CNI International Article

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာ ၂၂

ကိုလံဘီယာနှင့် မက္ကဆီကို နိုင်ငံများရှိ မူးယစ်ဆေးဝါးဂိုဏ်းများ၏ အနိမ့်အမြင့်၊ အတက်အကျ အခြေအနေများကို ရိုက်ကူးထားသည့် Narcos ရုပ်ရှင်စီးရီးကဲ့သို့ မူးယစ်ဆေးဝါး လုပ်ငန်းများ၏ ကြောက်မက်ဖွယ် ဖြစ်ရပ်များ၊ ဘဝ ပျက်ရသည့် အခြေအနေများနှင့် သေဆုံးရသည့် အခြေအနေများကို အကောင်းဆုံး ပုံဖော်ရိုက်ကူးထားသည့် ရုပ်ရှင်စီးရီးမျိုး မရှိသေးပေ။

Narcos ရုပ်ရှင် ပရိုဂျူဆာများအနေဖြင့် မြန်မာနှင့် အိန္ဒိယ အရှေ့မြောက်ပိုင်းပြည်နယ်များ အထူးသဖြင့် မဏိပူရ ပြည်နယ်ရှိ မူးယစ်ဆေးဝါး လုပ်ငန်းများကို အာရုံစိုက်လေ့လာပြီး အောင်မြင်မှုများစွာဖြင့် အပြီးသတ် ရိုက်ကူး နိုင်ခဲ့သည့် ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းတွဲကို ဆက်လက် ရိုက်ကူးနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ 

Narcos ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းတွဲ၏ ဇာတ်ညွှန်းရေး ဆရာများသည်လည်း Narcos Manipur ဟူသည့် အမည်ဖြင့် ရုပ်ရှင် ဇာတ်လမ်းတွဲတစ်ခုကို ရေးသားနိုင်ပြီး မူးယစ်ဆေးဝါး လုပ်ငန်းများမှ ရရှိသည့် ငွေကြေးများကြောင့် အကြမ်းဖက်မှုများ မြင့်တက်လာသည့် အခြေအနေကို ရှာဖွေ၍ ဇာတ်လမ်းတစ်ခု ဖန်တီးနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

အိန္ဒိယလုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့က မူးယစ်ဆေးများကို ဖမ်းမိစဉ်

မူးယစ်ရာဇာများ၏ အခန်းကဏ္ဍ၊ ဒေသခံတွင်း မူးယစ်ရာဇာများ၊ နိုင်ငံတကာ မူးယစ်ရာဇာများနှင့် နိုင်ငံရေးသမား များအကြား ဆက်နွှယ်မှု၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး အေဂျင်စီများ၏ လစာ စာရင်း၊ အခြေခံ လူတန်းစားများ မသိရ သည့် ဖုံးကွယ်ခံထားရသော မူးယစ်ဆေးဝါး လုပ်ငန်းများ၏ ပကတိ အခြေအနေကို ဖော်ထုတ်နေသည့် မီဒီယာ များအကြောင်းကို ရုပ်ရှင်တစ်ကားအဖြစ် ပုံဖော်ရိုက်ကူးနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၁၆ ရက်က အိန္ဒိယနိုင်ငံ ခက်ချင်း (Kakching) ခရိုင်မှ ရဲကွန်မန်ဒိုတပ်ဖွဲ့သည် အဆိုပါ ခရိုင် အတွင်းရှိ ရဲကွန်မန်ဒို ငါးဦးကို ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး ၁ ဒသမ ၁၄ ကီလိုဂရမ် အလေးချိန်ရှိ ဘိန်းဖြူများနှင့် ထောင်နှင့်ချီ သည့် ရာမဆေးပြားများကို သိမ်းဆည်းရမိခဲ့သည်။ (ရာမကို မူးယစ်ဆေးဝါးလောကတွင် "ကမ္ဘာကြီးက မင်းအပိုင်" (World is Yours) - အတိုကောက်စကားလုံးအဖြစ် WY ဟုလည်း လူသိများသည်။)

ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည့် ရဲကွန်မန်ဒိုများသည် ရဲယူနီဖောင်း ဝတ်ဆင်ထားပြီး သေနတ်များကို ကိုင်ဆောင်ထားကြကာ ရဲကားကို အသုံးပြုပြီး မူးယစ်ဆေးဝါးများအား သယ်ယူပို့ဆောင် ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်သည်။ 

မဏိပူရ ပြည်နယ်အစိုးရနှင့် အိန္ဒိယဗဟိုအစိုးရက စတင်ပြုလုပ်ခဲ့သည့် မူးယစ်ဆေးဝါး တိုက်ဖျက်ရေး စစ်ပွဲစတင် ခဲ့ချိန်ကတည်းက ရာနှင့်ချီသည့် ဘိန်းခင်းများ ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရသည်။

အူခရူ (Ukhrul)၊ စီနာပါတီ/သေနာပတိ (Senepati)၊ ကန်ပေါ့ပီ (Kangpokpi)၊ ကမ်ဂျွန် (Kamjong)၊ ချူရာချန်ပူရ (Churachandpur) နှင့် တန်နျူပယ် (Tengnoupal) ခရိုင်များရှိ တောင်ကုန်းဒေသများမှ ဘိန်းခင်းများသည် အဓိက ပစ်မှတ်ထားပြီး ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရသည်။

ဘိန်းဖြူကိုတွေ့ရစဉ်

အစိုးရ၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ ၂၀၁၇ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၂၃ ခုနှစ်အကြား မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် စိတ်ကို ပြောင်းလဲစေတတ် သော ဆေးဝါးများ (NDPS) အက်ဥပဒေအောက်တွင် လူပေါင်း ၂၅၁၈ ဦးကို ဖမ်းဆီးခဲ့သည်ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။

အဆိုပါ ဖမ်းဆီးခံရသူများအနက် ကူကီး-ချင်း (Kuki-Chin) လူမျိုးစု ၈၇၃ ဦးသာ ပါဝင်ခဲ့ပြီး ၁၀၈၃ ဦးသည် မွတ်ဆလင်များဖြစ်ကာ ၃၈၁ ဦးသည် ကသည်း (Meiteis) နှင့် ကျန် ၁၈၁ ဦးသည် အခြား လူမျိုးစုများ ဖြစ်သည် ဟု သိရသည်။ 

ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ မူးယစ်ဆေးဝါး ကုန်ကူးမှုကို ခြေရာခံလိုက်နေသည့် ထောက်လှမ်းရေး အရာရှိများက ၎င်းတို့၏ တွေ့ရှိချက် သတင်းများအား အိန္ဒိယ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် ဝန်ကြီးချုပ်ရုံးသို့ တင်ပြရာတွင် မဏိပူရ ပြည်နယ်တွင် မူးယစ်ဆေးဝါး လုပ်ငန်းသည် ရူပီး ကုဋေ ၇၀၀၀၀ ခန့်ရှိကြောင်း ခန့်မှန်းဖော်ပြခဲ့သည်။ 

၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် အောက်တိုဘာ ၃၀ ရက်ကလည်း မဏိပူရ ပြည်နယ်ရှိ သကြားထုတ်လုပ်ရေး ဓာတ်ခွဲခန်းကို ရဲတပ်ဖွဲ့က ဝင်ရောက်စီးနင်း ရှာဖွေခဲ့ရာတွင် မူးယစ်ဆေးဝါး ၄၃၅ ကီလိုဂရမ်ကို သိမ်းဆည်းရမိခဲ့သည်။ 

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပဋိပက္ခများ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားနေချိန်၌ မူးယစ်ဆေးဝါး ဂိုဏ်းများသည် အခြားနိုင်ငံများသို့ ဝင်ရောက်ရန် လမ်းကြောင်းအသစ်များ ရှာဖွေနေပြီး မဏိပူရနှင့် အခြား အိန္ဒိယအရှေ့မြောက်ပိုင်း ပြည်နယ်များ သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ မူးယစ်ဆေး မှောင်ခိုကူးမှုအတွက် ခရီးတစ်ထောက်နားသည့် လမ်းကြောင်းများ ဖြစ်လာခဲ့ သည်။

မဏိပူရသည် မြန်မာနှင့် နယ်စပ်ချင်း ၃၈၉ ကီလိုမီတာ ထိစပ်နေမှုနှင့်အတူ အိန္ဒိယ၏ အရေးကြီးသည့် နယ်စပ် ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် တပ်မတော်က အာဏာကို ထိန်းခဲ့ပြီးကတည်းက အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာတွင် မူးယစ်ဆေးဝါး ထုတ်လုပ်များ အဆမတန် မြင့်တက်ခဲ့သည်။ 

ပြင်ဆင်မှုများ၊ သယ်ယူပို့ဆောင်မှုများတွင် လွယ်ကူအဆင်ပြေမှု၊ အခြေခံ အဆောက်အအုံ မလိုအပ်မှု၊ ပိုမိုများပြား သည့် ဈေးကွက်များကို ဆွဲဆောင်နေသည့် ကုန်ကျစရိတ် သက်သာမှုများကြောင့် ဓာတုမူးယစ်ဆေးဝါးများသည် ဘိန်းခင်းများမှ ထွက်ရှိသည့် ဘိန်းဖြူများနှင့်အတူ မြန်မာနှင့် မဏိပူရတွင် တစ်စထက်တစ်စ  ပိုမိုကျယ်ပြန့် လာခဲ့ သည်။

ဘိန်းနှင့် ဓာတု မူးယစ်ဆေးဝါးများအတွက် အကြီးဆုံး ဈေးကွက်များထဲမှ တစ်ခုမှာ အိန္ဒိယဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာအကြား ထိစပ်နေသည့် နယ်စပ်များမှတစ်ဆင့် မူးယစ်ဆေးဝါးများ အလွယ်တကူ မှောင်ခိုတင်သွင်း နိုင် သည်။

အိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်မှ မူးယစ်ဆေးဝါးများ မှောင်ခိုသွင်းသည့် အဓိကလမ်းကြောင်းများမှာ မဏိပူရပြည်နယ်၏ မိုရေး (Moreh)မြို့၊ နယူး ဆွမ်တယ် (New Somtal) မှ ဆူဂနူ (Sugnu) မြို့၊ ခိုင်မန် (Kheiman) မြို့မှ ဘဟီအန် (Behiang) မြို့နှင့် နောက်ဆုံးတွင် ဆွမ်ရာ (Somreh) မြို့သို့ ရောက်ရှိခြင်းဖြစ်သည်။

ရေကြောင်းမှ တစ်ဆင့် မူးယစ်ဆေးဝါးများ တင်ပို့သည့် လမ်းကြောင်းများအတွင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ ကော့ဘဇား (Cox Bazar) မှ မြန်မာ၊ မြန်မာမှ တစ်ဆင့် အိန္ဒိယသို့  တင်ပို့ခြင်း ဖြစ်သည်။

မူးယစ်ဆေးဝါးဂိုဏ်းများကို ခြေရာခံစုံစမ်းနေသည့် ထောက်လှမ်းရေး အရာရှိများကမူ မြန်မာနိုင်ငံမှ မူးယစ် ဆေးဝါးများ အိန္ဒိယသို့ တင်သွင်းမှုသည် လွယ်ကူလွန်းနေသည်ဟု ပြောကြသည်။

