CNI Article

၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ သြဂုတ် ၁၄

အိန္ဒိယသည် ကက်ရှ်မီးယားဒေသနှင့် ပတ်သက်၍ နှစ်ပေါင်းများစွာ အငြင်းပွားနေသည့် ပါကစ္စတန်ကို ဆန့်ကျင် ရန် ဆယ်စုနှစ်နှင့်ချီလျက်  ကြိုးပမ်းခဲ့နေခဲ့သည်။ သာယာလှပသည့် ဟိမဝန္တာ နယ်မြေဖြစ်သည့် ထိုဒေသကို နှစ်နိုင်ငံစလုံးက သူပိုင်ဆိုင်သည်၊ ငါပိုင်သည်ဟူ၍ အပြိုင်ငြင်းနေခဲ့ကြခြင်းအားဖြင့် အိန္ဒိယ-ပါကစ္စတန် ဆက်ဆံ ရေးမှာ အမြဲလိုလို သဘောထား ကွဲပြားနေခဲ့သည်။

မဆုတ်မနစ်သော ပြိုင်ဆိုင်မှုအဖြစ် ပါကစ္စတန်သည် နယူးဒေလီ၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို အမြဲအာရုံစိုက် စေခဲ့ သည်။ သို့သော် ပြီးခဲ့သည့် နှစ်နှစ်အတွင်း ကက်ရှ်မီးယားရှိ လာဒက်ဒေသတွင် အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်စစ်သားများ အသေအပျောက်ရှိခဲ့သော နယ်နိမိတ် သတ်မှတ်ရေး တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် နယူးဒေလီရှိ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ ရေးဆွဲသူများသည် ၇၅ နှစ်မြောက် အိန္ဒိယစိန်ရတု လွတ်လပ်ရေးနေ့ကို ဂုဏ်ပြုသည့်အနေဖြင့် ဘေဂျင်းကို အာရုံစိုက်သည့် မူဝါဒသို့ ရွေ့လျားပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။

ယခုအခါ ပါကစ္စတန်ထက် ပို၍ ကြီးထွားလာနေသည့် အိန္ဒိယ၏ စီးပွားရေးသည် အာရှတလွှား ဘေဂျင်း၏ သြဇာ လွှမ်းမိုးမှုကို ပိုမိုအားကောင်းလာစေရန် တွန်းအားပေးမှုနှင့်အတူ “နယူးဒေလီသည် ဘေဂျင်းကို ဗဟိုပြု၍ ပိုမို ကြီးထွားလာနေပြီဖြစ်သည်” ဟု ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဒီအက်စ်ဟိုးဒါးက ပြောကြားခဲ့သည်။

အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် မိုဒီနဲ့ တရုတ်သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင် (AP)

သူသည် လာဒက် အပါအဝင် ကက်ရှ်မီးယားကို ထိန်းချုပ်ထားသည့် အိန္ဒိယစစ်တပ်၊ မြောက်ပိုင်းတိုင်း စစ်ဌာနချုပ် ကို ၂၀၁၄ ခုနှစ်ကနေ ၂၀၁၆ ခုနှစ်အထိ စီမံကွပ်ကဲခဲ့သူ ဖြစ်သည်။

အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန်တို့သည် ဗြိတိသျှကိုလိုနီ လက်အောက်မှ ၁၉၄၇ ခုနှစ် လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့ပြီးကတည်းက သူပုန်ထမှုများ၊ ပိတ်ဆို့ခြင်းများနှင့် နိုင်ငံရေး အနှောင့်အယှက်များ ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။

အိန္ဒိယသည် ၎င်း၏ အိမ်နီးချင်းများဖြစ်ကြသော ပါကစ္စတန်တို့၊ တရုတ်တို့နှင့် ဆင်နွှဲခဲ့သော စစ်ပွဲလေးခုအနက် နှစ်ခု၏ အချက်အချာ ဖြစ်ခဲ့သည်။ သုံးနိုင်ငံလုံး တင်းမာနေကြသော နယ်နိမိတ်မျဉ်း သတ်မှတ်ချက်သည် နျူက လီးယား ပိုင်ရှင်များ ကမ္ဘာ့တစ်ခုတည်းသော ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုအဖြစ် အငြင်းပွားနေသည့် ကက်ရှ်မီးယားဒေသ တွင် ဆုံမိကြသည်။

အိန္ဒိယသည် ၁၉၆၀ ပြည့်လွန် နှစ်များမှစ၍ ဘက်မလိုက် လှုပ်ရှားမှု၏ တက်ကြွသော အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။ ဘက်မလိုက် လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့သည် ထိုခေတ် သီအိုရီအရ စစ်အေးတိုက်ပွဲတွင် ဆိုဗီယက်(ရုရှား)ဖြစ်စေ၊ အမေရိကန် ဖြစ်စေ မည်သည့် အင်အားကြီးနိုင်ငံ၏ ထီးရိပ်ကိုမှ မခိုလှုံလိုသော နိုင်ငံပေါင်း ၁၀၀ ကျော်ကို စုစည်း တည်ထောင် ထားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။

