုံးစွန်ဆုံးပြောရလျှင် သမားရိုးကျ နျူကလီးယား ဒုံးကျည် ထုတ်လုပ်နည်းအထိ နားလည်ကြသည်။

ဂျာမနီတွင် အာကာသပညာကို လေ့လာနေသော လက်ရှိ ပါတီဝင်တစ်ဦးဖြစ်သည့် Yuan Jiajun သည် ကြွယ်ဝ ချမ်းသာသူ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံး တရုတ်လူမျိုး အာကာသယာဉ်မှူးကို အာကာသထဲသို့ စေလွှတ်သည့် အစီအစဉ်ကို ဦးဆောင်ခဲ့သည်။

Liu Guo Zhong သည် တရုတ်အရှေ့ပိုင်း သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာ တက္ကသိုလ်တွင် အမြောက်စနစ်များ၊ ဒီဇိုင်းနှင့် ထုတ်လုပ်ရေးတို့ကို အဓိက သင်ကြားခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းမှာ နိုင်ငံရေးလောကသို့ မပြောင်းမီ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အစောဆုံး ဗုံးနှင့် ဒုံးကျည်စက်ရုံများတွင် အလုပ်လုပ်ခဲ့သည်။

ရာထူးတိုးခြင်းများသည် တရုတ်နိုင်ငံအတွက် အရေးကြီးသော သွင်းအားစုတစ်ခုအဖြစ် Xi ၏ "သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ ဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှုအပေါ် အာရုံစိုက်နေခြင်းကို ထင်ဟပ်စေသည်" ဟု Eurasia Group မှ အကြီးတန်း တရုတ် လေ့လာသုံးသပ်သူ Neil Thomas က ပြောကြားခဲ့သည်။

တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ အစောပိုင်းကာလမှ အခြား နျူကလီးယား လက်နက်နိုင်ငံများ၏ တွန်းလှန်ခံရခြင်းမှ ရုန်းထွက်ရန် အလို့ငှာ မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည့် ဂြိုဟ်တုနှင့် နျူကလီးယား လက်နက်နည်းပညာများကို ၎င်းအစိုးရ တာဝန်ရှိသူများက ပြန်လည် ဖန်တီးရမည်ဟု ရှီက မကြာခဏ ပြောလေ့ရှိသည်။

အသစ်ရွေးချယ်တဲ့ ပေါ်လစ်ဗျူရိုမှာ ပါ၀င်လာတဲ့ Cai Qi

ပေါ်လစ်ဗျူရို အတွင်း အခြားအဓိက ပြဿနာတစ်ရပ်မှာ ထိုင်ဝမ်ဖြစ်ပြီး ပေါ်လစ်ဗျူရို အဖွဲ့ဝင် နှစ်ဒါဇင် အနက် ၁၅ ဦးမှာ အဆိုပါကျွန်းနှင့် တရုတ်ပြည်မကြီး ရေလက်ကြားဖြတ်ကျော် စီးပွားရေး ဆက်ဆံမှုများကို စီမံခန့်ခွဲရန် ဖြစ်သည်။

တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအားဖြင့် တိုင်းပြည် ပေါင်းစည်းရေး ခေါင်းစဉ်အောက်တွင် ဘေဂျင်း၏ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှု သို့မဟုတ် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့် ကျွန်းနှင့် ကင်းကွာ၍ မရသော အကြောင်းပြချက်များက ရှိနေသည်။

အကယ်၍ ထိုင်ဝမ် လွတ်လပ်ရေးတရားဝင်ကြေညာခဲ့လျှင် စစ်တပ်ဖြင့် ပစ်မှတ်ထား နိုင်သည့် နေ့တစ်နေ့ ဖြစ်သည်။

ထိပ်တန်းအဖွဲ့ဝင် ခုနစ်ဦးပါ ပေါ်လစ်ဗျူရို အမြဲတမ်း ကော်မတီတွင် အံ့အားသင့်ဖွယ် ပေါင်းထည့်ထားသည့် တစ်ဦးဖြစ်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်မှာ Cai Qi ဖြစ်သည်။

