CNI International Article

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉

လာဂို့စ်မြို့တွင် နေထိုင်သည့် အသက် ၂၃ နှစ်အရွယ် ကျောင်းသား ဖိလစ် အိုယီဝိုလီသည် ပြီးခဲ့သည့်နှစ် နိုဝင်ဘာလမှ စတင်ကာ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၅ ရက်တွင် ကျင်းပမည့် နိုင်ဂျီးရီးယား သမ္မတရွေးကောက်ပွဲနှင့် ပတ်သက် သည့် သတင်းများကို သူ၏လူမှုကွန်ယက်တွင် အစဉ်တစိုက် စောင့်ကြည့်ခဲ့သည်။

သို့သော် ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပရန် ရက်နီးလာလေလေ မည်သည့်ပို့စ်က မှန်၍ မည်သည့်ပို့စ်က မှားသည်လည်း ဝေခွဲရ ခက်လေလေ ဖြစ်လာသည်နှင့် ရင်ဆိုင်လာရသည်။

တချို့သော ပို့စ်များသည် လေဘာပါတီ၏ ကိုယ်စားလှယ်လောင်း ပီတာ အိုဘီကို ပစ်မှတ်ထားသည်။ အိုဘီသည် ဖိုရမ်များတွင် စကားပြောခွင့်ရရန် ခရစ်ယာန် အသင်းတော်များကို ပိုက်ဆံပေးခဲ့သည်။

၎င်းသည် ခွဲထွက်ရေးအဖွဲ့တစ်ခု၏ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သည် စသည်ဖြင့် အပြိုင်အဆိုင် ရေးသားဖော်ပြကြသည်။

နိုင်ဂျီးရီးယား နိုင်ငံသားတစ်ဦး လူမှုကွန်ယက်သုံးစွဲနေစဉ်

ထို့နောက် တချို့ ပြိုင်ဘက် ပါတီ၏ ကိုယ်စားလှယ် ကွမ်ကွာဆိုကိုလည်း ပစ်မှတ်ထား လာကြသည်။ ၎င်းသည် ဖော်ပြထားသကဲ့သို့ အမှန်တကယ် ဘွဲ့ရခဲ့ခြင်း မရှိဆိုသလိုမျိုး ရေးသားကြသည်။

“တကယ့်ကို ရူးကြောင်ကြောင် ဖြစ်ကြောင်း၊ ကြည့်ရင်းနှင့် ရယ်ချင်လာကြောင်း၊ သူတို့လူတွေကို စိတ်ကုန်အောင် လုပ်နေကြကြေင်း” အိုယီဝိုလီက ပြောသည်။

ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်မှီတွင် သတင်းမှားများသည် ပေါက်ကွဲမှု တစ်ခုသဖွယ် လူမှုကွန်ယက် စာမျက်နှာ အသီးသီး တွင် ပျံ့နှံ့လာသည်။ ဘာသာရေးနှင့် လူမျိုးရေး ကဲ့သို့သော သွေးကွဲစေသည့် အကြောင်းအရာ များစွာသည်လည်း Facebook၊ Twitter၊ Tik Tok နှင့် WhatsApp တို့တွင် အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ပျံ့နှံ့လာလျက်ရှိသည်။

လူမှုကွန်ယက်သည် နိုင်ဂျီးရီးယား ပြည်သူများအတွက် သတင်း အချက်များကို အချိန်နှင့်တစ်ပြေးညီ သိရှိအောင် ဆောင်ရွက် ပေးနိုင်စွမ်း ရှိသော်လည်း တစ်ဖက်တွင် ယင်းသည် နိုင်ငံရေးဗျူဟာအတွက် လက်နက်တစ်ခုသဖွယ် အသုံးချ ခံနေရသည်ဟု ပညာရှင်များက ပြောသည်။

ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်တည်ထောင်သူနဲ့ နိုင်ဂျီးရီးယားခေါင်းဆောင်ကိုတွေ့ရစဉ်

