CNI Article

၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာ ၂၉

ဆောင်းပါးရှင်- Margaret MacMillan

ကမ္ဘာ့ပြဿနာများအတွက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တုံ့ပြန်မှုများ လိုအပ်သည်။ ပြီးတော့ ကျနော်တို့ကမ္ဘာမှာ ပြဿနာတွေ အများကြီး။ သည့်အတွက် တစ်ခုတည်းသော၊ တစ်လုံးတစ်ခဲတည်းသော အခွင့်အာဏာရှိသည့် ကမ္ဘာ့အစိုးရဖွဲ့စည်းပြီး မျက်မှောက်ကာလ ပြဿနာများ ဖြေရှင်းပေးဖို့ လိုနေပြီလား။ တကမ္ဘာလုံး၏အစိုးရဆိုရင်တောင် လုံလောက်ပါ့မလား။

ဟိုးရှေးခေတ်ကလို အင်ပါယာတစ်ခုတည်းကို ချုပ်ကိုင်ထားသည့် တစ်ပါးတည်းသော ထီးဆောင်းမင်း ဧကရာဇ်လား။ ကမ္ဘာ့ အစိတ်အပိုင်းအားလုံးကို ဒီမိုကရေစီဖက်ဒရယ်အစိုးရပုံစံနှင့် အုပ်ချုပ်ကြည့်မလား။ ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်ဝန်းကျင်တုန်းက Star Wars ဟု ခေါ်သည့် ကြယ်တာရာစစ်ပွဲကတော့ ဂါလစ်တစ်သမ္မတနိုင်ငံ (galactic republic) ဆန်ဆန်ဖြစ်ခဲ့သော်လည်း သူလည်း စိတ်ကူးယဉ် သိပ္ပံဝတ္ထုအဆင့်သာ ဖြစ်သည်။

ပြင်းထန်ပြီး ထိရှလွယ်သော ဒေသစွဲနှင့် လူမျိုးရေး အခြေခံများကြောင့် တကယ်တမ်းတွင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအစိုးရတစ်ရပ်ကို စိတ်ကူးကြည့်ဖို့ရာ လွန်စွာခက်ခဲလွန်းလှသည်။

စစ်အေးတိုက်ပွဲပြီးကတည်းက ကျနော်တို့သိထားသည့်အတိုင်း နိုင်ငံတော်တိုင်းသည် ရှင်သန်ဖို့ ရုန်းကန်နေရသည်။ ဥရောပ သမဂ္ဂ (EU) သည်ပင် သူ့အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ တစ်ယောက်တပေါက် ပြောတတ်လွန်းသဖြင့် မနည်းရုန်းကန်နေရသည်။ ထိုအချက်များကို စုစည်းပြီး ကမ္ဘာ့အတိုင်းအတာနှင့် စဉ်းစားကြည့်ကြပါစို့၊

နိုင်ငံအချို့မှာတော့ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးတည်းကို သန်းပေါင်းများစွာသော လူဦးရေတို့က ဆန္ဒမဲပေးကြသည့် လူတစ်ဦးစီ အတွက် ဆန္ဒမဲတစ်ခုစီက အလုပ်မဖြစ်တော့ကြောင်း မျက်မှောက်ကာလ အခြေအနေတို့ကို လေ့လာ၍ သုံးသပ်ကြည့်နိုင်သည်။

သို့သော် ကျနော်တို့ လက်ခံမယ်ဆိုတော့ မဲတစ်မဲစီဖြင့် တက်လာသော အစိုးရတစ်ရပ်သည် နယ်မြေဒေသတစ်ခုရှိ ပြည်သူ များကို ၎င်းတို့သဘောဆန္ဒမပါဘဲ အခွင့်အာဏာ ကျင့်သုံးနိုင်သည်ဆိုလျှင် ယေဘုယျအာဏာအချို့ (သို့မဟုတ်) ကမ္ဘာကြီးကို အုပ်စိုးနိုင်သည့် အာဏာအစုအဝေးကို စိတ်ကောင်းစေတနာဖြင့် ပုံဖော်ကြည့်ရင်တော့ ရနိုင်စရာရှိသည်။

