CNI International Article

၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာ ၂၇

လွန်ခဲ့သည့် နှစ်များအတွင်း အဘူ မိုဟာမက် အယ် ဂျိုလာနီ (Abu Mohammed al-Jolani) ဟု လူသိများခဲ့သည့် အာမက် အယ်ရှာရား (Ahmed al-Sharaa) သည် အမေရိကန်မြေပေါ်သို့ ခြေချခဲ့မည်ဆိုပါက ချက်ချင်းဖမ်းဆီး ခံရလိမ့်မည်ဖြစ်သည်။

အမေရိကန်ကလည်း ဆီးရီးယား၏ အယ်နျူဆရာ တပ်ဦး (al-Nusra Front) လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင် ဟောင်း ဖြစ်သည့် ရှာရားကို အရပ်သားများအား ပစ်မှတ်ထားမှု၊ ဆီးရီးယား နိုင်ငံတစ်ဝန်း အကြမ်းဖက်မှုများ ပြုလုပ်မှုအတွက် ဒေါ်လာ ၁၀ သန်းအထိ ဆုကြေးထုတ်ခဲ့ဖူးသည်။

သို့သော် ပြီးခဲ့သည့်နှစ် ဒီဇင်ဘာလက ဆီးရီးယားအာဏာရှင် ဘာရှာအာဆတ် (Bashar al-Assad) ၏ အစိုးရ အဖွဲ့ကို ဖြုတ်ချခဲ့ပြီးနောက် အာဏာရလာခဲ့သည့် ရှာရားသည် ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံ နယူးယောက်မြို့သို့ ဆီးရီးယားသမ္မတအဖြစ် ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။

ထို့ပြင် သူသည် နယူးယောက်တွင် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်များနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ၌ ဆီးရီးယားသမ္မတအဖြစ် မိန့်ခွန်းပြောကြားခဲ့သည်။

သူသည် ၁၉၆၇ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံတွင် မိန့်ခွန်းပြောကြားသည့် ပထမဆုံး ဆီးရီးယားသမ္မတအဖြစ်လည်း မှတ်တမ်းဝင်သွားခဲ့သည်။

"ကျနော်တို့ဟာ နှစ်ပေါင်းများစွာကြာ တရားမမျှတမှု၊ ဆင်းရဲချို့တဲ့မှုနဲ့ ဖိနှိပ်မှုတွေကို ခံစားခဲ့ရပါတယ်။ အခုတော့ ကျနော်တို့ရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို အရောင်တင်ပြီး နိုးထလာနိုင်ခခဲ့ပါပြီ" ဟု မီးခိုးရာင် အနောက်တိုင်းဝတ်စုံနှင့် နီညိုရောင် လည်စည်းကို ဝတ်ဆင်ထားသည့် ရှာရားက ပြောကြားခဲ့သည်။

ရှာရားသည် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံသို့ တက်ရောက် လာခဲ့သော်လည်း ၎င်း၏ အတိတ်ကာလက လက်နက်ကိုင် လှုပ်ရှားမှုများကြောင့် ၎င်းကိုယ်ကိုယ် တိုင်းပြုပြည်ပြုပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ပုံဖော်ရာတွင် စိန်ခေါ်မှုများ နှင့်လည်း ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။

အကြမ်းဖက်သမားအဖြစ်မှ ဆီးရီးယားသမ္မတ ဖြစ်လာတဲ့ အယ်ရှာရားကို တွေ့ရစဉ်

ဆီးရီးယားတွင် ဂိုဏ်းဂဏ ကွဲပြားမှုကြောင့် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အကြမ်းဖက်မှုများကို ကမ္ဘာက မစိုးရိမ်ရန် အာမခံချက် ပေးနေရပြီး တစ်ချိန်တည်းမှာပင် အမေရိကန်၊ အစ္စရေးတို့နှင့် ထိလွယ်ရှလွယ်ရှိသည့် အကြောင်းအရာများအား ဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ရမည်ဖြစ်သည်။

ပြည်တွင်းတွင်လည်း ၎င်းအပေါ် လူထု၏ ထောက်ခံမှုကို ဆက်လက်ရရှိရန် ကြိုးပမ်းရမည်ဖြစ်သည်။

အမေရိကန်သို့ ရှာရား ရောက်ရှိလာမှုသည် ပုံမှန်ထက် ထူးကဲ့သည့် ဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်သည်။

ရှာရားသည် မန်ဟက်တန် (Manhattan) မြို့လယ်ခေါင်ရှိ သီးသန့်ကလပ်တစ်ခုကို တက်ရောက်ခဲ့သည်။ 

ထိုကလပ်တွင် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များ၊ သံတမန်များ၊ သတင်းထောက်များနှင့် ပြည့်နှက်နေသည်။