နိုင်ငံရေးသမားများ ကိုယ်တိုင်က ရည်ရွယ်ချက် ရှိရှိဖြင့် သတင်းမှား၊ သတင်းတုများကို ဖန်တီးနေသည်ဟု အဘူဂျာ အခြေစိုက် ဒီမိုကရေစီနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုစင်တာ (CDD) မှ ပညာရှင် အီဒါယတ် ဟက်ဆန်က ထောက်ပြသည်။

ဇန်နဝါရီလက ဘီဘီစီမှ ထုတ်လွှင့်သော သတင်းတစ်ခုတွင် နိုင်ဂျီးရီးယား နိုင်ငံရေးသမားများသည် လူမှုကွန်ယက် မှ နာမည်ကြီးသူများကို ပိုက်ဆံ သို့မဟုတ် ရာထူးနှင့် လုပ်ပိုင်ခွင့်များ ကမ်းလှမ်းကာ ပြိုင်ဘက်များနှင့် ပတ်သက် သည့် သတင်းမှား၊ သတင်းတုများ ပျံ့နှံ့ဖန်တီးစေလျက်ရှိသည်ဟု ဖော်ပြသည်။

လူမှုကွန်ယက်အပေါ် နိုင်ငံရေးသမားများ၏ တလွဲအသုံးချလာမှုအပေါ် နိုင်ဂျီးရီးယား ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင် ကပင် သတိပေးမှု လုပ်ဆောင်ခဲ့ရသည်အထိ နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် အခြေအနေ ဆိုးရွားနေသည်။

သို့သော် သတင်းမှား၊ သတင်းတု ဖန်တီးခြင်းသည် နိုင်ဂျီးရီးယား နိုင်ငံရေးလောကနှင့် စိမ်းလှသော အရာတော့ မဟုတ်ပေ။ ၂၀၁၉ ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်ခင် သမ္မတ ဘူဟာရီ သေဆုံးသွားခဲ့ပြီ ဖြစ်ကြောင်း၊ လက်ရှိသမ္မတမှာ လူစားထိုးထားခြင်းဖြစ်ကြောင်း သတင်းမှားတစ်ခု ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပြီး တစ်နိုင်ငံလုံးကို ပျံ့နှံ့သွားခဲ့သည်။

ယင်းကို ယုံကြည်သူများကလည်း ယုံကြည်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် လက်ရှိ နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်းတွင်တော့ လူမှုကွန်ယက်ကို အသုံးချမှုသည် ပိုမိုအဆင့်မြင့်မားသော အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိနေပြီဖြစ်ကြောင်း လေ့လာသူ အများစုက ထောက်ပြသည်။

နိုင်ဂျီးရီးယားခေါင်းဆောင်နဲ့ ပြည်သူလူထုကိုတွေ့ရစဉ်

ပြည်သူ့ထံ သတင်းအမှန်ကို ပြန်ကြားပေးရသော တရားဝင် မီဒီယာများသည်ပင် သတင်းအတုများ၏ လှည့်ဖျားမှု နှင့် ကြုံတွေ့ နေရသောကြောင့် ပြန်လည်ရှင်းလင်းမှုများ လုပ်ဆောင်နေရပြီ ဖြစ်သည်။

ထိုအခြေအနေသည် ၂၀၂၂ ခုနှစ် ကင်ညာရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်ခင် ဖြစ်စဉ်များနှင့် အလားသဏ္ဍာန်တူကာ အာဖရိကရှိ ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံများတွင် ရေပန်းစားနေပြီဟု Mozilla Foundation မှ ရွေးကောက်ပွဲ စောင့်ကြည့် လေ့လာရေးဆိုင်ရာ ထိပ်တန်း အရာရှိတစ်ဦးက ပြောသည်။