ရောမအင်ပါယာသည် ရာစုနှစ်နှင့်ချီ၍ ကမ္ဘာ့အစိတ်အပိုင်းအချို့ကို ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ခဲ့သည်။ အလားတူ တရုတ်ဧကရာဇ်များ သည် ကမ္ဘာမြေကြီးပေါ်တွင် စည်းမျဉ်းစောင့်ထိန်းရန်အတွက် ကောင်းကင်က အပ်နှင်းထားသော လုပ်ပိုင်ခွင့်နှင့် အခွင့် အာဏာကို ၎င်းတို့ရရှိထားသည်ဟု အခိုင်အမာပြောခဲ့ကြသည်။

နပိုလီယံစစ်ပွဲများအပြီး အင်အားကြီးနိုင်ငံများသည် အငြင်းပွားမှုများကို ငြိမ်းချမ်းစွာ ဖြေရှင်းရန်အလို့ငှာ ကြီးမားကျယ်ပြန့် သည့် ရှေးရိုးစွဲ အမိန့်များကို အထိန်းအကွပ်ပြုဖို့ ဥရောပ အခင်းအကျင်းနှင့် အုပ်ချုပ်ရေး အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ကြ သည်။

မကြာသေးမီ ရာစုနှစ်များအတွင်း ကျနော်တို့သည် တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး အသိပညာတိုးပွားလာသည်နှင့်အမျှ အမှန်တကယ် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအစီအစဉ် (a truly global order) ကို စိတ်ကူးကြည့်ဖို့ ကျနော်တို့မှာ စွမ်းရည်တစ်ရပ် ရှိလာခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ ဥရောပအင်ပါယာများသည် သူတို့၏ယဉ်ကျေးမှုများကို လက်အောက်ခံများ ကျင့်သုံးဖို့ တောင်းဆိုခြင်းဖြင့် တရားမျှတအောင် ဖန်တီးလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။

အင်္ဂလိုစပီးယား (Anglosphere) ၏ အစောပိုင်း ဗားရှင်းကို ထောက်ခံသူများသည် ဗြိတိသျှအင်ပါယာ(အထူးသဖြင့် လူဖြူ ဦးစားပေး အစိတ်အပိုင်း)နှင့် ကမ္ဘာကြီးကို အုပ်စိုးရန်အတွက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ကွန်ဒိုမီနီယံ  တစ်ခုအထိတိုင် အောင် အိပ်မက် မက်ခဲ့ကြသည်။

လီနင်၊ စတာလင်နှင့် မော်စီတုန်းတို့ကတော့ ကွန်မြူနစ်နိုင်ငံတော် တစ်ခုတည်းကသာ နိုင်ငံအားလုံး၏ အစည်းအခြား၊ အတားအဆီးနှင့် နယ်နိမိတ်အားလုံးကို ဖျက်သိမ်းပစ်ပြီး တစ်ပေါင်းတစည်းတည်း ထားရေးအတွက် ကွဲပြားသည့်အမြင် ရှိခဲ့သေးသည်။

ထိုနောက်တွင်လည်း လစ်ဘရယ်တန်ဖိုးများ မျှဝေကြသည့် နိုင်ငံများအချင်းချင်း တစ်ခုတည်းလိုလားချက်နှင့် ငြိမ်းချမ်းစွာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြသည့် အခြားဖြစ်နိုင်ခြေတစ်ခုကို အီမန်နွယ်ကန့် (Immanuel Kant) က အိပ်မက်မက်ခဲ့ပြန်သည်။

ပုံ-အမေရိကန်သမ္မတ ဝူးဒရိုးဝီလဆင်(ရိုက်တာ)