ရှာရားသည် ထိုကလပ်တွင် အရှေ့အလယ်ပိုင်း အင်စတီကျု (Middle East Institute) ၏ ဧည့်ခံမှုဖြင့် မီးလင်းဖို ရှေ့တွင်ထိုင်ကာ ဂျီဟတ်တစ်ဦးအဖြစ်မှ တိုင်းပြုပြည်ပြုပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည့် ၎င်း၏ ရှည်လျား သည့် ဘဝခရီးစဉ်ကို ပြောပြခဲ့သည်။

ဂျီဟတ်အဖြစ်မှ နိုင်ငံရေးသမားဘဝသို့ ပြောင်းလဲခဲ့ခြင်းဖြစ်သဖြင့် ၎င်းအပေါ် သံသယဝင်နေမှုများကို အပြုသဘောဆောင်စွာ တုံ့ပြန်ဖြေရှင်းခဲ့သည်။

အယ်ကေဒါ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ခဲ့ဖူးသည့် ရှာရားက ၎င်း၏ အတိတ်ကာလက လှုပ်ရှားမှုများကို ကြည့်ပြီး လက်ရှိ လုပ်ဆောင်မှုများကို အကဲဖြတ်ခြင်းမပြုရန် ပြောကြားခဲ့သည်။

"လမ်းပေါ်မှာ ကလေးတစ်ယောက် သတ်ဖြတ်ခံရတာကို မြင်တဲ့လူတိုင်းက တော်လှန်ရေး လုပ်ပါလိမ့်မယ်။ ဖိအားတွေကြောင့် လူတွေဟာ ရသမျှနည်းလမ်းအားလုံးနဲ့ အသုံးပြုကြပါလိမ့်မယ်" ဟု ရှာရားက ပြောကြားခဲ့ သည်။

ကုလအထွေထွေညီလာခံမှာ ပြင်သစ်သမ္မတ မက်ခရွန်နဲ့ အယ်ရှာရားကိုတွေ့ရစဉ်

ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံတွင် မိန့်ခွန်းမပြောမီ တစ်ရက်အလိုက ရှာရားသည် စီအိုင်အေ ညွှန်ကြားရေးမှူး ဟောင်းဖြစ်ပြီး အမေရိကန် အငြိမ်းစား ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဖြစ်သည့် ဒေးဗစ် ပီးထရော့စ် (David Petraeus) မျက်နှာ ချင်းဆိုင် တွေ့ဆုံခဲ့သည်။

စိတ်ဝင်စားဖို့ ကောင်းသည့်အချက်မှာ ပီးထရော့စ်သည် အီရတ်ရှိ နိုင်ငံတကာတပ်ဖွဲ့များကို ဦးဆောင်ခဲ့ရချိန်က ရှာရားနှင့်အတူ အယ်ကေဒါအဖွဲ့ဝင်များကို ဖမ်းဆီး အကျဉ်းချခဲ့ဖူးသူဖြစ်သည်။

ထို့ကြောင့် ရှာရားသည် တစ်ချိန်က ၎င်းအား ဖမ်းဆီးခဲ့ဖူးသည့် အမေရိကန် စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနှင့် မျက်နှာချင်းဆိုင် ထိုင်ပြီး စကားပြောဆိုနိုင်ခဲ့သည်။

"တစ်ချိန်တုန်းကတော့ ကျနော်တို့ဟာ တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြဖူးပါတယ်။ အခုတော့ ဆွေးနွေး ညှိနှိုင်းနိုင်ပြီဆိုတော့ ကောင်းတာပေါ့။ စစ်ပွဲကို ဆင်နွှဲခဲ့ဖူးသူတွေကပဲ ငြိမ်းချမ်းရေးရဲ့ အရေးကြီးပုံကို ပိုသိကြပါလိမ့်မယ်" ဟု ရှာရားက တစ်ချိန်က ၎င်း၏ ရန်သူဖြစ်ခဲ့သည့် ပီးထရော့စ်ကို ပြုံးရွှင်စွာဖြင့် စကားပြောဆိုခဲ့သည်။

ဆီးရီးယားတွင် ရှာရား၏ ခေါင်းဆောင်မှု ကဏ္ဍနှင့်ပတ်သက်ပြီး အမေရိကန်၌ အခြား အစီအစဉ်များ မရှိကြောင်း၊ ရှာရားသည် ဆိးရီးယားပြည်တွင်းစစ်ကို ဟန့်တားနိုင်သည့် အခွင့်အရေး တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန် အစိုးရ အရာရှိများက ပြောကြားခဲ့သည်။

ဆီးရီးယားတွင် ဂိုဏ်းဂဏ ကွဲပြားမှုများကို နှိမ်နင်းမှု၊ အစ္စရေးအပေါ် ထားရှိသည့် မူဝါဒနှင့် ပြည်တွင်းလုံခြုံရေး ကိစ္စတို့နှင့်ပတ်သက်ပြီး ရှာရားသည် ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်း ပြောဆိုခဲ့သည်။