၎င်းသည် ဇီကျန်းဒေသတွင် ဒေသဆိုင်ရာ အရာရှိတစ်ဦးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေစဉ် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ထိုင်ဝမ် သို့ သွားရောက်ခဲ့ပြီး လွတ်လပ်ရေးနှင့် အသွင်ကူးပြောင်းရေးကို နိုင်ငံရေးအရ မဟာမိတ်အဖြစ် ပြောင်းလဲရန် တရုတ်ပြည်မကြီးကို တောင်းဆိုခဲ့ဖူးသည်။

ကျွန်း၏ တောင်ဘက်ရှိ ပြည်နယ်နှစ်ခုတွင် ရှီနှင့် လက်တွဲလုပ်ဆောင်ခဲ့သော Cai သည် ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ရှီ အနေဖြင့် ဘေဂျင်းပါတီ ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်လာရန် ရာထူးတိုးခြင်း အဆင့်ဆင့်ကို ကျော်ဖြတ်နိုင်ခဲ့ခြင်းကို ကောင်းစွာ နားလည်ခဲ့သည်။

ထို့အပြင် သူသည် သက်ကြီးရွယ်အို ဆွေမျိုး ပေါက်ဖော် တစ်ဦးနှင့် တွေ့ဆုံခြင်း၊ တရုတ်တွင် ထိုင်ဝမ် ရင်းနှီး မြုပ်နှံမှုများကို အားပေးခြင်းနှင့် ပိုမိုရင်းနှီးသော ကူမင်တန်မှ နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် ပေါင်းသင်း ဆက်ဆံခြင်း အကြောင်း အကောင်းမြင် ရေးသားခဲ့သည်။

ထိုအချိန်က ကူမင်တန်သည် ထိုင်ဝမ်ကို တစ်ချိန်က အုပ်ချုပ်ခဲ့သော ပါတီ၏ အမည်ဖြစ်သည်။

ခြွင်းချက်အနေဖြင့် ထိုင်ဝမ်ကို အာရုံစိုက်စေသည့် တရုတ်ပြည်မကြီး အရှေ့ပိုင်း ဇာတ်ကွက်ကို ဦးဆောင်ခဲ့သူမှာ He Weidong ဖြစ်သည်။ အသက် ၆၅ နှစ်ရှိ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး He Weidong သည် ထူးဆန်းစွာဖြင့် ဗဟိုကော်မတီဝင် ၃၇၀ နေရာတွင်  အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ခဲ့သည်။

ထို့ထက် တစ်ဆင့်တိုး၍ ပေါ်လစ်ဗျူရိုတွင် ထိုင်ခုံ တစ်နေရာ တိုးလာခဲ့သည်။  

ထိုင်ဝမ်ရှိ အမျိုးသားလုံခြုံရေး သုတေသန ဒါရိုက်တာ Shen Ming-Shih က “ပေါ်လစ်ဗျူရို အပြောင်းအလဲများ သည် ထိုင်ဝမ်အပေါ်  ရှီသည် စိတ်ရှည်သည်းခံမှု မရှိတော့ဘဲ ခက်ခဲကြမ်းတမ်းစွာဖြင့် ထိုင်ဝမ်ကို တွန်းအားနေပုံ ရကြောင်း” ကောက်ချက်ချခဲ့သည်။

ရေလက်ကြား ဖြတ်ကျော်ဆက်ဆံရေး ယိုယွင်းလာမှုကို ဂရုမစိုက်သည့် နည်းဗျူဟာကို ဆက်ပြောရလျှင် အသက် ၆၉ နှစ်သာ ရှိသေးသည့် ရှီကျင့်ဖျင်သည် အသက် ၇၂ နှစ်အရွယ် Zhang Youxia ကို ဆက်ထိန်းထားရန် ဆုံးဖြတ် ချက်သည် PLA ထိပ်ပိုင်းရှိ တိုက်ခိုက်ရေး အတွေ့အကြုံကို လိုလားသော ရှီကျင့်ဖျင်၏ ဆန္ဒကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။

အသက်အကြီးဆုံး ပေါ်လစ်ဗျူရို အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သည့် Zhang Youxia သည် ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် တရုတ်နှင့် ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲတွင် ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ ထိုစစ်ပွဲသည် ကွန်မြူနစ်ချင်း အတူတူ ဗီယက်နမ်ကို ဒဏ်ခတ်လိုသဖြင့် တရုတ် က တမင်တကာ ကျူးကျော် တိုက်ခိုက်ခြင်းဟု သတ္တုချကြသည်။