ပထမကမ္ဘာစစ်အပြီးတွင် အမေရိကန်သမ္မတ ဝူးဒရိုးဝီလဆင် (Woodrow Wilson) သည် ကပ်ရောဂါများ၊ စစ်ပွဲများ စသည်တို့ သည် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ဘုံခြိမ်းခြောက်လာခြင်းကြောင့် ထိုအခြေအနေများကို ဆန့်ကျင်သည့်နိုင်ငံများနှင့် ပူးပေါင်း လုပ် ဆောင်ရန် အပြင် လစ်ဘရယ်ဒီမိုကရေစီ၊ ဒီမိုကရက်တစ် ကမ္ဘာစနစ်တစ်ခု ဖြစ်ထွန်းလာရေးအတွက် ၎င်း၏အမြင်ကို ချပြခဲ့ သည်။

ဝီလဆင်၏ လိုလားချက်မှာ အစုအဝေးနှင့် ဗျူရိုကရေစီယန္တရား၊ ဒီမိုကရေစီအစိုးရများအပေါ် လက်ဝါးကြီးအုပ် စိုးမိုးမှုနှင့် အဆုံးစွန် အခွင့်အာဏာ ဆုတ်ကိုင်ထားသည့် အာဏာရှင်အစိုးရများအပေါ် သက်ရောက်မှု မဖြစ်ထွန်းခဲ့ပေ။ သို့သော် သူ့ အမြင်ဖြင့် နိုင်ငံပေါင်းချုပ်အသင်းကြီးအတွက် လမ်းစတော့ ပွင့်စေခဲ့သည်။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ဖြစ်ပွားမှုကို နိုင်ငံပေါင်းချုပ်အသင်းကြီးက မတားဆီးနိုင်ခဲ့သဖြင့် ယင်းကျရှုံးမှုမှ သင်ခန်းစာများကို ထုတ် နုတ်၍ကြည့်ပါက အရေးကြီးဆုံးအချက်မှာ နိုင်ငံတကာစည်းလုံးညီညွတ်မှုဖြင့် အစကတည်းကရှိနှင့်သော ရန်လိုပျံ့နှံ့မှု ဟန့်တားနိုင်ရေး အစီအမံကတော့ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများ ကောင်းစွာ သိမြင်လက်ခံခဲ့ကြသည်။

၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် ကွဲအက်ကြေမွနေသော ကမ္ဘာကြီးကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန်အတွက် တတိယကမ္ဘာစစ်နှင့် ကပ်ဆိုးဘေး ဆိုး တားဆီးရေးမှာ ပို၍ပို၍ ကြီးမားသော စိန်ခေါ်မှုအဖြစ် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။

ကမ္ဘာ့အင်အားအကြီးဆုံး စူပါပါဝါ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည့် သမ္မတရုစဗဲ့ကတော့ ကုလသမဂ္ဂ (United Nations) သည် ယခင်က နိုင်ငံပေါင်းချုပ်အသင်းကြီးထက် ပို၍ အခွင့်အာဏာ ရှိလာသည်ဟု အခိုင်အမာပြောနိုင်ခဲ့သည်။

ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့တွင် ကုလသမဂ္ဂ တည်ထောင်ရေးအတွက် ကျင်းပခဲ့သောညီလာခံတွင် အာဏာရှင်စနစ်နှင့် ဒီမိုကရေစီကို ပေါင်းစပ်လျက် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကို ပီပီပြင်ပြင် ဖန်တီးနိုင်ခဲ့သည်။ ရုစဗဲ့၏ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အစီအစဉ်အရ ထိုစဉ်က ကြီးလေးကြီး ဖြစ်သည့် ဗြိတိန်၊ တရုတ်၊ အမေရိကန်နှင့် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုတို့က UN ၏ လုံခြုံရေးကောင်စီတွင် အမြဲ တမ်း အဖွဲ့ဝင်များ ဖြစ်လာကြသည်။ (ပြင်သစ်ကိုတော့ ဂုဏ်သိက္ခာအရ ကောင်စီတွင် ထည့်သွင်းသည်)

ပုံ-၁၉၄၅ က အမေရိကန် UN ဖွဲ့စည်းရေး လက်မှတ်ထိုးစဉ်(AP)