မြန်မာ (တမူး)- အိန္ဒိယ(မိုရေး) နယ်စပ်ကို တွေ့ရစဉ်

အိန္ဒိယသို့ မှောင်ခိုတင်သွင်းသည့် မူးယစ်ဆေးဝါး စုစုပေါင်း၏ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် မြန်မာနိုင်ငံမှဖြစ်ပြီး ဘိန်းနှင့် ဘိန်းဖြူမှအစ စိတ်ကိုပြောင်းလဲစေတတ်သည့် အမ်ဖက်သမင်း (amphetamine) အမျိုးအစား စိတ်ကြွဆေးများ လည်း ပါဝင်နေသည်ဟု ထောက်လှမ်းရေး အရာရှိများက ခန့်မှန်းခဲ့သည်။

မိုရေးမြို့သည် အရှေ့အာရှနှင့် အိန္ဒိယ၏ နယ်မြေချင်း ချိတ်ဆက်မှုရှိနေသည့် မဏိပူရပြည်နယ်၏ နယ်စပ်မြို့ငယ် လေး ဖြစ်သည်။ 

သို့သော် မကြာသေးမီ နှစ်များအတွင်း မိုရေးမြို့သည် တောင်အာရှ၏ မူးယစ်ဆေးဝါးများ မှောင်ခိုကူးသည့် လမ်းကြောင်းအများဆုံး နေရာများထဲတွင် တစ်ခုအပါအဝင် ဖြစ်လာခဲ့သည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလက မိုရေးမြို့တွင် မြန်မာနိုင်ငံမှ မူးယစ်ဆေးဝါး မှောင်ခိုကူးသူတစ်ဦး ပိုင်ဆိုင်သည့် နေအိမ် တစ်လုံးအတွင်းမှ ရူပီး ကုဋေ ၅၀၀ တန်ကြေးရှိ မူးယစ်ဆေးဝါးများကို သိမ်းဆည်းရမိခဲ့သည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေ ထိုဖြစ်စဉ် မတိုင်မီကတည်းက မူးယစ်းဆေးဝါး ဂိုဏ်းများသည် မဏိပူရနှင့် နာဂလန်း (NagalandI) ပြည်နယ်တို့ရှိ တောင်ကုန်းဒေသများတွင် ဘိန်းခင်းများကို စိုက်ပျိုးခဲ့သည်။

ဘိန်းစိုက်ပျိုးမှုသည် အခြားကောက်ပဲ သီးနှံများထက် ပိုမိုအကျိုးအမြတ်ရသဖြင့် ဘိန်းခင်းများသည် လယ်သမား များကို ပိုမိုဆွဲဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။
မဏိပူရပြည်နယ်၏ မူးယစ်ဆေးဝါး လုပ်ငန်းများသည် ဓာတုမူးယစ်ဆေးဝါးများ အများဆုံး ပါဝင်နေသည်။ 

ထိုပြည်နယ်၏ မူးယစ်ဆေးဝါး လုပ်ငန်းစုစုပေါင်း၏ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဓာတုမူးယစ်ဆေးဝါးများဖြစ်ကာ ဘိန်းနှင့် ဆက်စပ်သည့် မူးယစ်ဆေးဝါးများက ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် ဆေးခြောက် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း ပါဝင်သည်။

မဏိပူရပြည်နယ်နှင့် မီဇိုရမ် (Mizoram) ပြည်နယ်များတွင် တရားမဝင်နေထိုင်သည့် ချင်းလူမျိုးများသည် မူးယစ်ဆေးဝါး မှောင်ခိုကူးမှု ပိုမိုလွယ်ကူစေသည့် မူးယစ်ဆေးဝါး ကွန်ရက်နှင့် ဆက်နွှယ်မှု ရှိခဲ့သည်ဟု သတင်းများ ထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။

ချင်းပြည်နယ်၏ ဘိန်းထုတ်လုပ်မှု ၁၄ ရာခိုင်နှုန်း မြင့်တက်လာခြင်းသည် အိန္ဒိယအတွက် အန္တရာယ်ကြီးမား နိုင်သည်ဟု ကုလသမဂ္ဂ မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာရုံး (UNODC) ၏ ၂၀၂၃ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။

မဏိပူရ၏ မူးယစ်ဆေးဝါး ပြဿနာကို ဖြေရှင်းရန် ထိုပြည်နယ်အတွင်းရှိ တောင်ကုန်များပေါ်မှ မြေနေရာများကို ထိန်းချုပ်ရန်ဖြစ်သည်။ 

ထိုပြဿနာသည် ဟိန္ဒူနှင့် ခရစ်ယာန်များအကြား ဘာသာရေး စိတ်ဝမ်းကွဲစေသည့် ပြဿနာမဟုတ်ပေ။ မဏိပူရ ၏ တောင်ကြားများနှင့် တောင်ကုန်းဒေသများပေါ်ရှိ ရူပီး ကုဋေ ၇၀၀၀၀ တန်ကြေးရှိသည့် မူးယစ်ဆေးဝါး လုပ်ငန်းများကို ထိန်းချုပ်ရမည့် ပြဿနာဖြစ်သည်။ 

လူတိုင်းသည် အပြစ်ကင်းစင်သည့် သူတော်စင်များ မဟုတ်ပေ။ ထို့ကြောင့် မဏိပူရတွင် နေထိုင်သည့် ကသည်း၊ ကူကီး-ချင်းနှင့် နာဂလူမျိုးများသည်လည်း အကျိုးအမြတ်များစွာ ရရှိသည့် မူးယစ်ဆေးဝါး လုပ်ငန်းများတွင် ပါဝင် ပတ်သက်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်ပေသည်။

Source: goachronicle.com

CNI International Article

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာ ၁၅

ထိုင်းတွင် ဆရီသာ (Srettha) အစိုးရအဖွဲ့သည် လွှတ်တော်တွင် ၎င်းတို့အစိုးရအဖွဲ့၏ မူဝါဒများကို စတင်ချပြခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ အစိုးရအဖွဲ့သစ်၏ မူကြမ်း ကြေညာချက်ထဲတွင်ပါရှိသည့် သံတမန်ရေးရာနှင့် ပြည်တွင်း မူဝါဒများနှင့် စပ်လျဉ်းပြီး ပြောရမည်ဆိုပါက ထိုင်း၏ သံတမန်ရေးရာ အလားအလာ လမ်းညွှန်ချက်အသစ်၏ မူဝါဒကို အတိုဆုံးနှင့်အရှင်းဆုံး ဖော်ပြခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

မူဝါဒကြေညာချက်၏ ပထမအပိုဒ်တွင် ဝန်ကြီးချုပ် ဆရီသာက ထိုင်း၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ ဦးတည်ချက်ကို ယေဘုယျနည်းဖြင့် အလေးထားဖော်ပြခဲ့သည်။

ထို့နောက် အစိုးရအနေနှင့် အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားများအား ဟန်ချက်ညီမှု ရှိစေရန်၊ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေးကို တိုးမြှင့်ရန် ဦးစားပေး လုပ်ဆောင်မည်ဟု ပြောကြားခဲ့မှုနှင့်အတူ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကဏ္ဍတွင် ထိုင်း၏ အခန်းကဏ္ဍကို မြှင့်တင်မည်ဟု ကတိပြုခဲ့သည်။

ဖြူးထိုင်းပါတီ ဦးဆောင်သည့် အစိုးရလက်ထက် နိုင်ငံခြားရေး မူဝါဒအောက်တွင် ထိုင်းသည် ဒေသတွင်း အဖွဲ့အစည်းများ၊ စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံတကာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး အဖွဲ့အစည်းများနှင့်အတူ ပူးပေါင်း လုပ်ဆောင် မှု၌ ဆုံမှတ်တစ်ခုအဖြစ် ဆက်ရှိနေစေရန် ဖြစ်သည်။ 

ထိုအခန်းကဏ္ဍသည် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ယုံကြည်ချက်နှင့် လုံခြုံရေး အခြေအနေကို မြင့်တက်စေလိမ့်မည်ဟု အစိုးရ အဖွဲ့က မျှော်လင့်ထားသည်။
အစိုးရအဖွဲ့၏ မူဝါဒကြေညာချက် ဒုတိယမြောက် အပိုဒ်သည် ပိုမိုရှင်းလင်း တိကျသည်။ 

ထိုင်းအစိုးရသစ်သည် လူတန်းစားကွာဟမှုကို လျှော့ချရေး၊ လူနေမှု အဆင့်အတန်း မြှင့်တင်ရေး၊ ယာဉ်လမ်း ကြောင်း စနစ်များ ပိုမိုတိုးတက်စေသည့် အစီအစဉ်များကို အရှိန်မြှင့် လုပ်ဆောင်ရေး၊ လမစေ့ဘဲ မွေးဖွားသည့် ကလေးငယ်များ သေဆုံးမှုကို လျှော့ချရေးတို့ကို ရည်ရွယ်သော ကုလသမဂ္ဂ၏ စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ရည်မှန်းချက်များ (SDGs)အား ဖြည့်ဆည်းသွားမည်ဟု ကတိပြုခဲ့သည်။

ဖြူးထိုင်းအစိုးရအနေနှင့် ယခင် ပရာယွတ် (Prayut) အစိုးရအဖွဲ့က ချမှတ်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည့် လုပ်ငန်းစဉ်များကို မဖျက်ဆီးရန်လည်း လိုအပ်သည်။ 

ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ပရာယွတ်ကို တွေ့ရစဉ်

ဖန်လုံအိမ် ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှု လျှော့ချရေးတွင် အာရှ၌ ထိုင်းက ဦးဆောင်သူ ဖြစ်လာစေရန် ပရာယွတ် အစိုးရ အဖွဲ့က ချမှတ်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည့် ကာဗွန်ကင်းစင်ရေး မူဝါဒကို ဆရီသာ အစိုးရအဖွဲ့သစ်က ဆက်လက် လုပ် ဆောင်ခဲ့သည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ်က ဗြိတိန်တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ရာသီဥတု ညီလာခံ၌ ထိုင်းသည် ၂၀၅၀ ပြည့်နှစ်မှာ  ကာဗွန် ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှု အဆုံးသတ်ရေးကို လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်ကြောင်းနှင့် ၂၀၆၅ ခုနှစ်တွင် ကာဗွန် ထုတ်လွှင့်မှု လုံးဝ အဆုံးသတ်မည်ဟု ကတိပြုခဲ့သည်။ 

ဖြူးထိုင်းဦးဆောင်သည့် အစိုးရအဖွဲ့သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်မှုကို တံခါးဖွင့် ပေးထားခြင်းဖြင့် စဉ်ဆက် မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း၊ ဝန်ဆောင်မှု ကဏ္ဍများတွင် ထိုင်း၏ ယှဉ်ပြိုင်မှုများအား ပိုမို တိုးတက်စေလိမ့်မည်ဟု အခိုင်အမာ ယုံကြည်ထားသည်။

လက်ရှိ အနေအထားတွင် ထိုင်း၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒသည် စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ရှုထောင့်မှ ကြည့်ရန် လိုအပ်သည်။ 

ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်းနှင့် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဟောင်း ဒွန်ပရာမွတ်ဝီနိုင် (Don Pramudwinai) လက်ထက် တွင် ထိုင်းနိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနသည် ပြည်တွင်း/ပြည်ပ စီးပွားရေးပညာရှင်များနှင့် လက်တွဲ လုပ်ဆောင်ခဲ့ သည်။

 ထိုင်းနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဟောင်း ဒွန်ပရာမွတ်ဝီနိုင်ကို တွေ့ရစဉ်

ထို့ကြောင့် ၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် ထိုင်းသည် အာဆီယံနှင့် ကုလသမဂ္ဂအကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအတွက် ကြားဝင် လုပ်ဆောင်ပေးနိုင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ 

ထိုင်း၏ အားထုတ်ကြိုးပမ်းမှုများသည်လည်း အာဆီယံ အသိုင်းအဝိုင်းနှင့် ကုလသမဂ္ဂတွင် ချီးကျူးဂုဏ်ပြု ခံခဲ့ရ သည်။

COVID-19 ကပ်ရောဂါ ကာလအလွန်တွင် ဆရီသာ အစိုးရသည် ထိုင်းနှင့် ဥရောပသမဂ္ဂ (EU)အကြား မိတ်ဖက် ဆက်ဆံရေးများကို မြှင့်တင်နိုင်မည့် အနေအထားတွင် ရှိနေသည်။

ဆယ်စုနှစ် တစ်စုနီးပါးအထိ ထိုင်း၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒသည် စီးပွားရေး၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နှင့် လူမှုအသိုင်း အဝိုင်း နယ်ပယ်များတွင် တိုးတက်မှုများကို ဟန်ချက်ညီစေရန် အာရုံစိုက် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ 

ထို့ပြင် ထိုင်းနိုင်ငံသည် ၂၀၁၄ ခုနှစ် အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားပြီးနောက်ပိုင်း နိုင်ငံ၏ပုံရိပ်ကို ပြန်လည်မြှင့်တင်ရန် နည်းလမ်းပေါင်းစုံဖြင့် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်ကိုလည်း မြင်တွေ့ခဲ့ရသည်။

ကိုဗစ် ကပ်ရောဂါ ကာလအတွင်းတွင်လည်း ထိုင်း၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒသည် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO)နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုမှတစ်ဆင့် နိုင်ငံ၏ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုစနစ်ကို မြှင့်တင်နိုင်ခဲ့သည်။ 
သို့သော် ရုရှား-ယူကရိန်း စစ်ပွဲတွင်မူ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်အပေါ် နိုင်ငံအများစုက ဝေဖန်ခဲ့ကြသည်။

ထိုင်းနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးသစ် ပန်ပရီ ဘာဟီဒါ နျူကာရာကို တွေ့ရစဉ်

မည်သို့ပင်ဆိုစေ ထိုဝေဖန်မှုများသည် ထိုင်း၏ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားအပေါ် အခြေခံသည့် လုပ်ဆောင်မှုများ ကြောင့် တိတ်ဆိတ်သွားခဲ့သည်။

လက်ရှိ ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ်သစ် ဆရီသာသည် စက်တင်ဘာ ၂၂ ရက်တွင် ပြုလုပ်မည့် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံ၌ ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် မိန့်ခွန်းပြောကြားမည် ဖြစ်သည်။

ဆရီသာသည် ထိုမိန့်ခွန်း ပြောကြားမှုအတွင်း နိုင်ငံတကာ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေးနှင့် စံချိန်စံညွှန်းများတွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်ကို အလေးပေး ဖော်ပြသွားဖွယ်ရှိသည်။    

ထိုင်းနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးသစ် ပန်ပရီ ဘာဟီဒါ နျူကာရာ (Parnpree Bahiddha-Nukara) သည်လည်း လာမည့် ရက်ပိုင်းအတွင်း နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ အသေးစိတ်ကို ထုတ်ပြန်ဖွယ် ရှိနေသည်။ 

ခြုံငုံသုံးသပ်ရမည်ဆိုပါက ထိုင်း၏ သံတမန်ရေးရာ လှုပ်ရှားမှုများသည် အပြောင်းအလဲမရှိဘဲ လက်ရှိ အနေအထားအတိုင်း ဆက်လက် လုပ်ဆောင်ဖွယ် ရှိနေသည်။

အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် ကောင်းမွန်သည့် ဆက်ဆံရေး၊ အာဆီယံအသိုင်းအဝိုင်းနှင့် အပြုသဘောဆောင်သည့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှု၊ နိုင်ငံပေါင်းစုံ ပါဝင်သည့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို ဆက်လက် လုပ်ဆောင်ဖွယ် ရှိသည်။ 

သို့သော်လည်း ထိုင်းအစိုးရအဖွဲ့သစ် အနေနှင့် ပြည်တွင်း/ပြည်ပတွင် ဖြစ်ပျက်နေသည့် အခြေအနေများနှင့် အံဝင် ခွင်ကျ ဖြစ်စေနိုင်သော တိကျသေချာသည့် မူဝါဒများကို ချမှတ်လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်နေပေသည်။

Source: ဘန်ကောက်ပို့စ်

CNI Sport News

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာ ၁၅

မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပရိသတ်အကြိုက်ဆုံး အားကစားနည်းလို့ ပြောလို့ရတဲ့ ဘောလုံးအားကစားနည်းကတော့ အခု နောက်ပိုင်း နှစ်တွေမှာ ပရိသတ်တွေရဲ့ မျှော်လင့်ချက်တွေနဲ့ အလှမ်းဝေးနေတာကြာပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

နည်းပြတွေ အပြောင်းအလဲပြုလုပ်၊ ကစားသမားတွေသာ ပြောင်းလဲသွားခဲ့ပေမယ့် ဘာဆိုဘာမှ ဖြစ်မလာသေး တာ အားလုံးလည်း သိကြပါတယ်။ 

လက်ရှိအချိန်မှာ ပြည်ပထွက် ကစားသမားတွေ များလာတာနဲ့ နောက်ထပ် နည်းပြ အပြောင်းအလဲကြောင့် မျှော်လင့်လို့ ရကောင်းရနိုင်တယ်လို့ ပရိသတ်တွေက ထင်မှတ်ခဲ့ကြတာပါ။

ဒါပေမယ့် ပြီးခဲ့တဲ့ နီပေါအသင်းနဲ့ ကစားခဲ့တဲ့ ခြေစမ်းပွဲ ၂ ပွဲရဲ့ ခြေစွမ်းကို ကြည့်လိုက်တဲ့အချိန်မှာ မြန်မာအသင်းရဲ့ ခြေစွမ်းဟာ တော်တော်လေးကို ဆိုးရွားနေခဲ့တာကို မြင်တွေ့ခဲ့ရတာပါ။

မြန်မာအသင်းနည်းပြ မိုက်ကယ်ကိုတွေ့ရစဉ်

ခြေစမ်းပွဲမှာ အနိုင်ယူပြီး ကမ္ဘာ့အဆင့် မြင့်တက်ချင်လို့ မြန်မာအသင်းဟာ သူ့ထက် ကမ္ဘာ့အဆင့် သတ်မှတ်ချက် နိမ့်တဲ့ နီပေါအသင်းကို အိမ်ကွင်းမှာ ခေါ်ပြီးကန်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

ဒီလိုအချိန်မှာ နီပေါအသင်းရဲ့ ခြေစွမ်းပိုင်းက တိုးတက်လာပြီး မြန်မာအသင်းဟာ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး ဘောလုံးပေးပို့ မှုတောင် မမှန်ဘဲ ဖြစ်နေခဲ့ပါတယ်။ နီပေါအသင်းနဲ့ ပွဲအတွက် နည်းပြ မိုက်ကယ် ရွေးချယ်ထားတဲ့ လူစာရင်းဟာ မြန်မာအသင်းအတွက် တောင့်တင်းတဲ့လူစာရင်းလို့ ပြောလို့ရတယ်ဆိုတာ ငြင်းစရာ လုံးဝမရှိပါဘူး။

ပြည်ပထွက် ကစားသမားတွေဖြစ်တဲ့ မောင်မောင်လွင်၊ အောင်သူ၊ သန်းပိုင်၊ လွင်မိုးအောင်၊ ဝင်းနိုင်ထွန်း၊ ဟိန်းဖြိုး ဝင်း စတာတွေအပြင် ပြည်တွင်း အကောင်းဆုံးတွေဖြစ်တဲ့ နန္ဒကျော်၊ ကျော်ဇင်ဖြိုး၊ ရန်နိုင်ဦး စတဲ့ သူတွေ ပါဝင်ခဲ့ ကြတာပါ။ 

နီပေါအသင်းကို လူစာရင်း အင်အားအပြည့်နဲ့ အိမ်ကွင်းခေါ် ကန်တယ်ဆိုတော့ မြန်မာအသင်း ဂိုးပြတ်နိုင်ပွဲများ ရမလားလို့ မျှော်လင့်မိခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် အထင်နဲ့ လက်တွေ့ဟာ လွဲချော်ခဲ့ပြီး ဂိုးသမား ကျော်ဇင်ဖြိုးသာ မကယ်ရင် မြန်မာအသင်းဟာ ၂ ပွဲစလုံး ရှုံးနိမ့်သွားနိုင်တာပါ။ 

တကယ်တော့ ပြည်ပထွက် ကစားသမားတွေကြောင့် မြန်မာအသင်းဟာ ပိုကောင်းသွားနိုင်မလားလို့ ထင်ခဲ့ပေမယ့် ပြည်ပထွက် ကစားသမားတွေထဲမှာ ပုံမှန်ကစားခွင့်ရတဲ့ ကစားသမားတွေဟာ လက်ချိုးပြီး ရေတွက်ရင်တောင် လက်တစ်ဖက်ပြည့်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ 

မြန်မာအသင်းကို တွေ့ရစဉ်

လေ့ကျင့်ခန်းပဲ ဆင်းရတာနဲ့ ပွဲကစားခွင့်ရတဲ့ အခြေအနေတွေဟာ ကွဲပြားခြားနားတဲ့အတွက် မြန်မာအသင်း နည်းပြ မိုက်ကယ်က အသင်းမှာရှိတဲ့ ကစားသမားအချို့ဟာ သူတို့ရဲ့ ကလပ်အသင်းတွေမှာ ပွဲကစားခွင့် နည်းတဲ့ အတွက် ကြံ့ခိုင်မှုပိုင်း ပြဿနာရှိနေတယ်လို့ ပြောထားတာပါ။

ပြည်တွင်းမှာ ရှိတဲ့ ကစားသမားတွေကတော့ ပြည်ပထွက် ကစားသမားတွေလို ပွဲထွက်ခွင့် ဆုံးရှုံးတဲ့သူတွေ မဟုတ်ပေမယ့် လက်ရွေးစင်အသင်းအတွက် ကစားရတဲ့အချိန်မှာ ကလပ်အသင်းအတွက် ကစားရသလိုမျိုး စွမ်းဆောင်နိုင်ခြင်း မရှိခဲ့ပါဘူး။ 