နောက်ထပ် စံနှုန်းတစ်ခုဖြစ်သည့် ဆုံးဖြတ်ချက်မှာ တရုတ်နိုင်ငံ၏ လက်ရှိ ထောက်လှမ်းရေး ခေါင်းဆောင် Chen Wenqing ကို ပေါ်လစ်ဗျူရို အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ထားရှိလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။

၁၉၈၀ ပြည့်လွန် နှစ်များအတွင်း နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးဝန်ကြီးဌာနကို ဖွဲ့စည်းပြီးနောက်ပိုင်း ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် ခန့်အပ်လိုက်သည့် ရာထူးလည်း ဖြစ်သည်။ Chen Wenqing သည် အကျင့်ပျက် ခြစားမှု စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့တွင် အသက်အငယ်ဆုံး လက်ထောက် အတွင်းဝန်ဖြစ်လာပြီး ရှီသည် Chen Wenqing ကို လက်ကိုင်တုတ်အဖြစ် သုံး၍ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် ပြိုင်ဘက်များကို  ရေရေလည်လည် သုတ်သင်ရှင်းလင်းခဲ့သည်။

ယခင် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုရှိ KGB ထောက်လှမ်းရေးဂိုဏ်း ကဲ့သို့ပင် ရှီ၏ တရုတ်နိုင်ငံတွင် “သူလျှိုများ အာဏာရလာ”ကြောင်း အရောင်းမြှင့်တင်ရေး ညွှန်ပြသည်ဟု စတန်းဖို့ဒ် ပညာရှင် ဂိုဂွမ်ဝူက ပြောသည်။

လက်ရှိ ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်သည် တစ်ချိန်က KGB ဂိုဏ်းချုပ်ဖြစ်သည်။

အသစ်ဖွဲ့တဲ့ ပေါ်လစ်ဗျူရိုမှာ ပါ၀င်လာတဲ့ ထောက်လှမ်းရေး ခေါင်းဆောင် Chen Wenqing

“ယခုအခါတွင် ရှီကျင့်ဖျင်သည် လူမှုရေး အင်အားစုများကို သာမက နိုင်ငံရေးထိပ်သီးများနှင့် နိုင်ငံခြား ဆက်ဆံ ရေးရော ထောက်လှမ်းရေးတွင်ပါ အခန်းကဏ္ဍတစ်ခုအဖြစ် အသုံးချလိုပုံရသည်” ဟု ၎င်းက ကောက်ချက်ချသည်။

ထိုင်ဝမ်ရှိ Tamkang တက္ကသိုလ်မှ တရုတ်လေ့လာမှုပညာရှင် Hung Yao-nan က လုံခြုံရေးအပေါ် ရှီ၏ အလေး ထားမှုသည် ၎င်း၏ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မြင့်မားသော အုပ်ချုပ်ရေး၏ အကျပ်ရိုက်မှုကို ထင်ဟပ်စေသည်ဟု ပြောကြား ခဲ့သည်။

ဗဟိုချုပ်ကိုင်သည့် အလေ့အထသည် “မော်စီတုန်း ထောင်ချောက်” ဟု ဖြစ်ပြီး ရှီသည် ဂျိုးဇက်စတာလင် ကဲ့သို့ ပြည်တွင်း ထိန်းချုပ်မှုကို ယခင်ကထက် ပိုမိုတင်းကျပ်လာမည် (သို့မဟုတ်) ပြင်းထန်သော အမျိုးသားရေးဝါဒ ဗန်းပြ၍ ရန်လိုမှုများကို လုပ်လာမည်ဟု Hung Yao-nan က သုံးသပ်သည်။  

“ရှီကျင့်ဖျင်သည် ယခင်ကထက် သေးငယ်သော ဆုံးဖြတ်ချက်များသည်ပင် စက်ဝိုင်းတစ်ခု၏ အလယ်ဗဟိုတွင် ရှိလာသဖြင့် ဆိုးရွားသော ဆုံးဖြတ်ချက်များချရန် ပိုမိုလွယ်ကူလာသည်" ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။