UN ပဋိညာဉ်စာတမ်းတွင် နိုင်ငံတကာငြိမ်းချမ်းရေး ထိန်းသိမ်းမှုအတွက် အဓိကတာဝန်ယူမှုနှင့် လုံခြုံရေးတို့ကို ‌ရေးဆွဲပြဋ္ဌာန်း သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် UN က ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်အဖြစ် ငြိမ်းချမ်းရေးထိန်းသိမ်းမှု လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ကို တည်ထောင်ခဲ့သော် လည်း အဖွဲ့အနေဖြင့် မည်သည့်နိုင်ငံကိုမှ ထိုးစစ် မစတင်ခဲ့ပေ။

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) နှင့် နိုင်ငံတကာအလုပ်သမားအဖွဲ့ (ILO) ကဲ့သို့ UN အေဂျင်စီ အမြောက်အမြား မွေးထုတ်ခဲ့ပြီး နယ်ပယ်အသီးသီးတွင် နိုင်ငံတကာစံနှုန်းနှင့် မူဝါဒများကို ဖန်တီးပေးရေးအတွက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှုများ စုဝေးရာ ဗဟိုအချက်အချာ ဖြစ်လာစေခဲ့သည်။

ထို့ပြင် ရုစဗဲ့သည် အကြီးဆုံးမှ အငယ်ဆုံးအထိ နိုင်ငံအားလုံး တန်းတူရည်တူ ထိုင်နိုင်မည့် UN အထွေထွေညီလာခံကို ဆက် လက် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ထိုညီလာခံကို နှစ်စဉ်မပြတ် ကျင်းပပေးခဲ့ခြင်းဖြင့် ဆိုဗီယက်နှင့်ယူဂိုစလပ် စသည့် ဥရောပ အင်ပါယာများ (သို့မဟုတ်) ပြည်ထောင်စုများ ပြိုကွဲခြင်း ကိစ္စရပ်များတွင် ကမ္ဘာ့အမြင်ကို စုစည်းပေးလျက် အင်အားကြီးသူ များက ဖိအားများပေးနိုင်သည့် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်အစုအဖွဲ့များ ဖြစ်ပေါ်လာစေခဲ့သည်။ ယုတ်စွအဆုံး UN အထွေထွေ ညီလာခံသည် လက်တွေ့အထီးကျန် မြောက်ကိုရီးယားမှသည် ဆွီဒင်အထိ နိုင်ငံပေါင်း ၁၉၃ နိုင်ငံအတွက် ထိုင်နိုင်သည့် ဖိုရမ်တစ်ခုအဖြစ် ရပ်တည်နေသည်။

၁၉၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်များက ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်များ ယူခဲ့သည့် သင်ခန်းကတော့ ကုန်သွယ်မှုနှင့် အခြား အတားအဆီး ထူထောင်ခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာ့စီးပွားပျက်ကပ်မှု တုံ့ပြန်ခြင်းသည် စိတ်ဆင်းရဲမှုကို ကြာရှည်စေပြီး နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးကို အဆိပ်သင့်စေခဲ့သည့် သင်ခန်းစာပဲ ဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာ့ဘဏ်၊ နိုင်ငံတကာငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (IMF)နှင့် နောက်ဆုံး ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့၏ Bretton Woods တို့ကို ဆင့်ပွားဖွဲ့စည်းပြီး ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကို ထိန်းကျောင်းလျက် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို မြှင့်တင်ပေးခဲ့သည်။ ဝေဖန်စရာများစွာ  ရှိလှ သော်လည်း UN ကဲ့သို့ အဖွဲ့အစည်းများကြောင့်သာ ယခု ကျနော်တို့ ကမ္ဘာ့လူသားများ အသက်ရှူချောင်ခြင်းဖြစ်သည်။

ထိုအဖွဲ့အစည်းများသာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအနေဖြင့် မရပ်တည်လျှင် ယခုထက်ဆိုးသည့် အခြေအနေများနှင့် မလွဲမသွေ ရင်ဆိုင်ရမည်သာ ဖြစ်သည်။