အဲ့ဒါကြောင့်လည်း မြန်မာအသင်းနည်းပြ မိုက်ကယ်က ဒီပွဲ ၂ ပွဲစလုံးကို သေချာပြန်သုံးသပ်ပြီး အကောင်းဆုံး ကစားနိုင်တဲ့ သူတွေကိုပဲ လက်ရွေးစင်အသင်းအတွက် ရွေးချယ်တော့မယ်လို့ ပြောထားခဲ့တာပါ။ 

မြန်မာအသင်းဟာ နောက်လထဲမှာ ၂၀၂၆ ကမ္ဘာ့ဖလားနဲ့ အရှဖလားခြေစစ်ပွဲ ပထမအဆင့်ပွဲစဉ်ကို ယှဉ်ပြိုင်ရ တော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီအဆင့်မှာတော့ သူ့ထက် အင်အားနည်းတဲ့ မကာအိုအသင်းနဲ့ ယှဉ်ပြိုင်ရမှာဖြစ်လို့ အမှားမလုပ်ခဲ့ရင် နောက် တစ်ဆင့်တက်ဖို့ မခက်တဲ့ အနေအထားမှာ ရှိပါတယ်။ 

မြန်မာအသင်းယှဉ်ပြိုင်နေစဉ်

ဒီအဆင့် ကျော်လွန်သွားပြီးရင်တော့ ထိပ်သီးအသင်းတွေနဲ့ အစမ်းသပ်ခံရတော့မှာဖြစ်လို့ မြန်မာအသင်းအနေနဲ့ အကောင်းဆုံး လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ကို သေချာလေးပြင်ဆင်ဖို့ လိုအပ်နေတာပါ။

ကမ္ဘာ့ဖလား ယှဉ်ပြိုင်ဖို့ အတွက်ကတော့ မဖြစ်နိုင်ပေမယ့် အာရှဖလားယှဉ်ပြိုင်ခွင့်ရဖို့ ကြိုးစားအားထုတ်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

မြန်မာအသင်းဟာ အာရှဖလားပြိုင်ပွဲကို ၁၉၆၈ က တစ်ကြိမ်ထဲသာ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ပြီး ဒီပြိုင်ပွဲမှာ ဒုတိယရခဲ့တဲ့ မှတ်တမ်းကောင်းကို ရရှိခဲ့တာပါ။ ဒီပြိုင်ပွဲပြီးကတည်းက အာရှဖလားဆိုတာ မြန်မာအသင်းအတွက် အိပ်မက် မက်စရာသာ ရှိတော့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

မြန်မာအသင်းရဲ့ အာဆီယံပြိုင်ဘက်တွေဖြစ်တဲ့ ထိုင်း၊ ဗီယက်နမ်၊ မလေးရှားနဲ့ အင်ဒိုနီးရှားတို့ဟာ လာမယ့် အာရှဖလားပြိုင်ပွဲကို ယှဉ်ပြိုင်ခွင့် လက်မှတ် ရရှိထားတာပါ။ 

သိပ်မကြာခင်မှာ ကမ္ဘောဒီးယားရဲ့ ကျော်တက်ခြင်းကိုပါ ခံရဖွယ်ရှိတဲ့ မြန်မာ့ဘောလုံးအနေနဲ့ ကြိုးစားအားထုတ်မှု ကို ရာနှုန်းပြည့် မလုပ်ဘူးဆိုရင်တော့ မျှော်လင့်ချက်တွေက အလှမ်းဝေးနေဆဲ ဖြစ်နေဦးမှာပါ။

CNI Sport Article

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာ ၉

ယူနိုက်တက်အသင်းကတော့ ၂၀၂၃-၂၄ ရာသီမှာ ဆုဖလားတွေ ရယူပြီး အောင်မြင်မှုတွေ ရယူနိုင်ဖို့ ပစ်မှတ်ထား နေပေမယ့် ရာသီအစမှာတင် အသင်းအတွက် အခက်အခဲ ဖြစ်စေနိုင်မယ့် အရာတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။

မန်ချက်စတာကလပ်ဟာ တိုက်စစ်မှူး ဂရင်းဝုဒ်ရဲ့ အခြေအနေတွေကို ဖြေရှင်းပြီးသွားလို့ အေးဆေးဖြစ်တော့မယ် အချိန်ကျမှ နောက်ထပ် ဖြေရှင်းစရာတွေက ထပ်ပြီးရောက်ရှိလာခဲ့တာပါ။

ယူနိုက်တက်အသင်းဟာ ပရီးမီးယားလိဂ် ၄ ပွဲ ကစားပြီးချိန်မှာ ၂ ပွဲနိုင်၊ ၂ ပွဲရှုံးနဲ့ ရလဒ်တွေက မကောင်းခဲ့လို့ ဝေဖန်မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

ဆန်ချိုကို တွေ့ရစဉ်

ဒီအချိန်မှာ တောင်ပံကစားသမားတွေဖြစ်တဲ့ ဆန်ချိုနဲ့ အန်တိုနီရဲ့ အခြေအနေတွေကို ဖြေရှင်းရဖို့ ရှိလာခဲ့တာပါ။

ဆန်ချိုကတော့ ပြီးခဲ့တဲ့ အာဆင်နယ်အသင်းနဲ့ ပွဲမှာ သူ့ကို လူစာရင်းကနေ ချန်လှပ်ခဲ့တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နည်းပြ အဲရစ်တန်ဟတ်ရဲ့ ပြောဆိုမှုကို ဆိုရှယ်မီဒီယာပေါ်မှာ ပြန်တုံ့ပြန်သွားခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒတ်ချ်လူမျိုးနည်းပြဟာ ဆန်ချိုရဲ့ လေ့ကျင့်ရေးကွင်း စွမ်းဆောင်ရည်တွေကြောင့် ချန်လှပ်ခဲ့တာလို့ ပြောခဲ့တဲ့ အပေါ် ဆန်ချိုက သူဟာ လေ့ကျင့်ရေးကွင်းမှာ အကောင်းဆုံး ကြိုးစားခဲ့ပြီး လူတွေပြောတဲ့ အရာတိုင်းကို မယုံ ကြည်ကြပါနဲ့လို့ ပြောသွားခဲ့တာပါ။ 

အဲရစ်တန်ဟတ်ဟာ မနှစ်ကတည်းက ဆန်ချိုကို သူ့ရဲ့ အကောင်းဆုံး ခြေစွမ်းပြန်ရဖို့ စိတ်ရှည်ရှည်နဲ့ အချိန်တွေ ပေးခဲ့ပြီး တစ်ဦးထဲ လေ့ကျင့်မှုတွေ ပြုလုပ်စေခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဆန်ချိုဟာ အခုအချိန်ထိ ပုံမှန်ခြေစွမ်းမျိုးကို မပြသနိုင်ခဲ့တာပါ။

အဲ့ဒါကြောင့်လည်း နည်းပြက ဆန်ချိုကို လူစာရင်းကနေ ချန်လှပ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဆန်ချိုကတော့ ဒီလို ပြန် တုံ့ပြန်ခဲ့တဲ့အတွက် ကစားသမားဟောင်းတွေရဲ့ ဝေဖန်မှုတွေခံခဲ့ရပြီး အသင်းဘက်က အရေးယူမှုတောင် ခံရနိုင် ဖွယ် ရှိနေပါတယ်။ 

အန်တိုနီကို တွေ့ရစဉ်

ဆန်ချို ဖြစ်ရပ်အပြီး ရက်အနည်းငယ်အကြာမှာ အန်တိုနီရဲ့ အဖြစ်အပျက်က ထပ်ပြီး ရောက်ရှိလာခဲ့တာပါ။

အန်တိုနီဟာ အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်မှု ပြုလုပ်ခဲ့တယ်ဆိုပြီး ရည်စားဟောင်းဖြစ်သူရဲ့ စွဲချက်တင်ခြင်းကို ခံထားရတာ ဖြစ်ပါတယ်။

အန်တိုနီဟာ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်က အေဂျက်စ်ကနေ ရောက်ရှိလာပြီးကတည်းက ယူနိုက်တက်အသင်းရဲ့ ညာတောင်ပံမှာ ပုံမှန်ပွဲထွက်ခွင့် တစ်နေရာကို ရယူထားတဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။ 

အန်တိုနီရဲ့ ရည်းစားဟောင်းဖြစ်သူက ဘရာဇီးလ်ကစားသမားရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် သူမရရှိခဲ့တဲ့ ဒဏ်ရာတွေကို ဘရာဇီးလ် သတင်းဌာနကနေ တစ်ဆင့် ဖော်ထုတ်ခဲ့တာပါ။ 

အဲ့ဒါကြောင့် အန်တိုနီဟာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပြီး ဘရာဇီးလ်အသင်း လူစာရင်းကနေတောင် ချန်လှပ်ခံခဲ့ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။

အန်တိုနီကတော့ သူဟာ ရည်းစားဟောင်းဖြစ်သူကို ကိုယ်ထိလက်ရောက် တိုက်ခိုက်ခဲ့တာမျိုး မရှိဘူးလို့ ပြော ထားတာပါ။ 

ယူနိုက်တက် အသင်းကိုတွေ့ရစဉ်

အန်တိုနီရဲ့ အနေအထားဟာ ဂီတာဖေးအသင်းထံ အငှားချထားတဲ့ ဂရင်းဝုဒ်ရဲ့ ဖြစ်ရပ်နဲ့ ပုံစံချင်း သွားတူနေပြီး ယူနိုက်တက်အနေနဲ့ ဒီအခြေအနေတွေကို ဘယ်လိုကိုင်တွယ်မလဲဆိုတာကို အားလုံးက စောင့်ကြည့်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

အန်တိုနီအနေနဲ့ ဂရင်းဝုဒ်လို ယူနိုက်တက်အသင်းမှာ ကစားခွင့်မရအောင် ကန့်ကွက်မှုတွေ ပြုလုပ်ခံရမယ်ဆိုရင် မန်ချက်စတာကလပ်အနေနဲ့ ရာသီအစမှတင် အခက်အခဲတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရတော့မှာပါ။

ဒါပေမယ့် ယူနိုက်တက်အသင်းကတော့ ဆန်ချိုရော၊ အန်တိုနီကိုပါ ချန်ပီယံလိဂ် ပြိုင်ပွဲဝင်မယ့် အသင်းလူစာရင်း မှာ ထည့်သွင်းထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

ယူနိုက်တက်အသင်းအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာပွဲစဉ်တွေ ယှဉ်ပြိုင်နေတဲ့အချိန်မှာ ဒီပြဿနာတွေကို ဦးစွာဖြေရှင်းဖို့ လိုနေတာဖြစ်ပြီး မကြာခင် ရက်သတ္တပတ်တွေ အတွင်းမှာ ပရီးမီးယားလိဂ်၊ ချန်ပီယံလိဂ်ပွဲစဉ်တွေ လာတော့မှာ ဖြစ်လို့ အသင်းလူ စာရင်း အင်အားကို အားကောင်းအောင် လုပ်ဖို့ လိုနေတာပါ။