“ရှီ၏ မိန့်ခွန်းများတွင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးတွင် ကွဲပြားခြားနားမှုများကို တိုက်ထုတ်နေပြီး စစ်အေးတိုက်ပွဲသစ်သို့ ဝင်လာစေသည်ဟု စသည်ဖြင့် အမေရိကန်ကို ဝင်္ကဝုတ္တိအလင်္ကာဖြင့် မကြာခဏ သတိပေးသော်လည်း ကိုယ်ပိုင် ထိန်းချုပ်မှုကို ဘောင်ခတ်ထားဖို့ ထိန်းသိမ်းရန်အတွက် “သူကိုယ်တိုင် တံတိုင်းတစ်ခုကို တည်ဆောက်ထား ကြောင်း” Hung Yao-nan က ဆက်လက် ပြောကြားခဲ့သည်။

တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီသည် တရားဝင်အားဖြင့် ဗလာဒီမာလီနင်၏ ရုရှားမာ့က်စ်ဝါဒီနှင့် အလယ်အလတ် (လစ်ဘရယ်) ဒီမိုကရေစီ အခြေခံ သဘောတရားအပေါ် ကျောရိုးပြု၍ ဖွဲ့စည်းထားသည်။

ပါတီ၏ အမြင့်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ချက်များကို ၅ နှစ်တွင် တစ်ကြိမ် ကျင်းပသော အမျိုးသား ကွန်ဂရက် အစည်းအဝေးက ချမှတ်သည်။ အမျိုးသား ကွန်ဂရက် အစည်းအဝေး မကျင်းပ ဖြစ်သည့်အခါ ဗဟိုကော်မတီသည် အမြင့်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ချက် ချပေးရသည်။

သို့သော် ဗဟိုကော်မတီသည် သာမန်အားဖြင့် တစ်နှစ်လျှင် တစ်ကြိမ်သာ တွေ့ဆုံသောကြောင့် အများဆုံး တာဝန် နှင့် ဝတ္တရားများအား ပေါ်လစ်ဗျူရို(Politburo) နှင့် ၎င်း၏ အမြဲတမ်းကော်မတီသို့ အခွင့်အာဏာအဖြစ် အပ်နှင်း ထားသည်။

ပါတီ၏ ခေါင်းဆောင်သည် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး (အရပ်သားတာဝန်)၊ ဗဟိုစစ်ရေးကော်မရှင်ဥက္ကဋ္ဌ (CMC) (စစ်ရေးတာဝန်)နှင့် နိုင်ငံတော်သမ္မတ (နိုင်ငံ့အကြီးဆုံးရာထူး)၏ ရုံးများအား ထိန်းချုပ်ထားသည်။

ထို့ကြောင့် ပါတီခေါင်းဆောင်သည် နိုင်ငံ၏ အထွဋ်အထိပ် ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ကျင်းပခဲ့သော (၁၈) ကြိမ်မြောက် အမျိုးသားကွန်ဂရက်မှ ရွေးကောက်တင်မြှောက် ထားသော လက်ရှိ ပါတီခေါင်းဆောင်မှာ ရှီကျင့်ဖျင်ဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် အာဏာဆုပ်ကိုင်မှု သက်တမ်းတိုးခဲ့သဖြင့် ဝေဖန်သံများ ကျယ်လောင် လာခဲ့သည်။

“တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီဟာ သူတို့ရဲ့ မာ့က်စ်-လီနင်ဝါဒ၊ မော်အတွေးအခေါ်ကို မပျောက်အောင်၊ ခေတ်မီတဲ့ နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ အဖြစ်နဲ့ စီးပွားရေးအင်အား ကောင်းကောင်းနဲ့ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံကြီးတွေနဲ့ ယှဉ်ပြိုင်နိုင်အောင် ‘မူ’အသစ်ချပြီး လုပ်တာပါပဲ။ အဲဒီ ‘မူ’ ကလည်း မော်ခေတ်တုန်းက ‘မူ’ထက် တိန့်ရှောင်ဖိန် လက်ထက်မှာ ချလိုက်တဲ့မူ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီ‘မူ’အတိုင်းပဲ သူတို့ဆက်သွားမယ်။ ဆက်သွားတဲ့အခါမှာ ၁၀ နှစ် တစ်ခါ ပြောင်းသွားတယ်ဆိုရင် နောက်ဆက် ပြီးတော့ သူတို့ကိုင်တွယ်ဖို့က ပြန်ပြီးလူရှာရ၊ ရွေးရနဲ့ အခက်အခဲ တွေ့နိုင်တယ်။ အဲဒီတော့ အထွေထွေ အတွင်း ရေးမှူးကို အပြောင်းအလဲ မလုပ်တော့ဘူး။ အဲဒီရာထူးကို ဆက်တိုက်ပဲ အကန့်အသတ် လုပ်လိုက်တာ။ အဲဒီလို လုပ်လိုက်တဲ့အတွက် တရုတ်ပြည်နဲ့ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးက ကြီးမားတဲ့ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်စရာ မရှိတော့ဘူး။ သူ့ရဲ့စီးပွားရေးစနစ်နဲ့ အရင်သွားတဲ့ လမ်းအတိုင်းပဲ သွားလိမ့်မယ်။ အမေရိကန်တို့နဲ့ ကျန်တဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂ (EU) နိုင်ငံတွေကိုလည်း ဆက်ဆံရေး ကောင်းအောင် လုပ်ပါ့မယ်လို့လည်း ရှီကျင့်ဖျင်က ပြောသွားတာ ရှိတယ်။ အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတွေနဲ့လည်း အဲဒီလိုပဲ ဆက်ဆံရေး ကောင်းအောင်၊ သူ့ရဲ့စီးပွားရေးလမ်းစဉ် အောင်မြင်အောင် ဆက်လုပ်မယ်လို့ ဆရာတော့ ယုံကြည်ပါတယ်” ဟု ရန်ကုန်မြို့ အခြေစိုက် စာရေးဆရာ ဦးထက်မြက်က သုံးသပ် ပြခဲ့သည်။            

Reference: Washington Post

(ဝါရှင်တန်ပို့စ်ဝက်ဘ်ဆိုက်တွင် အောက်တိုဘာ ၂၈ ရက် ရက်စွဲဖြင့် မူရင်းဆောင်းပါးရှင် Christian Shepherd ၏ အတွေးအမြင်ကို CNI သတင်းဌာနက ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆို၍ ဖြည့်စွက်ရေးသား၍ တင်ဆက်လိုက်ပါ သည်)

CNI International Article

၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ ၂၃

ရှီကျင့်ဖျင်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဩဇာအရှိဆုံးပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်သည်။ ထိုကဲ့သို့ နေရာမျိုးအတွက် ရှီ၏ အဓိက ပြိုင်ဘက်ဖြစ်သော ဂျိုးဘိုင်ဒန်သည် ထိရောက်သော ပြည်တွင်းနှင့် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ ချမှတ်ရာတွင် အခက်အခဲနှင့် တွေ့နေရသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ဘိုင်ဒန်သည် ယိုယွင်းလာနေသော နိုင်ငံရေးစနစ်တစ်ခုကို ဦးစီးပဲ့ကိုင်နေရသည်။

ရှီကျင့်ဖျင်ကတော့ အတွင်းပိုင်း ကန့်သတ်ချက်များကို ရင်ဆိုင်ရင်း ခိုင်ကျည်မြဲမြံမည့် ဖြစ်ရပ်မှန်ကို ရင်ဆိုင်နေရ သည်။ လတ်တလော ဘေဂျင်းတွင် ကျင်းပနေသည့် အကြိမ် ၂၀ မြောက် တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ (CCP)  အမျိုးသားကွန်ဂရက် အစည်းအဝေးမှာ ရှီကို တရုတ်သမ္မတအဖြစ် တတိယသက်တမ်း ပေးအပ်လိုက်၍ ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ တရုတ်သမ္မတအဖြစ် တတိယသက်တမ်းဆိုသည်က ရှားရှားပါးပါး ဖြစ်ရပ်ပင် ဖြစ်သည်။