ထိုအခြေအနေက မဲပေးရန် ဆုံးဖြတ်ပြီဖြစ်သော မဲဆန္ဒရှင်များကို လမ်းလွဲသွား စေရုံမက၊ နိုင်ငံရေးအပေါ် အယုံအကြည် မရှိသည့် မျိုးစေ့ကို အမြစ်တွယ်စေခြင်း သို့မဟုတ် ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်ခင်၊ ကျင်းပနေစဉ်နှင့် ကျင်းပပြီး အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်လာမည်ကို စိုးရိမ်မှုများလည်း ရှိလာစေသည်။

နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် လူဦးရေ တစ်ဝက်ကျော်သည် အလုပ်လက်မဲ့ ဖြစ်သော်လည်း လူဦးရေး သုံးပုံ နှစ်ပုံသည် အင်တာနက် အသုံးပြုနိုင်သည်။

ထို့ကြောင့် ငွေပေး၍ သတင်းမှား၊ သတင်းတု ပို့စ်တင်ခိုင်းခြင်းက တော်တော် များများအတွက် ငွေရှာသော နည်းလမ်းတစ်ခု ဖြစ်လာသည်။ ထို့အပြင် နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်းကို ပြောင်းလဲရန် စိတ်အား ထက်သန် နေသည့် လူငယ်မျိုးဆက်များကလည်း သတင်းမှားများ ပျံ့နှံ့မှုကို တစ်ဖက်တစ်လမ်းမှ မြင့်တက်လာ စေလျက် ရှိသည်။

မဲပေးနိုင်သူ ၉၃ ဒသမ ၅ သန်း၏ တစ်ဝက်မှာ လူငယ်များဖြစ်ကြပြီး ပြောင်းလဲရန် တာဆူနေခြင်းကြောင့် ၎င်းတို့၏ လုပ်ဆောင်မှုများသည် မရည်ရွယ်ဘဲ သတင်းမှားများပျံ့နှံ့စေရန်ပို၍ အဆင်ချောစေ လျက်ရှိသည်။

သတင်းမှားများ ပျံ့နှံ့မှုကြောင့် ထိခိုက်နစ်နာရမှုများကို ပြန်လည်ကာမိစေရေးအတွက် တက်ကြွလှုပ်ရှား သူများနှင့် သတင်း အမှန်စိစစ်ရေး အဖွဲ့များသည် လူမှုကွန်ယက်ပေါ်တွင် သတင်းမှန် ဖော်ထုတ်ရေးနှင့် သတင်းမှား ပျံ့နှံ့မှုကို ထိန်းချုပ်ရေး စသည်တို့ကို လုပ်ဆောင်လျက်ရှိသည်။

သတင်းမှားများသည် ကူးစက်ရောဂါ ကဲ့သို့ ပျံ့နှံ့လျက်ရှိပြီး ယင်းတို့က ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းစဉ်များကို မထိ ခိုက်ရေး သေချာစေရန် ကြိုစားဆောင်ရွက်နေကြောင်း ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ သတင်းအမှန် စိစစ်ရေး အဖွဲ့ကို တည်ထောင်သူက ပြောသည်။
၎င်းတို့သည် နိုင်ဂျီးရီးယား၏ ပြည်နယ်ပေါင်း ၃၆ ခုတွင် လေ့ကျင့်ပေးထားသော စေတနာ့ဝန်ထမ်းပေါင်း ၅၀ ဖြင့် သတင်းမှန် စိစစ်ရေးကို လုပ်ဆောင်လျက်ရှိသည်။

ဟက်ဆန်၏ CDD အဖွဲ့သည်လည်း မြို့တော် အဘူဂျာ အပါအဝင် မြို့ကြီးများတွင် သတင်းမှား ပျံ့နှံ့မှု နှိမ်နင်းရေး အတွက် သတင်းသမားများ၊ ဘလော့ဂါများ၊ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများနှင့် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင် စသည်တို့ကို အလုပ် ရုံ ဆွေးနွေးပွဲများ ကျင်းပပေးလျက်ရှိသည်။

