CNI International Article
၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင် ၁၆
၂၀၁၉ ခုနှစ်က လန်ဒန်ညီလာခံမတိုင်မီမှာ နေတိုးဟာ ဦးနှောက်သေသွားပြီလို့ ပြင်သစ်သမ္မတ အီမန်နူရယ် မက်ခရွန် ပြောခဲ့တဲ့အချိန်ကဆိုရင်တော့ ကမ္ဘာပေါင်းများစွာ ကွာလာခဲ့သလို ခံစားရပါတယ်။
ရုရှားရဲ့ ယူကရိန်းကို ကျူးကျော်မှုဟာ မြောက်အတ္တလန္တိတ် မဟာမိတ်အဖွဲ့ကြီးကို သူ့ရဲ့ ၇၄ နှစ်တာ သမိုင်းမှာ ဘယ်တုန်းကနဲ့မှမတူ တစ်မူ သွေးသစ်လောင်း သွေးစည်းသွားစေခဲ့တယ်ဆိုတာကို ယခုတစ်ပတ် လစ်သူရေးနီး ယား ညီလာခံအတွက် စိတ်အားထက်သန်မှုက ဖော်ပြနေပါတယ်။
မက်ခရွန်က “နေတိုးအဖွဲ့ကြီးဟာ မလိုအပ်ဘဲ ဝန်ထုပ်မျှရေးအပေါ်မှာ စကားများနေကြတယ်။ အဖွဲ့ဝင်တွေမှာ ဥရောပလုံခြုံရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဘုံရည်မှန်းချက်လည်း မရှိဘူး။ အကြမ်းဖက်မှုသာလျှင် နိုင်ငံအားလုံးကို ထိုးနှက်နေတဲ့ ဘုံရန်သူဖြစ်တယ်။ တရုတ်နဲ့ ရုရှားမဟုတ်ဘူး”လို့ စောဒကတက်ခဲ့ဖူးပါတယ်။
လုံခြုံရေးမှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ တဖြည်းဖြည်း အားကိုးမရတော့တဲ့အတွက် ဥရောပဟာ ပိုပိုပြီးတော့ ကိုယ့်အားကိုယ် ကိုးရတော့မယ်လို့လည်း မက်ခရွန်က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
နေတိုး အဖွဲ့၀င်အဖြစ် ဖင်လန်လျှောက်ထားစဉ်
သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်တုန်းက တစ်ခါ ဥရောပအဖွဲ့ဝင်တွေဟာ သူတို့ရဲ့ စစ်သုံးစရိတ်တွေကို လျှော့ချပြီး အဖွဲ့ကြီးရဲ့ စုပေါင်းကျခံရေးမူကို ချိုးဖောက်နေတယ်လို့ စွပ်စွဲလိုက်ပြန်တာကြောင့်လည်း နေတိုးရဲ့ ဝန်ထုပ်မျှ ထမ်းရေးအပေါ်မှာ သဘောထားတွေ တင်းမာလာခဲ့ရပြန်ပါတယ်။
ထရမ့်က မဟာမိတ်အဖွဲ့ကြီးထဲက အမေရိကန် နှုတ်ထွက်မယ်လို့တောင် ခြိမ်းခြောက်ခဲ့ပါတယ်။ တကယ်တော့ နေတိုးဟာ ထရမ့်ရဲ့ ၄ နှစ်တာကို သီသီကလေး လွတ်လာခဲ့တယ်လို့ ပြောရမှာပါ။
လက်တွေ့အားဖြင့် ဆိုဗီယက်ကို ကြဉ်ပထားဖို့၊ အမေရိကန်ကို ထိန်းထားဖို့နဲ့ ဂျာမန်ကို နှိမ်ထားဖို့ ဆိုတဲ့ ရည်ရွယ် ချက်နဲ့ ဝါရှင်တန်မှာ သန္ဓေတည်လာခဲ့တဲ့ မြောက်အတ္တလန္တိတ် မဟာမိတ်အဖွဲ့ကြီးဟာ စစ်အေးကာလ ပြီးဆုံးသွား တဲ့အခါမှ သူ့မူလဇစ်မြစ်ကို သူမေ့နေခဲ့ပါတယ်။