အိမ်နီးချင်း ပါကစ္စတန်တို့၊ တရုတ်တို့နှင့် အငြင်းပွားနေသော်လည်း အိန္ဒိယသည် ၎င်း၏ ဘက်မလိုက်သော ရပ်တည်ချက်ကို ဆက်လက် ကိုင်စွဲခဲ့ပြီး နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ၏ အခြေခံအုတ်မြစ်အဖြစ် ယနေ့အထိ ထားရှိသည်။ အိန္ဒိယသံတမန်များသည် ပါကစ္စတန်နှင့်ပတ်သက်၍ ကက်ရှ်မီးယား အရေးကို တွန်းအားပေးရန် အဓိက အာရုံစိုက် ထားကြသည်။

“ကက်ရှ်မီးယားဟာ ကျွန်ုပ်တို့၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဆိုင်ရာ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေရဲ့ အချက်အချာတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်” ဟု အိန္ဒိယ၏ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ၂၀၀၂-၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ထိပ်တန်းသံတမန်ရေးရာ ကိုင်တွယ်ခဲ့ရသူ ကန်ဝဲလ်စီဘယ် (Kanwal Sibal) က ပြောကြားခဲ့သည်။

အိန္ဒိယ၊ တရုတ်၊ ပါကစ္စတန်

သို့သော်လည်း အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်တို့အကြား အငြင်းပွားနေသော နယ်စပ်ဒေသဖြစ်သည့် လာဒက်တွင် အာရှ အင်အားကြီး နှစ်နိုင်ငံကြား လက်ရှိစစ်ရေးအရ တင်းမာမှုများက ပြင်းထန်လာစေသည်။ သံတမန်ရေးနှင့် စစ်ရေး အရ ဆွေးနွေးပွဲ ၁၇ ကြိမ် ပြုလုပ်ခဲ့သော်လည်း ဆက်လက် တင်းမာနေဆဲ ဖြစ်သည်။

တရုတ်သည် စစ်ရေးအရ ခြိမ်းခြောက်မှုကို ကိုယ်စားမပြုဟု အိန္ဒိယက ဆယ်စုနှစ်များစွာ ကြာအောင် ယုံကြည်ခဲ့မိ ကြောင်း စစ်ဦးစီးချုပ်ဟောင်းဖြစ်ခဲ့သူ ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဟိုးဒါးက ပြောကြားခဲ့သည်။

သို့သော် လာဒက်ဒေသ၊ ဂယ်ဝမ် (Galwan) တောင်ကြားရှိ ကရာကိုရမ် (Karakoram) တောင်တန်းများတွင် ထိပ်တိုက် တွေ့ဆုံမှု ပြင်းထန်လာသောအခါ စစ်ရေးတင်းမာမှုများမှ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် အလယ်ပိုင်းအရောက်၌ အဆိုပါ ကဲကူလပ်သင်္ချာပုံစံ (calculus) သည် ပြောင်းလဲသွားရလေတော့၏။

 “ဂယ်ဝမ်ဟာ မဟာဗျူဟာမြောက် ထိုးဖောက်မှု အနေအထားကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်” ဟု နယူးဒေလီ အခြေစိုက် မူဝါဒရေးရာအဖွဲ့ဖြစ်သော လူမှုရေးနှင့် စီးပွားရေး တိုးတက်မှုစင်တာမှ အတွင်းရေးမှူး ကွန်စတန်တီနိုဇာဗီယာက ပြောကြားခဲ့သည်။

“နယ်နိမိတ်ပြဿနာကို ဖြေရှင်းရုံတင်မကဘဲ တရုတ်နဲ့ ဆက်ဆံရေး တစ်ခုလုံးကို ပြန်ပြီး သတ်မှတ်ဖို့ လိုအပ်ဆို တာ အိန္ဒိယရဲ့အသစ်ကို ဖန်တီးရန်အလို့ငှာ အထောက်အကူ ပြုခဲ့ပါတယ်” ၎င်းက ဆက်လက် ပြောကြားခဲ့သည်။

နှစ်ဘက်တပ်များမှ စစ်သားများသည် ကျောက်တုံးများ၊ လက်သီးများနှင့် အခြားလက်သုံး ကိရိယာများဖြင့် အလယ်ခေတ်ပုံစံ ခင်းကျင်း၍ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြရာ အနည်းဆုံး အိန္ဒိယစစ်သား ၂၀ နှင့် တရုတ်စစ်သား ၄ ဦး သေဆုံးခဲ့သည်။

အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် နရိန္ဒရာမိုဒီ၏ ဟိန္ဒူအမျိုးသားရေးဝါဒီ ဦးဆောင်သော အစိုးရသည် ကက်ရှ်မီးယား ပြည်နယ်ကို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် တပိုင်းတစကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ထိုဒေသထဲရှိ နိုင်ငံရေးသမားများ၊ သတင်းသမားများနှင့် ဆက်သွယ်ရေးများကို ချုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။

ထို့နောက် တစ်နှစ်အကြာတွင် တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြန်သည်။