ထိုဖြစ်ရပ်ကို တိုးတက်မှု တစ်ခုအဖြစ် တရုတ်နိုင်ငံကတော့ စိတ်အားထက်သန်စွာဖြင့် သဘောထား မှတ်ချက် ချခဲ့သည်။ ကျယ်ပြန့်စွာ သန္ဓေတည်ခဲ့သော အနောက်အုပ်စု အမြင်များသည် နှိုးစက်တစ်လုံး မဟုတ်သည့်တိုင် ကြိုတင် ခန့်မှန်းနိုင်ရေးအတွက် အရေးကြီးဆဲ ဖြစ်သည်။

ဩစတြေးလျနှင့် အမေရိကန်တို့ကဲ့သို့ နေရာများမှ တရုတ်ကို စောင့်ကြည့် လေ့လာသူများ တိုးပွားလာနေသည်။ ရှီ၏ ဆက်လက် လွှမ်းမိုးနေမှုသည် တရုတ်ပြည်တွင်းရှိ အရပ်ဘက် လူ့အဖွဲ့အစည်းများကို ပိုမိုထိခိုက်စေပြီး အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ၏ လုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက်မည့် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု တစ်ခုအဖြစ် အဆိုပါ စောင့်ကြည့် လေ့လာ သူများက ရှုမြင်ကြသည်။

အမေရိကန်သမ္မတ ဘိုင်ဒန်ကိုတွေ့ရစဉ် (Reuters)

တရားမျှတဖို့က သူတို့ထံတွင် အကြောင်းပြချက် တစ်ခုရှိသည်။ တရုတ်ပြည်တွင်း၌ ဖိနှိပ်မှုများလေလေ ပြည်ပ အင်အားစုများ ပိုမိုခိုင်မာလာလေလေ ဟူသောက အချက်ဖြစ်သည်။ တရုတ်၏ နိုင်ငံတကာ အခန်းကဏ္ဍနှင့် ပတ်သက်၍ မျှော်လင့်ချက် ကြီးကြီးမားမားအတွက် အကောင်းဆုံး အချိန်မဟုတ်ဟု ထင်ကောင်းထင်နိုင်သည်။

သို့သော်လည်း ကမ္ဘာ့ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှု၊ စီးပွားရေးမတည်ငြိမ်မှု (သို့မဟုတ်) ယေဘုယျအားဖြင့် အခြား နိုင်ငံ များကို အကျပ်ကိုင်ခြင်းမှ ပေးဆောင်ရန် တွန်းအားပေးရန်အတွက် တရုတ်၏ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော ဖြေရှင်းချက် တစိတ်တပိုင်း ဖြစ်ရပါမည်။

ပြောရမည်ဆိုလျှင် ထိုင်ဝမ်အပေါ် တရုတ်၏ သဘောထားက အားရစရာမရှိလှပေ။ သို့သော် တရုတ်နှင့်ရုရှားတို့၏ အကန့်အသတ်မရှိ ဆက်ဆံရေးသည် အမေရိကန် ဖော်ညွှန်းမှုကို တန်ပြန်ရန် အသုံးဝင်သည့် နည်းလမ်းတစ်ခုဟု ဘေဂျင်းက ရှုမြင်နိုင်သည်။ သို့သော် ယူကရိန်းသို့ ဗလာဒီမာပူတင်၏ ဆိုးရွားစွာ ကျူးကျော်မှုကြောင့် သင်ခန်းစာ ယူစရာ တစ်ခုအဖြစ်သို့ လျင်မြန်စွာ ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။

သို့တည်းမဟုတ်လျှင် ထိုင်ဝမ်ကို အတင်းအကြပ် သိမ်းသွင်းရန် ဖြစ်နိုင်ခြေကို ရှီ သုံးသပ်လာဖို့ တွန်းအားတစ်ရပ် ဖြစ်လာစေနိုင်သည်။

ကမ္ဘာ့ဩဇာ အကြီးမားဆုံးပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နေသည့်တိုင် နိုင်ငံ့အာဏာ၏ အားသာချက်များနှင့် အားနည်းချက်များကို အသိအမှတ် ပြုရမည်ဖြစ်သည်။