ယူနိုက်တက်အသင်း ပရိသတ်တွေကတော့ ပိုင်ရှင် ဂလေဇာမိသားစုက အခုအချိန်ထိ အသင်းကို မရောင်းချလို့ စိတ်ပျက်နေတဲ့အချိန်မှာ ရာသီအစပိုင်းမှာတင် ပြဿနာတွေကို ဆက်တိုက် ကြားနေရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

မန်ချက်စတာကလပ်အနေနဲ့ ဒီပြဿနာတွေကို မဖြေရှင်းနိုင်ဘူးဆိုရင် အသင်းပရိသတ်တွေ မျှော်လင့်နေတဲ့ ဂန္ထဝင်နည်းပြကြီး ဆာအဲလက်စ် ဖာဂူဆန် လက်ထက်ကလို အောင်မြင်မှုမျိုး ပြန်ရဖို့ကတော့ အလှမ်းဝေးနေမယ် ဆိုတာ အသေအချာပါပဲ။

CNI Article

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာ ၉

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ သြဂုတ် ၁၄ ရက် မွန်းလွဲပိုင်းက အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း ဒေါ်နယ်ထရမ့် (Dolnald Trump)၏ ၂၀၂၃ ခုနှစ် အတွင်း စတုတ္ထအကြိမ်မြောက် ပြစ်မှုဆိုင်ရာ စွပ်စွဲပြစ်တင်မှု ခံခဲ့ရသည်။

ထို့နောက် MSNBC သတင်းဌာန၏ အစီအစဉ်မှူး ရေချယ် မက်ဒိုး (Rachel Maddow)သည် အမေရိကန် နိုင်ငံခြား ရေးဝန်ကြီးဟောင်း ဟီလာရီ ကလင်တန် (Hillary Clinton) ကို ဖိတ်ခေါ်ပြီး ထရမ့်၏အမှုနှင့် ပြည်တွင်းရေး အခြေအနေများကို အင်တာဗျူး ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

ဂျော်ဂျီယာအမှုတွင် ထရမ့်သည် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲကို နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးရန် ကြိုးပမ်းမှုဖြင့် အခြားလူ ၁၈ ဦးနှင့်အတူ စွပ်စွဲခံခဲ့ရသည်။ မက်ဒိုး၏ ည ၉ နာရီ ထုတ်လွှင့်သည့် အင်တာဗျူး အစီအစဉ်သည် ကြည့်ရှုသူ ၃ ဒသမ ၉၃ သန်းနီးပါးအထိ ဆွဲဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။

ထိုအင်တာဗျူး အစီအစဉ်၏ ဗွီဒီယိုအပိုင်းတစ်ခုကို MSNBC ၏ လူမှုမီဒီယာများတွင် တင်ခဲ့သည်။ ထိုဗွီဒီယိုထဲတွင် ဟီလာရီကလင်တန်က ထရမ့်၏ နေရာကို ဆက်ခံသည့် လက်ရှိသမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်(Joe Biden)သည် “နိုင်ငံရေး ကဇာတ်ခုံ” ပေါ်တွင် ဖျော်ဖြေရေးသမားတစ်ဦး မဟုတ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

အမေရိကန် ပြည်သူများသည် လူမှုမီဒီယာများပေါ်မှ သတင်းများကိုသာ ဖတ်ရှုနေကြသဖြင့် နိုင်ငံတစ်ဝန်းတွင် ဘိုင်ဒန်၏ အားထုတ်ကြိုးပမ်းမှုများမှာ လူထုအကြား ထင်သလောက် ပျံ့နှံ့ခဲ့ခြင်းမရှိကြောင်း ဟီလာရီက ပြော သည်။

နိုင်ငံ၏ အခြေခံ အဆောက်အအုံများနှင့် အခြားအရေးကြီး အကြောင်းအရာများကို ဆွေးနွေးရာမှာတော့ ပျင်းစရာ ကောင်းသည်ဟု ပြည်သူများက ရှုမြင်နေသဖြင့် မီဒီယာများသည် ထရမ့် သို့မဟုတ် နိုင်ငံအတွက် အကျိုးမရှိသည့် အကြောင်းအရာများကို အလေးပေး ဖော်ပြလာကြပြီး ထိုသတင်းများကို ပြည်သူများက နှစ်သက်ကြသည်ဟု ဆို သည်။

ရေချယ်မက်ဒိုးနဲ့ ဟီလာရီကလင်တန်ကို တွေ့ရစဉ်

MSNBC သတင်းဌာနသည် ထရမ့်၏ စွပ်စွဲပြစ်တင်မှုများနှင့် ပတ်သက်သည့် သတင်းများကို ဆက်တိုက် ထုတ်လွှင့် နေသဖြင့် ထိုသတင်းများကို ကြည့်ရှုသူ အရေအတွက် ပိုမိုများပြား လာခဲ့သည်။ 

MSNBC သတင်းရုပ်သံလိုင်းအား ကြည့်ရှုသူ အရေအတွက်သည် လူပြိန်းကြိုက် သတင်းများနှင့် ပေါ်ပင်သတင်း များကိုသာ တင်ဆက်လေ့ရှိသည့် Fox News သတင်းဌာနထက်ပင် ကျော်လွန်သွားခဲ့သည်။ 

"MSNBC ဟာ ထရမ့်ရဲ့ စွပ်စွဲပြစ်တင်မှုတွေနဲ့အတူ ပရိသတ်အများကြီးကို ဆွဲဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်" ဟု Vanity Fair မဂ္ဂဇင်းက ဖော်ပြခဲ့သည်။ 

သြဂုတ် ၁၄ ရက်က ဂျော်ဂျီယာတွင် ထရမ့်၏ စွပ်စွဲပြစ်တင်မှု သတင်းကို MSNBC က ည ၉ နာရီမှ မနက် ၃ နာရီ အတွင်း ထုတ်လွှင့်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်အတွင်း ကြည့်ရှုသူ အရေအတွက်သည် Fox News နှင့် CNN သတင်းဌာန နှစ်ခုပေါင်း ကြည့်ရှုသူ အရေအတွက်ထက် ပိုမိုများပြားခဲ့သည်။

သြဂုတ် ၂၄ ရက်က ထရမ့် ယာယီဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည့် ဖြစ်စဉ်တွင်လည်း MSNBC သည် မက်ဒိုး၊ ခရစ် ဟေးစ် (Chris Hayes) နှင့် အခြား နာမည်ကြီး အစီအစဉ် တင်ဆက်သူများနှင့်အတူ တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်ခဲ့သည်။ 

အတ္တလန္တာမြို့သို့ ထရမ့်၏ လေယာဉ် ဆင်းသက်ချိန်မှစပြီး ဖူလ်တန်ကောင်တီ (Fulton County) အကျဉ်းထောင် သို့ သွားရောက်သည့် တစ်လျှောက်လုံး MSNBC က အသေးစိတ် ထုတ်လွှင့်တင်ပြခဲ့သည်။

MSNBC အပြင် အခြားလစ်ဘရယ် မီဒီယာများကလည်း ထရမ့်၏ အဆုံးမသတ်နိုင်သည့် နိုင်ငံရေး ပြဇာတ်ကို ဘက်ပေါင်းစုံမှ ထုတ်လွှင့်တင်ပြခဲ့ ကြသည်။ 

ထရမ့်နှင့် မတည့်သည့်် CNN သတင်းဌာနပင်လျင် ထရမ့်၏ အမှုနှင့်ပတ်သက်ပြီး အကျယ်တဝင့် ဖော်ပြခဲ့သည်။

အမေရိကန်သမ္မတ ဘိုင်ဒန်ကို တွေ့ရစဉ်

ဧပြီလက ငွေကြေး အရှုပ်တော်ပုံဖြင့် စွဲချက် ၃၄ ခုကို ရင်ဆိုင်ရန် မန်ဟတ်တန် တရားရုံးသို့ ထရမ့် ရောက်ရှိခဲ့ချိန် တွင် New Republic မဂ္ဂဇင်းမှ စီနီယာအယ်ဒီတာ တစ်ဦးဖြစ်သူ အဲလက်စ် ရှက်ဖတ် (Alex Shephard) က "ထရန့်လောက် ဘယ်သူကမှ သတင်းဌာနတွေရဲ့ သတင်းထုတ်လွှင့်မှု အစီအစဉ်ကို ဖြည့်ဆည်း မပေးနိုင်ပါဘူး"ဟု မှတ်ချက်ပေးခဲ့သည်။

CNN သတင်းဌာနသည် ထရမ့်၏ အမှုနှင့်ပတ်သက်သည့် တရားခွင် ကြားနာစစ်ဆေးမှုများ အကြောင်းကို အဓိက ထုတ်လွှင့်ခဲ့သည်။ ရှက်ဖတ်ကမူ ထရမ့်သည် သမ္မတတစ်ဦးအဖြစ် အမြင့်ဆုံး အနေအထားတွင် ရှိမနေသည့်တိုင် လက်ရှိအချိန်ထိ ထရမ့်၏ လှုပ်ရှားမှုများသည် လူထုအကြားတွင် ရေပန်းစားနေဆဲဖြစ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

ထရမ့်၏ ဟာသလုပ်ရပ်များသည် သတင်းတန်ဖိုးမရှိဟု ယူဆနိုင်သည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေ အမေရိကန်သမိုင်း တစ်လျှောက်တွင် သမ္မတအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ချိန်မှာရော သမ္မတရာထူးမှ ထွက်ခွာပြီးချိန်မှာပါ စွပ်စွဲ ပြစ်တင်ခံရသည့် ပထမဆုံး သမ္မတဖြစ်သည့် ထရမ့်အကြောင်းကို သတင်းထုတ်လွှင့်ခြင်းသည် ယုတ္တိရှိသည်ဟု လည်း ယူဆနိုင်သည်။

သို့သော် ထရမ့်အကြောင်းကို အလွန်အကျူး အသားပေး ဖော်ပြနေမှုသည် အမေရိကန်မီဒီယာများ၏ ပုံစံသစ် တစ်ခုကဲ့သို့ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အမေရိကန်တွင် အခြား ဆိုးရွားသည့် သတင်းများ၊ အကြောင်းအရာများစွာ ရှိနေသော်လည်း ထရမ့်၏ သတင်းများကသာ ပိုမိုဖုံးလွှမ်းနေသည်။

အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း ဒေါ်နယ်ထရမ့်ကို တွေ့ရစဉ်

ဟီလာရီကလင်တန်၏ စကားလုံးကို ယူသုံးရမည်ဆိုပါက ဘိုင်ဒန်သည် “နိုင်ငံရေး ကဇာတ်ခုံ” ပေါ်တွင် ထရမ့်လောက် လူကြိုက်များခြင်း မရှိပေ။ 

သို့သော် ဘိုင်ဒန်သည် နိုင်ငံရေးပြဿနာများမှအစ ကပ်ရောဂါ ကာလအတွင်း အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ ဖြစ်ခဲ့သူများအတွက် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုပေးရန် ဘတ်ဂျက်ကို စစ်အသုံးစရိတ်များထဲမှ ထုတ်ယူသုံးစွဲမှုများအထိ ကိစ္စရပ် တိုင်းကို ကောင်းမွန်စွာ စီမံခန့်ခွဲနိုင်ခဲ့သည်။ 