"သူ (ရှာရား) က လက်နက်ကိုင် တစ်ဦးမဟုတ်ဘဲ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တစ်ဦး ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုတာကို သက်သေ ပြဖို့အတွက် စိန်ခေါ်တွေ အများကြီးကို ဖြတ်ကျော်နေရပါတယ်။ အရာအားလုံးကို ဂရုတစိုက်နဲ့ ဟန်ချက်ညီညီ လုပ်ဆောင်သွားရပါလိမ့်မယ်" ဟု ရှာရားနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့သည့် အမေရိကန်အရာရှိတစ်ဦးက ပြောကြားခဲ့သည်။

ပီးထရော့စ်ကလည်း Hay’at Tahrir al-Sham လက်နက်ကိုင် သူပုန်အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်ဟောင်းဖြစ်သည့် ရှာရားကို ပုဂ္ဂိလ်ရေးဆန်သည့် မေးခွန်းများကိုသာ မေးမြန်းခဲ့သည်။

အမေရိကန်သည် ရှာရား၏ Hay’at Tahrir al-Sham လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ကို ဇူလိုင်လကမှ ပြည်ပအကြမ်းဖက် အဖွဲ့အစည်းစာရင်းမှ ပယ်ဖျက်ပေးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

 အယ်ရှာရား အင်တာဗျူးဖြေနေစဉ်

"ခင်ဗျားအနေနဲ့ ဒီဖိအားတွေကို ဘယ်လိုများ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခဲ့ရတာလဲ။ တစ်ခုခုလုပ်ဖို့အတွက် စဉ်းစားဖို့ အချိန် ရောရရဲ့လား။ ညဘက်တွေရော ကောင်းကောင်းအိပ်ပျော်ရဲ့လား။ ကျနော် ဆီးရီးယားကို ရောက်ဖူးပါတယ်။ ခင်ဗျားကို ထောက်ခံသူတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ ကျနော်လည်း အပါအဝင်ပါပဲ။ အဲဒါကြောင့် ကျနော်တို့ စိုးရိမ် မိပါတယ်" ဟု ပီးထရော့စ်က ပြောကြားခဲ့သည်။

ရှာရား၏ မိန့်ခွန်းများအတွင်း အစ္စရေးနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီမှု ရယူရန် အခွင့်အလမ်းရှိကြောင်း၊ သို့သော် ဆီးရီးယားသည် အစ္စရေး၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို စိုးရိမ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

ဆီးရီးယားနှင့် ဂါဇာတွင် အစ္စရေး၏ လေကြောင်း တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် ဆီးရီးယားပြည်သူများက အစ္စရေးကို ဒေါသထွက်နေသဖြင့် အစ္စရေးနှင့် ဆက်ဆံရေး ပုံမှန်ပြန်လည်ထူထောင်မည့် အစီအစဉ်သည် နှောင့်နှေးကြန့်ကြာ ခဲ့ရကြောင်း ရှာရားက ပြောကြားခဲ့သည်။

နယူးယောက်သို့ ရောက်ရှိလာသည့် ရှာရား၏ အဓိက ရည်မှန်းချက်များထဲတွင် ဆီးရီးယားအပေါ် ချမှတ်ထားသည့် အမေရိကန်၏ ပိတ်ဆို့မှုများကို ရုပ်သိမ်းရေးလည်း ပါဝင်သည်။

ထရမ့်သည် ဇွန်လက ဆီးရီးယားအပေါ် ချမှတ်ထားသည့် ပိတ်ဆို့မှုအချို့ကို ရုပ်သိမ်းပေးခဲ့သော်လည်း ၂၀၁၉ ခုနှစ်က Caesar Syria Civilian Protection အက်ဥပဒေအရ အခြားပိတ်ဆို့မှုများကို ထပ်မံရုပ်သိမ်းပေးရန် လွှတ်တော်၏ အတည်ပြုချက် လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။

ရှာရားသည် အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မာကို ရူဘီယို (Marco Rubio) အစည်းအဝေး မပြုလုပ်မီ သတင်း ထောက်များနှင့် တွေ့ဆုံချိန်တွင် ဆီးရီးယားအပေါ် ပိတ်ဆို့မှုများ ရုပ်သိမ်းရေးသည် ရူဘီယို၏ အပေါ်တွင်သာ မူတည်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

"ဆီးရီးယားပြည်သူတွေဟာ ပိတ်ဆို့မှုတွေကြောင့် ထပ်ပြီး အသက်တွေ မဆုံးရှုံးသင့်တော့ပါဘူး။ ဆီးရီးယား ပြည်သူတွေက အလုပ်လုပ် ချင်ကြပါတယ်။ ပိတ်ဆို့မှုတွေသာ ဖယ်ရှားပေးလိုက်ပါ။ အဲဒါဆိုရင် သူတို့အတွက် စိုးရိမ်စရာမလိုတော့ပါဘူး" ဟု ရှာရားက ပြောကြားခဲ့သည်။

Source: The Guardian