ဩစတြေးလျ ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ကီဗင်ရက်ဒ် သက်သေပြခဲ့သလိုပင် တရုတ်မူဝါဒ ချမှတ်သူများသည် အထူး သဖြင့် အမေရိကန်နှင့် အလွန်နီးကပ်လွန်းသော အိမ်နီးချင်များထံမှ ပြည်တွင်းရေးနှင့် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ အကြံ ဉာဏ်များကို ကြိုဆိုခြင်း အလျဉ်းမရှိပေ။

ရှီကျင့်ဖျင် မိန့်ခွန်းပြောနေသည်ကို ကြည့်ရှုနေကြသူများ(AFP)

ရှီကျင့်ဖျင်သည် ပူတင် လက်ခံနားထောင်မည့် တစ်ဦးတည်းသော နိုင်ငံတကာခေါင်းဆောင် ဖြစ်နိုင်သည်ဟု အယူ အဆရှိ၍ တရုတ်အနေဖြင့် ယူကရိန်းပဋိပက္ခကို ပြတ်ပြတ်သားသား အဆုံးအဖြတ်ပေးနိုင်သည့် အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ရန် အလားအလာလည်း ရှိနေသည်။

ထိုသို့ ပါဝင်ရန်အတွက် တရုတ်လိုချင်သည့် အကြောင်းပြချက်များစွာ ရှိသည်။

ပူတင်သည် ဥရောပ-အာရှကို မတည်မငြိမ် ဖြစ်စေခဲ့ပြီး အနောက်အင်အားကြီး နိုင်ငံများ ပိတ်ဆို့အရေးယူ လာချိန် တွင် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကို ကမောက်ကမ ဖြစ်စေခဲ့သည်။

ပူတင်အပေါ် ရှီ၏ဩဇာ မည်မျှ အတိုင်းအတာ သက်ရောက်မည်ကို ခန့်မှန်းရန် ခဲယဉ်းသော်လည်း အခြားသူများ၏ ဩဇာထက်တော့ ပိုကြီးမည်မှာ သေချာသည်။ ယူကရိန်းတွင် အငြင်းပွားနေသည့် နယ်မြေတချို့ကို ရုရှားသိမ်းပိုက် ရန် ခွင့်ပြုလိုက်ခြင်းမှာလည်း ထိုသို့ဩဇာ အစိတ်အပိုင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။

ယူကရိန်းကို ဆွဲဆောင်ရန်လည်း တရုတ်တွင် တာဝန်ရှိသည်ဟု သိထားသော်လည်း တရုတ်လက်ထဲ၌ ကစား ကွက် တချို့ ရှိကောင်းရှိနိုင်သည်။ လက်ရှိတွင် တရုတ်၏ ပြည်တွင်း ဖွံ့ဖြိုးမှု လွန်ကဲလာသည့်အပြင် ဆောက်လုပ် ရေး လုပ်ငန်းများတွင် ပိုလျှံစွမ်းရည် များပြားနေခဲ့သည်။

သို့ဖြစ်၍ ရုရှားကြောင့် ပြိုကျပျက်စီးခဲ့ရသော ယူကရိန်းမြို့ပြများကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ဖို့ ၎င်း၏ ဆောက်လုပ် ရေး လုပ်သားများကို ယူကရိန်းသို့ စေလွှတ်ပေးရန် တရုတ်ကမ်းလှမ်းလာလျှင် မည်သို့ဖြစ်မလဲဟု တွေးစရာရှိ သည်။ ထိုသို့ ယူကရိန်းအတွက် တရုတ်လုပ်ကွက်ရလျှင် ၎င်းပြည်တွင်း၌ လုပ်သားပိုလျှံနေမှုကို ကိုင်တွယ် ဖြေရှင်း နိုင်ရန် အခွင့်အလမ်း ရလာနိုင်သည်။

ယူကရိန်းစစ်ပွဲ ရပ်တန့်ဖို့ တောင်းဆို(GETTY IMAEGS)

ထိုသို့ ကမ်းလှမ်းချက်ကို ယူကရိန်းက ငြင်းနိုင်သလား။ ထိုမေးခွန်းအတွက် ပိုကောင်းသည့် အဖြေတစ်ခု ရှိလာ နိုင်သည်။