စင်စစ်တွင် လစ်ဘရယ်မီဒီယာများသည် ထရမ့်ကို ခုတုံးလုပ်ပြီး ၎င်းတို့၏ သတင်းလိုင်းများကို လူကြိုက်များ စေရန် ဖန်တီးတင်ဆက် နေကြခြင်း ဖြစ်သည်။ 

Fox News သတင်းဌာနကလည်း ထရမ့်ဘက်မှ ကာကွယ်ပေးသည့် သတင်းများ၊ ထရမ့်ကို ထောက်ခံသည့် သတင်းများကို ဆက်လက် တင်ပြနေဆဲ ဖြစ်သည်။

ဖူလ်တန်ကောင်တီတွင် ယာယီဖမ်းဆီးခံခဲ့ရစဉ်က ထရမ့်ကို ရိုက်ကူးထားသည့် ရဲမှတ်တမ်း ဓာတ်ပုံနှင့်ပတ်သက် ပြီး Fox News က အပြုသဘောဆောင်သည့်ဘက်မှ ဖော်ပြခဲ့သည်။

ထို ရဲမှတ်တမ်းဓာတ်ပုံသည့်် ထရမ့်၏ လူသိများထင်ရှားမှုကို ပိုမိုမြင့်တက်စေလိမ့်မည်ဟု Fox News က ဖော်ပြခဲ့ ပြီး လက်တွေ့တွင်လည်း ထိုဓာတ်ပုံကြောင့် ထရမ့်၏ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးအဖွဲ့သည် ရန်ပုံငွေ သန်းနှင့်ချီ ရှာဖွေ နိုင်ခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် လစ်ဘရယ် အမေရိကန်မီဒီယာများပေါ်တွင် ထရမ့်၏ သတင်းများနှင့် နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများကသာ ဆက်လက် လွှမ်းမိုးထားဖွယ် ရှိနေသည်။

Source: Al Jazeera

CNI Article

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာ ၄

ယခင်တစ်ပတ်က နန်စောအင်ပါယာနှင့် ရှမ်းနီတိုင်းရင်းသားများ ဖြစ်လာမည့် တိုင်း-တရုတ် ဘာသာစကားပြော သည့် ရှမ်းမျိုးနွယ်စုတို့ တိုက်ရိုက်ထိတွေ့ ဆက်ဆံမှုသည် မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို ထူထောင်ရာက စတင် ကြောင်း၊ ခုနှစ်အားဖြင့် အေဒီ ၇၂၂ ခုတွင် မိုင်းမောနိုင်ငံ၏ တဆင့်ခံမှုဖြင့် စတင်ထိတွေ့ကြောင်း၊ သို့သော် အေဒီ ၇၅၄ ခုတွင် မိုးကောင်းသည် နန်စောနှင့် တိုက်ရိုက်ဆက်ဆံသည့် အုပ်ချုပ်‌ရေးစနစ်ကို ပြောင်းခဲ့မည်ဖြစ်ကြောင်း ဖြင့် သုံးသပ်တင်ပြခဲ့ပါသည်။ 

ယခုတစ်ပတ်တွင်မူ  မိုင်းမောနိုင်ငံမှ မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံသို့  မင်းဆက် မပြတ်စေရန် အတွက် “ခမ်း- ရွှေအိမ် တော်”မျိုးရိုးကို ဆက်လက်စေလွှတ်၍ အုပ်ချုပ်စေခဲ့ပုံနှင့်  မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံတွင် မင်းရိုး အပြောင်း အလဲ ဖြစ်ခဲ့ပြီး “ဆေ-ကျားအိမ်တော်”မျိုးရိုးက ဆက်လက်အုပ်ချုပ်ပုံတို့ကို သုံးသပ်တင်ပြသွားပါမည်။ 

မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို “အုန်းဘောင်မင်းဆက် ရာဇဝင်”နှင့် ဆက်စပ် လေ့လာရာတွင် မိုင်းမောနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်သည့် မင်းဖြစ်သူ ခွန်လူးသည်  ဒုတိယသားတော်ဖြစ်သူ ခွန်ခမ်းထွန်းကို မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံအား အုပ်ချုပ်ရန် ခန့်ထားကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ဤဖော်ပြချက်နှင့် ပတ်သက်၍ အရှင်သုခမိန္ဒ၏ “ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ၏ ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုနှင့် ဓလေ့ထုံးစံများ”ကျမ်းနှင့် တိုက်ဆိုင်စစ်ဆေးရာတွင် မိုင်းမောမင်းခွန်လူးသည် မိုင်းမောနယ်ဖြစ်လာမည့် ရွှေလီ မြစ်ဝှမ်းရှိ တိန်းခေါ်နယ်ကို အုပ်ချုပ်သည့်မင်းဖြစ်သူ ခွန်တောင်းခမ်း(အေဒီ ၇၆၄-၈၃၅)၏ သားတော်ဖြစ်ပြီး အေဒီ ၈၃၅ ခုတွင် မိုင်းမောနိုင်ငံ၌ မင်းဖြစ်လာသူ ဖြစ်သည်ကို တွေ့ရသည်။ 

ထို့အပြင် နန်စောအင်ပါယာ၏ မင်းဖြစ်သူ ခွန်ဖုန်းယုသည် လက်အောက်ခံဖြစ်သော မိုင်းမောမင်းခွန်လူး ၏ သားတော်ဖြစ်သူ ခွန်လူးလုံကို အေဒီ ၈၄၂ တွင် ဆစ်ဆောင်ပန္နားနယ်အား အုပ်ချုပ်ရန် ခန့်အပ်ကြောင်း တွေ့ရ သည်။ 

မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို ဆက်လက်အုပ်ချုပ်ရန် ခွန်ခမ်းထွန်းအား စေလွှတ်သည့် ခုနှစ်ကိုမူ “အုန်းဘောင် မင်းဆက်ရာဇဝင်”နှင့် “ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ၏ ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုနှင့် ဓလေ့ထုံးစံများ”ကျမ်းတို့တွင် မတွေ့ရ ပါ။ သို့သော်  နန်စော အင်ပါယာသည် မိုင်းမောမင်းခွန်လူး လက်ထက် အေဒီ ၈၃၅-၉၃၂ ခု ကာလအတွင်းမှာပင် မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို ဆက်လက် အုပ်ချုပ်ရန် ခန့်အပ်သည်ဟု သုံးသပ်ရပေသည်။ 

ဤတွင် အေဒီ ၇၂၂ တွင် မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို စတင်ထူထောင်ခဲ့သည့် မိုင်းမောနိုင်ငံမှလာသော ပထမ မိုးကောင်းမင်းရိုးသည် အေဒီ ၈၃၂-၉၃၂ ခုတွင် မင်းဆက်ပြတ်ခဲ့သည်ဟု ယူဆနိုင်ပါသည်။ 

သို့ဖြစ်၍ ပထမ မိုးကောင်း မင်းရိုးသည် မိုင်းမောနိုင်ငံကလာသည့် မင်းရိုးဖြစ်သဖြင့် နန်စောအင်ပါယာသည် မိုင်းမောမင်းရိုးကိုပင် ဆက်လက် ပို့ဆောင် အုပ်ချုပ်စေသည်ဟု သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။ 

ရှမ်းမင်းရိုးတို့သည် မိမိတို့စိုးမိုးအုပ်ချုပ်ရာ နယ်မြေဒေသတွင် မင်းဆက်ပြတ်လျှင် မင်းရိုးတူသည့် မြို့ပြ နိုင်ငံက လာရောက် အုပ်ချုပ်ပေးသည့်စနစ် ရှိခဲ့သည်ကို မိုးမိတ်-မိုးနဲ သမိုင်း၊ မိုးမိတ်-ညောင်ရွှေသမိုင်းနှင့် မိုး ကောင်း- မိုးပင်းသမိုင်းကပင် သက်သေခံနေရာ မိုးကောင်းတွင် မိုင်းမော မင်းရိုး မပြတ်စေရန် မိုင်းမောနိုင်ငံက မင်းရိုးပေးပို့ခြင်းနှင့် ပတ်သက်သည့် သုံးသပ်ချက်မှာ ယုတ္တိရှိသည်ဟု ဆိုနိုင်ပေသည်။ 

ထို့ကြောင့် “အုန်းဘောင်မင်းဆက်ရာဇဝင်”အရ တွေ့ရှိရသည့် မိုးကောင်းမင်းရိုးသည် နန်စော အင်ပါယာ ၏ လက်အောက်ခံနိုင်ငံဖြစ်သော မိုင်းမောနိုင်ငံမှ ဒုတိယအကြိမ် လာရောက်သည့် မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံ၏ ဒုတိယ မင်းရိုးဖြစ်သည်ဟူ၍ပါ သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။ 

ထို့အပြင် လာရောက် အုပ်ချုပ်သည့် မင်းဖြစ်သော ခွန်ခမ်းထွန်း၏ ဘွဲ့မည်ပါ “ခမ်း”ဝေါဟာရသည် ရွှေကို ရည်ညွှန်းသဖြင့် မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံ၏ ဒုတိယမင်းရိုးသည် “ခမ်း- ရွှေအိမ်တော် မိသားစုမျိုးရိုး”က လာသည်ဟူ ၍ပါ သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။ 

 မိုးကောင်းမြို့အ၀င်ကိုတွေ့ရစဉ်

ထပ်မံ၍ လေ့လာရသည်မှာ မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံ၏ တတိယမင်းရိုးဖြစ်သော ဆေကော်ဖမင်း၏ အကြောင်း ဖြစ်ပါသည်။ ထိုမင်းသည် တာလီအင်ပါယာကို အုပ်ချုပ်သည့်မင်း၏ အကူအညီဖြင့် မိုးကောင်းမြို့ပြ နိုင်ငံကို ထပ်မံထူထောင် အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်ဟု မိုးကောင်း သမိုင်းမှတ်တမ်းက ဆိုပါသည်။ 

သို့သော် ထိုမင်းရိုး အကြောင်းသည် နှုတ်ပြောသမိုင်း ဆန်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။ ထို့အပြင် နှုတ်ပြောသမိုင်း ဖြစ်စေကာမူ ထင်ရှားသည့် လူပုဂ္ဂိုလ် အမည်များနှင့် ဆက်စပ်သည့် မြို့ပြနိုင်ငံအမည်များ ပါဝင်နေသည်ကိုလည်း တွေ့ရပြန်သည်။ 

အဓိကအားဖြင့် ကျားဖြူမင်းနှင့် တာလီမြို့တော်ရှိ တာလီအင်းကြီးကတဆင့် ရောက်ရှိလာသည့် ဝိဒေဟရာဇ် တိုင်းပြည့်ရှင် ဥတည်ဘွားမင်း၏ သမီးတော်စဝ်နန်းလှ(ဝါ)စောလှတို့၏ ဆက်စပ်မှုမှာ ထင်ရှားနေပေသည်။ 