သို့သော် အမေရိကန်ပညာရှင် အန်မာရီစလက်တာ (Anne-Marie Slaunghter) စောဒကတက်၍ ငြင်းခုံသကဲ့သို့ပင် ကမ္ဘာ့ အုပ်ချုပ်ရေးသည် တရားဝင် အဖွဲ့အစည်းများထက် များစွာ ပိုလျှံနေသည်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာရဲတပ်ဖွဲ့ (အင်တာ ပိုလ်) တို့ကဲ့သို့ အဖွဲ့များဖြင့် ရာဇဝတ်မှု တိုက်ဖျက်ရေးကို နိုင်ငံအချင်းချင်း ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်နိုင်သည်။

ထို့ပြင် ထိုအဖွဲ့များဖြင့်ပင် နိုင်ငံတကာ အရင်းအနှီး စီးဆင်းမှုကို စီမံခန့်ခွဲခြင်း (သို့မဟုတ်) ဒုက္ခသည်များအရေး အကူအညီ ပေးခြင်းတို့အတွက် ကွန်ရက်အသီးသီးတို့က မျှဝေတန်ဖိုးများနှင့် နှုန်းစံများ (norms) ဖြန့်ဝေပေးလျက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အစီအစဉ်ကို မျက်မှောက်ကာလတွင် ထိန်းထားရသည်။

ယခု ရင်ဆိုင်နေရဆဲ Covid-19 ပြဿနာက ကမ္ဘာ့အစီအစဉ် ပိုမိုခိုင်မာလာအောင် အားပေးနေသလားဆိုသည်ကို ဆက်လက် ဆွေးနွေးလိုပါသည်။ အတိတ်က ကပ်ဆိုးကြီးများက ကျနော်တို့ကို အတွေးအခေါ်အမျိုးမျိုး ဖြစ်စေခဲ့တာ အမှန်ပင်တည်း။

Photo-Yawar Nazir

နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကို စီမံခန့်ခွဲရန် နည်းလမ်းသစ်များသည် နပိုလီယံစစ်ပွဲများနှင့် ကမ္ဘာစစ်နှစ်ခုတို့မှ ထွက်ပေါ်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ကူးစက်ရောဂါ၏ သဘောသဘာဝကိုက ကုန်စည်နှင့်ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေး ကွင်းဆက်များတွင် အားနည်းချက်များနှင့် မညီမျှများကို ပိုဆိုးစေသည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများသည် အချင်းချင်း အပြစ်တင်ရန် မကြာခဏ လုပ်ဆောင်လေ့ရှိကြပြီး ဆင်းရဲသော နိုင်ငံများ ထံသို့ ကာကွယ်ဆေးဖြန့်ဝေပေးမှုမှာ ရှက်စရာကောင်းလောက်အောင် နှေးကွေးနေဆဲဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ကာကွယ် ဆေးများ တီထွင်ရန်နှင့် စီမံအုပ်ချုပ်ရန် နိုင်ငံတကာမှ အထင်ကြီးလောက်စရာ ကြိုးပမ်းမှုကလည်း တစ်ဖက်တွင် ရှိနေသည်။ ထိုအချက်များသည် ကျနော်တို့ သင်ယူစရာ သင်ခန်းစာတွေ များလား။

ကျနော်သည် ကူးစက်ရောဂါများ၊ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တုန်လှုပ်ချောက်ချားမှုများနှင့် ရာသီဥတုဖောက်ပြန်ခြင်း၏ ခြိမ်းခြောက်မှု တို့ကို ရင်ဆိုင်နေရသောကြောင့် ကျွန်ုပ်တို့သည် မြန်မြန်ဆန်ဆန် ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်လေ ပိုကောင်းလေ ဖြစ်သည်။