အထူးသဖြင့် ယူကရိန်းပြည်တွင်း အခြေခံ အဆောက်အအုံများ ပျက်စီးယိုယွင်းနေမှု ဝင်ရောက်ပြုပြင် မွမ်းမံပေး နေသည့် အမေရိကန်များကို မြင်ရရန်မှာ ခဲယဉ်းသည်။ ဥရောပသမဂ္ဂ (EU) ထံမှ အကူအညီ ရနိုင်သော်လည်း ပူတင်အတွက်တော့ တရုတ်မှတစ်ပါး အခြားဆွဲဆောင်စရာ ဩဇာကြီးမားသူ မမြင်ရပေ။

ဗျူဟာမြောက် စဉ်းစားရာတွင် ခေါင်းမာသူများနှင့် လက်တွေ့သမား အများစုသည် ၎င်းတို့အတွက် စိတ်ကူး ယဉ်ဆန်သည့် အယူအဆများကို အဓိပ္ပါယ်မရှိဟု တွက်ချက်ကြမှာ သေချာသည်။ သို့သော် ယူကရိန်းအရေးတွင် ညှိနှိုင်းဖြေရှင်းရန် ကြားဝင်စေ့စပ်သူ တစ်ဦးဦးက မဦးဆောင်ပေးလျှင် အဆုံးသတ်ရန် ခဲယဉ်းလွန်းလှသည်။

တရုတ်သည် ထိုသို့ ကြားဝင်ဖျန်ဖြေပေးသည့် နိုင်ငံတကာအခန်းကဏ္ဍမှာ ပါဝင်ဖို့ စိတ်ကူးမှာလည်း ခဲယဉ်းလှ သည်။ သို့သော် ရှီသည် ၎င်း၏ ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံကို ဩဇာကြီးမားသော ကမ္ဘာ့ပါဝါ တစ်ခုအဖြစ် အသိအမှတ်ပြု လေးစားစေလိုလျှင် ငွေကြေးစိုက်ထုတ်သုံးစွဲမှ ဖြစ်မည်။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီး ဥရောပ ပြန်လည် ထူထောင်ရေး အတွက်လည်း အမေရိကန်သည် ၎င်း၏ မာရှယ် အစီအစဉ် ဖြင့် ငွေကြေး အမြောက်အမြား သုံးစွဲ၍ ဩဇာလွှမ်းမိုးရေး လုပ်ဆောင်ခဲ့ရသည် မဟုတ်ပါလား။

အပြုသဘောဆောင်သော တရုတ်ခေါင်းဆောင်ပိုင်းသည် ၎င်း၏ ပါဝါအပျော့အတွက် အံ့ဩစရာများ လုပ်ဆောင် ပြနိုင်ပါသည်။ တရုတ်ဝိသေသ လက္ခဏာဖြင့် ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒကို တံဆိပ်ကပ်၍ ဩစတြေးလျ-တရုတ် ဆက်ဆံရေး ပိုကောင်းအောင် လုပ်ဆောင်လျှင်လည်း ရသည်။

နောက်ဆုံးတွင် မျက်မှောက်ကာလ ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် မိမိအား ဆန့်ကျင်သူများကို မဟာဗျူဟာမြောက် မဟာမိတ်ဖွဲ့နိုင်ဖို့မှာ အလှမ်း ဝေးလွန်းလှသည်။ အခြားတဖက်တွင်လည်း အကြီးဆုံး စိန်ခေါ်မှုအဖြစ် ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှု ပြဿနာက ထုထည်ကြီးနေသည်။

ထိုပြဿနာအတွက် စုပေါင်းတုံ့ပြန်မှုတစ်ခု စဉ်းစားနိုင်သည်။ သို့သော် ယင်းစဉ်းစားချက်မှာလည်း စိတ်ကူးယဉ် ဆန် လွန်းနေပေသတည်း။      

Source: Channel News Asia

 (Channel News Asia ဝက်ဘ်ဆိုက်တွင် အောက်တိုဘာ ၁၈ ရက် ရက်စွဲဖြင့် လွှင့်တင်ထားသော မူရင်းဆောင်းပါးရှင် Mark Beeson ၏သဘောထားအမြင်ကို CNI က ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆို တင်ဆက်လိုက်ပါသည်။