ဝိဒေဟရာဇ်တိုင်းနှင့် ပတ်သက်၍ သမိုင်းသုတေသနပညာရှင် ဦးရည်စိန်က “စိန့်တိုင်း(စိန့်ပြည်)၊ ဂန္ဓာလ ရာဇ်တိုင်း၊ ဥတည်ဘွား၊ တရုတ် တရက်ဟူသော အမည်များ၏ ဇစ်မြစ်”ဆောင်းပါးတွင်- “ဝိဒေဟတိုင်း၏ မြို့တော်သည် မိတ္ထီလာပြည် ဖြစ်သည်ဟုလည်း ဆိုသည်။ ဤကား ယူနန်မြို့တော်ခွန်မင်း K’un Mingကို ရည်ညွှန်းသည်” ဟူ၍ ဖော်ပြထားပါသည်။ 

ဦးရည်စိန်သည် ဥတည်ဘွားဟူသော အမည်နှင့် ပတ်သက်၍လည်း နန်စောအင်ပါယာ၏ မင်းဖြစ်သူ- “ယီမိုရွန် သည် ခရစ်နှစ် ၇၇၉ ခုနှစ်တွင် တက်လာသည့်အခါ တိဘက်တို့နှင့် ဆက်လက် ပူးပေါင်းသဖြင့် တိဘက်တို့က ယီမိုရွန်အား ဥဒယရာဇာဟူသောဘွဲ့ကို ပေးနှင်းသည်။ တရုတ်တို့က ဤဘွဲ့အမည်ကို နေထွက်ဘုရင်ဟု အဓိပ္ပာယ် ပြန်သည်။ ဤဘွဲ့အမည်သည် နောင်အခါ မြန်မာတို့သိသော ဥဒည်ဖွား(ဥတည်ဘွား)နှင့် ဆက်နွယ်မှု ရှိသည်” ဟူ၍ ရှင်းလင်းထားပါသည်။ 

ထို့အပြင် အရှင်သုခမိန္ဒ၏ “ရှမ်းတိုင်းရင်းသားတို့၏ ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုနှင့် ဓ‌လေ့ ထုံးစံများ”ကျမ်းတွင်လည်း  ဥတည်ဘွားမင်းသည် နန်စောနိုင်ငံ၏ Mong မင်းဆက်ပျက်အပြီး ထပ်မံပေါ်ပေါက်လာသည့် တာလီနိုင်ငံ၏ တွမ့် (Twan)မင်းဆက်မှ မင်းတစ်ပါးဖြစ်သည်ဟု ‌ဖော်ပြထားပါသည်။

ဤဖော်ပြချက်များအရ တာလီမင်းတို့သည် နန်စောမင်းတို့ ခံယူသော ဥတည်ဘွား(ဥဒယရာဇာ)ဘွဲ့ကို ဆက်လက် ခံယူကြခြင်းနှင့် စဝ်နန်းလှ(ဝါ)စောလှ မင်းသမီးသည် ယူနန်နယ်ကို အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည့် တာလီ မင်းတစ်ပါး၏ သမီးတော်ဖြစ်ခြင်းမှာ ထင်ရှားလာပေသည်။ 

ဤနှုတ်ပြောသမိုင်းကို ပို၍ခိုင်မာစေသည့် အချက်မှာ မိုးကောင်းသမိုင်း မှတ်တမ်းပါ ဥတည်ဘွားမင်း၏ မျက်မမြင် သမီးတော် စဝ်နန်းလှ(ဝါ)စောလှသည် တာလီအင်းကတဆင့် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းသို့ ရောက်သည်ဟူသော ဖော်ပြချက်ပင် ဖြစ်ပါသည်။ 

ထိုတာလီအင်း၏ တည်နေရာကို လေ့လာရာတွင် တာလီနိုင်ငံ၏မြို့တော်၌ တည်ရှိသည့် အင်းကြီးဖြစ် သည်ကို Maha Sila Viravong ၏ “HISTORY OF LAO”သမိုင်း မှတ်တမ်းတွင် အထင်အရှား တွေ့ရှိရသည်။ 

သို့ဖြစ်၍ ထိုထင်ရှားခိုင်မာသည့် မှတ်တမ်း အချက်အလက်များသည် မိုးကောင်းသမိုင်း မှတ်တမ်းတွင် ပါဝင်နေသည့်အတွက် မိုးကောင်းသမိုင်း မှတ်တမ်းသည် နှုတ်ပြောသမိုင်းဖြစ်စေကာမူ လူပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ဒေသဆိုင်ရာ အချက်အလက်များမှာ ကိုက်ညီနေသည်ဟု သုံးသပ်ပါသည်။

ထို့အပြင် မိုးကောင်းသမိုင်း မှတ်တမ်းသည် နှုတ်ပြောသမိုင်း ဖြစ်စေကာမူ အချက်အလက် ခိုင်မာသည့် အတွက် ရှမ်းနီတိုင်းရင်းသားတို့၏ သမိုင်းကို လေ့လာရာတွင် ချန်ထား၍မရသော မှတ်တမ်းဖြစ်သည်ဟု မြင်မိ သည်။

ထို့နောက် မိုးကောင်းသမိုင်း မှတ်တမ်းတွင် ဒဏ္ဍာရီဆန်သည့် အပိုင်းဖြစ်သော ကျားဖြူမင်းကို တိရိစ္ဆာန် ဟု မမြင်ဘဲ ရဲစွမ်းသတ္တိရှိသည့် ဂုဏ်ပုဒ်ကို ကျားဘွဲ့နှင့် ခိုင်းနှိုင်းကြည့်ပါက ကျားဖြူမင်းသည် ဟိန်းဆေ-Hein Hsao- ကျားအိမ်တော်မျိုးရိုးက ဆင်းသက်လာသည့် မင်းရိုးဟူသည့် ပုံစံပေါ်လာမည် ဖြစ်ပါသည်။ 

ကျားအိမ်တော်မျိုးရိုး၏ တည်ရှိနေမှုကို ခိုင်မာသည့် စစ်တမ်းများတွင် လေ့လာသည့်အခါ သောင်သွပ် စစ်တမ်းအရ ခရစ်တော်မ‌ပေါ်မီ ကာလကပင် လက်ရှိ ရှမ်းနီတိုင်းရင်းသားများ နေထိုင်ရာဒေသတွင် မင်းအဖြစ် အုပ်ချုပ်နေခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ 

သို့ဖြစ်၍ တာလီမင်း၏ သမီးတော်ဖြစ်သူ စဝ်နန်းလှ(ဝါ)စောလှနှင့် လက်ဆက်သော ကျားဖြူမင်းသည် ကျားသတ္တဝါမဟုတ်ဘဲ ကျားဘွဲ့အမည် ခံယူထားသည့် ကျားအိမ်တော်မျိုးရိုးက ဆင်းသက်လာသော မင်းတစ်ပါး ဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။

ကျားဖြူမင်းနှင့် စဝ်နန်းလှ(ဝါ)စောလှတို့ တွေ့ဆုံသည့်နေရာမှာ ခန္တီးဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တသုဇနပြုစုသော “ဗျဂ္ဃနဂရ(ခေါ်) ဝန်းသိုရာဇဝင်သစ်”အရ တကောင်းမြို့အောက်၊ စမ္ပာယ်နဂိုရ်အထက်ရှိ အနောက်ဘက် မြစ်ကမ်း ဟု ဆိုထားရာ ကျားဖြူမင်းသည် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်း တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကိုပါ အုပ်ချုပ်နေသည့် မင်းတစ်ပါး ဖြစ်သည် ဟူ၍ပါ သုံးသပ်နိုင်ပါသေးသည်။ 

ရှမ်းနီလူမျိုးများ ဒီမိုကရေစီအရေးလှုပ်ရှားကြစဉ်

ထို့အပြင် ခမည်းတော် ကျားဖြူမင်းသည် ကျားအိမ်တော်ရှင် မျိုးရိုးဖြစ်၍သာ သားတော်များဖြစ်သော မိုးကောင်းမင်း၊ မိုးညှင်းမင်း၊ မိုးမိတ်မင်းနှင့် ဝန်းသိုမင်းတို့၏ အမည်များသည် “ဟိန်းဆေ-Hein Hsao- ကျား အိမ်တော်မျိုးရိုး”တို့၏ ထုံးစံအတိုင်း ဆေ-Hso များနှင့် အစပြုထားသည့် ဆေကော်ဖ၊ ဆေကျန်ဖှ၊ ဆေငံဖ၊ ဆေဟွမ်ဖဟူသော ဘွဲ့မည်များ ဆက်ခံသည်ဟူ၍ပါ သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။ 

ထိုမိုးကောင်းသမိုင်းမှတ်အရ သမီးတော် စဝ်နန်းလှ(ဝါ)စောလှသည် ကျားအိမ်တော်မျိုးရိုးဖြစ်သော ကျား ဖြူမင်းနှင့် လက်ဆက်နိုင်ခဲ့၍သာ မွေးဖွားလာသည့် မြေးတော်များကို ဘိုးတော်ဖြစ်သည့် တာလီမင်းက အုပ်ချုပ် ရေး နယ်မြေများကို ခွဲဝေပေးခြင်း ဖြစ်သည်။

သမီးတော်၏ မျက်စိအလင်း မရရှာသည်ကိုပင် ရှက်ရွံ့သဖြင့် စွန့်ပယ်စေခဲ့သော တာလီမင်းသည် သမီးတော်နှင့် ကျားသတ္တဝါ၏ လက်ဆက်မှုကို အသိအမှတ်ပြုမည် မဟုတ်သကဲ့သို့ ကျားသတ္တဝါနှင့် ရလာသော မြေးများကိုလည်း နယ်မြေများ ခွဲဝေပေးစရာ အကြောင်းမရှိနိုင်ပါ။

ထို့အတူ လူသားနှင့် တိရိစ္ဆာန်တို့၏ ပေါင်းဖက်မှုသည် သိပ္ပံသဘောအရ သားသမီး မွေးဖွားနိုင်သည့် သဘာဝ မရှိပါသဖြင့် ဤဒဏ္ဍာရီ ဆန်နေသည့်အပိုင်းကို ယုတ္တိကျနစွာ လေ့လာသုံးသပ်မှသာ ခိုင်မာသည့် သမိုင်းမှတ်တမ်းကို ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်ပေသည်။ 

J.George Scott ၏ “GAZETTEER OF UPPER BURAM AND THE SHAN STATE, PART-I, VOL-I”နှင့် Pu Loi Hom Hom and Pu Loi Tun တို့၏ “THE FOUNDING OF MONG KAWNG”ဆောင်းပါးတွင် ကျားဖြူမင်း နှင့် စဝ်နန်းလှ(ဝါ)စောလှတို့၏ သားတော်ဖြစ်သော ဆေကော်ဖမင်းသည် တာလီအင်ပါယာ၏ အဓိကကူညီမှုဖြင့် အေဒီ ၉၃၈ ခုတွင် မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို ထပ်မံတည်ထောင်အုပ်ချုပ်ကြောင်း ဖော်ပြကြပါသည်။