ရစ်ချက်ဟက်စ် (Richard Haass)နှင့် ချားလ်စ်ကပ်ချန် (Charles Kupchan) တို့သည် တည်ငြိမ်မှုကို ထိန်းသိမ်းရန် အကန့် အသတ်ရှိသော ရည်မှန်းချက်ဖြင့် နိုင်ငံရပ်ခြား ရေးရာစုစည်းမှု အသစ်တစ်ခု၊  ပါဝါအသစ် တစ်ခုသုံး၍ ယခုဆောင်းပါး နိဒါန်း တွင် အကြံပြုထားသည့်အတိုင်း စတင်နိုင်မလား။

ပုံ-ရစ်ချက်ဟက်စ် (Richard Haass)ကိုတွေ့ရစဉ်

အတားအဆီးများသည် ကြောက်စရာကောင်းသည်။ ယုတ်မာသော လူမျိုးများသည် ကမ္ဘာ့အမြင်ကို ဖီဆန်ကြသည်။ ဒေသ တွင်း ပြိုင်ဆိုင်မှုများ စစ်ပွဲအဖြစ်သို့ တစိမ့်စိမ့် ကူးပြောင်းလာစေမည်ဟု ခြိမ်းခြောက်ကြသည်။ အားကောင်းမောင်းသန် ခေါင်းဆောင်များသည် မနက်ဖြန် မရှိသကဲ့သို့ ပြုမူကြပြီး ရေရှည်ပျက်စီးစေမှုကို ချန်ထားကြသည်။

ဒေါ်နယ်ထရမ့်သည် မဟာမိတ်များကို သစ္စာဖောက်ပြီး စော်ကားခဲ့သည်။ ဗြိတိန်သည် ၎င်း၏အိမ်နီးချင်းများနှင့် အကြီးမားဆုံး ကုန်သွယ်ဖက်များကို EU မှ ကျောခိုင်းထွက်ခွာခြင်းဖြင့် ကင်းကွာနေပါသည်။ “Donnez-moi un break” သည် ပြင်သစ်တို့နှင့် ပွင့်နေသော ပင်လယ်ကွေ့ကို တံတားထိုးမည်မဟုတ်ပါ။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနှင့် မျှဝေတန်ဖိုးများအပေါ် အခြေခံလျက် တည်ဆောက်ထားသော ကမ္ဘာ့အစိုးရကို ယုံကြည်ရန် ယခုအချိန်တွင် အကောင်းမြင်ဝါဒီ တစ်ဦးဖြစ်ရပါမည်။

ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေး အတွေးအခေါ်ပညာရှင် ဟော့ဗ် (Hobbes)နှင့် သူ၏နောက်လိုက်များ၏အဆို မှန်ကန်ပါက လူမျိုးများကြား တွင် မင်းမဲ့စရိုက်ဆန်ဆန် အခြေအနေတစ်ရပ် ဖြစ်တည်လာနိုင်သည်ကို ကျနော်တို့ မျှော်လင့်နိုင်သည်။ သို့တည်းမဟုတ် အနာဂတ်မှာ ထိုကဲ့သို့ နိုင်ငံရေးမော်ဒယ်တွေထဲက တစ်ခုကို ပိုင်ဆိုင်မှာလား။ အင်အားကြီး၊ ပါဝါကြီးနိုင်ငံများ၏ တင်ဆက်မှု နှင့် အခြားတစ်ခုခု။

ပြောရမည်ဆိုလျှင် အင်ပါယာခေတ် ကုန်ဆုံးသွားပြီဟု ကျွန်ုပ်တို့ ထင်ခဲ့ကြဖူးသည်။  အမှန်တော့ အင်ပါယာခေတ်သည် ခေတ္တအနားယူရုံမျှသာ ဖြစ်နိုင်ပါသတည်း။

Source: The Guardian

(နိုဝင်ဘာ ၂၂ ရက်စွဲဖြင့် theguardian.com ဝက်ဘ်တွင်ဖော်ပြထားသော မူရင်းဆောင်းပါးရှင် Margaret MacMillan ၏ The big idea: is world government possilbe? ဆောင်းပါးကို CNI သတင်းဌာနက ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆို တင်ဆက်ပေးလိုက်ပါသည်)