ယင်းသည် လူမှုကွန်ယက် စစ်ပွဲအခန်းကို ဖန်တီးကာ သတင်းမှားများကို ပျံ့စေသော အကောင့်များကို report လုပ်ခြင်း နှင့် လူမှုကွန်ယက်များ၏ တုန့်ပြန်မှုများ ကိုစောင့်ကြည့်ခြင်းတို့လုပ်ဆောင်လျက်ရှိသည်။

နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် လူသုံး အများဆုံးဖြစ်သော Facebook နှင့် WhatsApp တို့ကို ပိုင်ဆိုင်ထားသည့် Meta သည် သတင်းမှား ပျံ့နှံ့မှုများကို တားဆီးရေး လုံလောက်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ခြင်း မရှိမှုအတွက် အတိတ်တွင် ပြင်းပြင်း ထန်ထန် ဝေဖန်ခံခဲ့ရသည်။

ဖေ့စ်ဘွတ်ခ် ကုမ္ပဏီကိုတွေ့ရစဉ်

Facebook နှင့်ယှဉ်လျှင် WhatsApp သည် သတင်းမှား ဖြန့်ချီရေးအတွက် ပို၍ အသုံးပြုသော လူမှုကွန်ယက် တစ်ခု ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် သက်ကြီးမဲဆန္ဒရှင်များသည် ယင်းတွင် သတင်းမှားများကို ရရှိကာ သေချာစိစစ် ခြင်း မရှိဘဲ မိသားစုနှင့် မိတ်ဆွေများကို ပြန်လည် ဝေမျှလေ့ရှိသည်။

ထို့ကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲနှင့် ပတ်သက်သည့် သတင်းမှားများ ဖန်တီးခြင်း၊ ဖြန့်ဝေခြင်းတို့အပြင် အကြမ်းဖက်မှုများ နှင့် ပတ်သက်သည့် အကြောင်းအရာများကို ဖယ်ရှားနိုင်ရေး သတင်းမှန် စိစစ်ရေးအဖွဲ့များအပြင် လွတ်လပ်သော ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်တို့နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်ဟု Meta ၏ အနောက် အာဖရိကဒေသ ဆိုင်ရာ အကြီးအကဲက ပြောသည်။

Meta ကုမ္ပဏီသည် နိုင်ငံရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် ကြော်ငြာများကို ပို၍ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု ရှိလာစေရန် သာမက ဖြစ်နိုင်ဖွယ် ခြိမ်းခြောက်မှုများကို အချိန်နှင့်တစ်ပြေးညီ ဖော်ထုတ်နိုင်ရေးအတွက် ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ စင်တာ တစ်ခုကိုပါ ဖွင့်လှစ်ထားသည်ဟုလည်း သူမက ပြောသည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ နိုင်ဂျီးရီးယား ပြည်သူများ စိတ်ထဲတွင် ရွေးကောက်ပွဲနှင့် ပတ်သက်သည့် မရေရာ သေချာမှုများ များပြားလာကာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပရန် နီးကပ်လာသည်နှင့်အမျှ ၎င်းတို့ ရင်ဆိုင်နေရသည့် နှောင့်နှေးမှု အခြေအနေသည်လည်း ပိုမိုမြင့်တက်လာလျက်ရှိသည်။

“အရင်တုန်းက မည်သူ့ကို မဲပေးမည်ကို အပြီးသတ် ဆုံးဖြတ်ထားပြီးဖြစ်ကြောင်း၊ သို့သော် သတင်းအမှားများ၏ ရိုက်ခတ်မှုကြောင့် ဇဝေဇဝါဖြစ်ခဲ့ရကြောင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲနေ့တွင် မှန်ကန်သော ဆုံးဖြတ်ချက် ချနိုင်ရန် မျှော်လင့် ကြောင်း” အိုယီဝိုလီက ပြောသည်။

Source: AL JAZEERA