ဤသို့ဆိုလျှင် မိုးကောင်း မြို့ပြနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သော  ဒုတိယမင်းရိုးဖြစ်သည့် ခမ်း-ရွှေအိမ်တော်မျိုးရိုး သည် အေဒီ ၉၃၈ ခု မတိုင်မီကာလတွင် မင်းဆက်ပြတ်ခဲ့ပြီး မြို့ပြနိုင်ငံလည်း ပျက်စီးခဲ့ဟန်တူသည်။ 

မည်သည့်ဖြစ်ရပ်များကြောင့် ပျက်စီးခဲ့ရသည်ကို မသိနိုင်သော်လည်း အေဒီ ၉၃၈ ခုတွင် “ဆေ-ကျား အိမ်တော်မျိုးရိုး”က မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို ထပ်မံထူထောင်ကာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်မှာ အခိုင်အမာ တွေ့ရှိရပေ သည်။ 

ထို့ကြောင့် ဒုတိယမိုးကောင်း မြို့ပြနိုင်ငံကို ထပ်မံထူထောင်သည့် မင်းရိုးမှာ “ဟိန်းဆေ-Hein Hsao- ကျားအိမ်တော်မျိုးရိုး”ဖြစ်သည်ဟူ၍ပါ သုံးသပ်နိုင်ပေသည်။ 

ဇမ္ဗူ့ဒီပ ဦးဆောင်းကျမ်းနှင့် မိုးမိတ် ရာဇဝင်တော်သစ်ကျမ်းပါ မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံနှင့် ပတ်သက်သည့် မှတ်တမ်းကလည်း မိုးကောင်းနှုတ်ပြောသမိုင်းပါ မှတ်တမ်းနှင့် တွဲဖက်လေ့လာ၍ ရသည်ကို တွေ့ရသည်။ 

အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ဇမ္ဗူ့ဒီပ ဦးဆောင်းကျမ်း၊ မိုးမိတ်ရာဇဝင်တော်သစ်ကျမ်းတို့တွင် ဖော်ပြထားသည့် ကျိုင်းဟုံရွှေနန်းရှင်၏ သားတော်ဖြစ်သော မိုးကောင်းမင်း ဆေဟိုင်းဖသည်ပင် “ဟိန်းဆေ-Hein Hsao- ကျား အိမ်တော် မျိုးရိုး”ဖြစ်နေသောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ 

ခုနှစ်အားဖြင့် တွက်ဆကြည့်လျှင်လည်း ဒုတိယမိုင်းကောင်း မြို့ပြနိုင်ငံသည် အေဒီ ၉၃၈ ခုတွင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ကျိုင်းဟုံရွှေနန်းရှင်က သားတော်ဆေဟိုင်းဖအား မိုးကောင်းကို သွားရောက်အုပ်ချုပ်ရန် စီမံချိန်သည် အေဒီ ၉၉၁ ခုဖြစ်ရာ ကြားကာလအားဖြင့် (၅၃)နှစ်သာ ကွာဟနေပေသည်။ 

ထို့အပြင် မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို ဆေဟိုင်းဖ မအုပ်ချုပ်မီ ဦးစွာအုပ်ချုပ်နေသည့်မင်းမှာ ဇမ္ဗူ့ဒီပ ဦးဆောင်းကျမ်း အရ “သိုဟိုခင်-ဆေဟိုခဲန့်”ဖြစ်သည်ကို တွေ့ရှိရသဖြင့် ဆေကော်ဖ မင်းလက်ထက်က စတင်ခဲ့သော “ဟိန်းဆေ -Hein Hsao - ကျားအိမ်တော်မျိုးရိုး”သည် (၅၃)နှစ်ကြာသည်အထိ မင်းရိုးမပြတ်ခဲ့ကြောင်း သုံးသပ်နိုင်ပေသည်။ 

ထိုသို့ “ဟိန်းဆေ - Hein Hsao- ကျားအိမ်တော်မျိုးရိုး”ချင်း တူညီသောကြောင့်သာ မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို အုပ် ချုပ်ရန် ကျိုင်းဟုံရွှေနန်းရှင်၏ သားတော် ဆေဟိုင်းဖက သွားရောက် အုပ်ချုပ်ရခြင်း ဖြစ်သည်ဟူ၍ ရှမ်းအုပ်ချုပ်မှု ဓလေ့ ထုံးတမ်း ရှုထောင့်ကပါ သုံးသပ်နိုင်သည့်အပြင် တာလီမင်းတို့၏ သဘောတူညီချက်(သို့မဟုတ်) ခွင့်ပြုချက် ကလည်း ထိုသို့အုပ်ချုပ်နိုင်ရန်အတွက် အရေးပါသည်ဟု သုံးသပ်ပါသည်။ 

ထို့အပြင် ဒုတိယမိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံ၏ ဒုတိယမင်းရိုးသည် ကျိုင်းဟုံကလာသည့် ဆေ-ကျားအိမ်တော်မျိုးရိုး ဖြစ်သည်ဟူ၍ပါ အခိုင်အမာ သုံးသပ်နိုင်ပေသည်။

ခြုံငုံသုံးသပ်ရလျှင် မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံသည် နန်စော အင်ပါယာခေတ်တွင် ပထမအကြိမ် ထူထောင်ခဲ့ပြီး မင်းဆက်အားဖြင့် နှစ်ဆက်ရှိခဲ့ပါသည်။

ပထမမင်းဆက်၏ မင်းရိုးအမည်ကို မသိရသော်လည်း ဒုတိယမင်းရိုးအမည်မှာ ခမ်း-ရွှေအိမ်တော်ရှင်မျိုးရိုး ဖြစ်ပါသည်။ 

မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို ဒုတိယအကြိမ် ပြန်လည်ထူထောင်ခြင်းသည် တာလီအင်ပါယာ လက်ထက်တွင် ဖြစ်ပါ သည်။ တာလီအင်ပါယာ၏ အကူအညီဖြင့် ထူထောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး “ဆေ-ကျားအိမ်တော်မျိုးရိုး”က ပထမ မင်းရိုး အဖြစ် စတင်အုပ်ချုပ်ခဲ့ပါသည်။

 ရှမ်းနီလူမျိုးများ ဒီမိုကရေစီအရေးလှုပ်ရှားကြစဉ်

ဒုတိယမိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံ၏ ဒုတိယမင်းရိုးကလည်း “ဆေ-ကျားအိမ်တော်မျိုးရိုး”ပင်ဖြစ်၍ ကျိုင်းဟုံမြို့ပြ နိုင်ငံက လာရောက်သည့် မင်းရိုးဖြစ်ပါသည်။ 

မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်သွားသည့် မင်းရိုးတို့သည် ရှမ်းဓလေ့ထုံးစံအတိုင်း မင်းရိုးတူညီမှုကို အဓိက ထားပြီး မင်းဆက်ပြတ်လျှင်ပင် မင်းရိုးတူသည့် မြို့ပြနိုင်ငံက လာရောက်အုပ်ချုပ်သည်ကို တွေ့နိုင်ပါသည်။

ဤသည်ကို ကြည့်လျှင် ရှမ်းနီတိုင်းရင်းသားများနှင့် အခြားသော ရှမ်းမျိုးနွယ်စုတို့သည် သမိုင်းကြောင်းအရ ဆက် စပ်နေရုံသာမက အုပ်ချုပ်မှု ဓလေ့ထုံးတမ်းတို့မှာလည်း တူညီကြသည်ကို တွေ့ရှိနိုင်ပေသည်။ 

လာမည့် တစ်ပတ်တွင် မိုးကောင်းမြို့ပြနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်မှုနယ်မြေ ကျယ်ပြန့်လာမှုနှင့် ထိုသို့ ကျယ်ပြန့်လာစေ သည့် အခြေခံ အကြောင်းရင်းမြစ်များကို လေ့လာသုံးသပ်တင်ပြသွားမည် ဖြစ်ပါသည်။

ကျမ်းကိုး-

၁။ ခေမိန္ဒ၊ ဦး(အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ)။ မိုးမိတ်ရာဇဝင်တော်သစ်။ ၁၉၄၈။ ပဒေသရာဇ်ပုံနှိပ်တိုက်။ တောင်ကြီးမြို့။ 

၂။ ဂျေအက်စ်ဖာနီဗဲလ်၊ ‌ဒေါက်တာ(သတိုးသီရိသုဓမ္မ)နှင့် ‌ဒေါက်တာဖေမောင်တင်။ ဇမ္ဗူ့ဒီပဦးဆောင်းကျမ်း။ ၁၉၆၀။ စာပေဗိမာန်ပုံနှိပ်တိုက်။ ရန်ကုန်။ 

၃။ မှူး၊ ဦး(တောင်ပိုင်မြို့ဝန်)။ အုန်းဘောင်မင်းဆက်ရာဇဝင်တော်။ www.Shanyoma.org. 

၄။ ရည်စိန်၊ ဦး။ စိန့်တိုင်း(စိန့်ပြည်)၊ ဂန္ဓာလ ရာဇ်တိုင်း၊ ဥတည်ဘွား၊ တရုတ် တရက်ဟူသော အမည်များ၏ ဇစ်မြစ်။ www.Shanyoma.org. 

၅။ သုခမိန္ဒ၊ အရှင်(တန့်ယန်း)။ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားတို့၏ ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုနှင့်ဓ‌လေ့ထုံးစံများ။ ၂၀၁၃။ သာသ နာတော် ထွန်းကာပြန့်ပွားရေးဦးစီးဌာန။ ရန်ကုန်။

၆။ သုဇန၊ ဘဒ္ဒန္တ(ခန္တီးဆရာတော်)။ ဗျဂ္ဃနဂရ(ခေါ်) ဝန်းသိုရာဇဝင်သစ်။ ၁၉၉၇။ ကမ္ဘာလုံးစာပေ။ ရန်ကုန်။ 

7. Maha Sila Viravong, HISTORY OF LAO, U. S. Joint Publications Research Service by Paragon Book Reprint Corp., 1959.

6. Pu Loi Hom Hom and Pu Loi Tun, THE FOUNDING OF MONG KAWNG, www.Shanyoma.org.

7. Scott.J.George, GAZETTEER OF UPPER BURAM AND THE SHAN STATE, PART-I, VOL-I, Superintendent, Government Printing Press, 1900. 

ဆက်စပ်လေ့လာသည့် မှတ်တမ်းများ-

၁။ ခင်သိန်း၊ ‌ဒေါ်(ပါမောက္ခ၊ မြန်မာစာဌာန)။ ကချင်ပြည်နယ်အတွင်းရှိ မြို့နယ်အမည်များ လေ့လာချက်။ မြစ်ကြီးနားတက္ကသိုလ်။ www.Shanyoma.org.

၂။ ပါတောင်ဆရာတော်၏ ပုရပိုက်မှတ်တမ်း။

3. G.E.HARVEY, HISTORY OF BURMA; From the Earliest Time to 10 March 1824, The Beginning of the English Conquest, FRANK CASS & CO. LTD, 1967.

4. Sai Aung Tun, History of The Shan State: From Its Origins To 1962, Silkworm Books, Illustrated edition, January7,2009.

5.  Sai Kham Mong, Selected Writings of Sai Kham Mong, Volume-1, Tri Awards Co., Ltd, 2023.