ဆိုဗီယက်ယူနီယံကြီး ပြိုကွဲသွားပြီး၊ ဝါဆောစာချုပ်လည်း ပျက်သွားသလို၊ ဂျာမနီလည်း ပြန်လည်ပေါင်းစည်း သွားတော့ အသစ်ဖြစ်တဲ့၊ ပိုစည်းလုံး၊ ပိုလုံခြုံ၊ ပိုယုံကြည်မှုရှိတဲ့ ဥရောပဟာ ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပါတယ်။
နောက်တော့ ဘော်လကန်စစ်ပွဲတွေ ဖြစ်ပွားလာခဲ့ပြီး နေတိုးက ကြားဝင်ခဲ့ရပါတယ်။ အဲဒီနောက် အမေရိကန် အပေါ် စက်တင်ဘာ ၁၁ ရက် တိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်လာပြန်တဲ့အခါ နေတိုးဟာ သူ့သမိုင်းမှာ Article 5 ကို ပထမဆုံး အကြိမ် ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။
ဒီနောက်မှာ နေတိုးဟာ သူ့အဝန်းအဝိုင်းကို ကျော်လွန်ပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းအထိ ဖြန့်ကြက်လာသလို သူ့စစ်စွမ်းရည်ကိုလည်း အန္တရာယ်အသစ်တွေ၊ ရန်သူအသစ်တွေကို ရင်ဆိုင်နိုင်အောင် တိုးချဲ့ အသွင်ပြောင်း လာခဲ့ရပါတယ်။
ဒါပေမယ့်လည်း ၂၀၀၃ ခုနှစ် အမေရိကန်ဦးဆောင်တဲ့ အီရတ် ကျူးကျော်မှုအပေါ် သဘောထား ကွဲလွဲမှုတွေက အဖွဲ့ကြီးရဲ့ နိုင်ငံရေးနဲ့ စစ်ရေး ညီညွတ်မှုကို ပျက်ပြားသွားစေခဲ့ပါတယ်။
နေတိုးညီလာခံမှာ ယူကရိန်းခေါင်းဆောင် ဇာလန်းစကီး မိန့်ခွန်းပြောနေစဉ်
၂၀၀၄ ခုနှစ်မှာ ဝန်ထုပ်တချို့ကို လျှော့ချနိုင်ဖို့ နေတိုးက ကြိုးစားခဲ့ပေမယ့်လည်း အီရတ်မှာ တည်ငြိမ်အောင် ထိန်းမထားနိုင်ခဲ့ဘဲ နောက်ဆုံး ၂၀၁၁ မှာ အရှုံးနဲ့ ဆုတ်ခွာရတဲ့အထိ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။
အမေရိကန်-နေတိုးရဲ့ ဒီအရှုံးတွေကို မီးမောင်းထိုးပြနေတာက အီရတ်နဲ့ ဆီးရီးယားမှာ အိုင်အက်စ် (ISIS) စစ်သွေးကြွတွေ ပေါ်ထွက်လာတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
အီရတ် ကျူးကျော်မှုဟာ ကြမ္မာငင်တဲ့ အမေရိကန် အမှားတော်ပုံဆိုရင် အာဖဂန်နစ္စတန် ကျူးကျော်မှုဟာလည်း နေတိုးအတွက် ကြောက်ခမန်းလိလိ အရှက်ကွဲမှုလို့ ပြောရမှာပါပဲ။
အရင်းအနှီးကြီးတဲ့ နှစ် ၂၀ ကြာ စစ်ပွဲဟာ အရှက်တကွဲနဲ့ အဆုံးသတ်သွားခဲ့ပြီး၊ ၂၀၂၁ ခုနှစ်မှာ လက်လွတ်စပါယ် ရုပ်သိမ်းရာက မကျူးကျော်ခင် အခြေအနေက အတိုင်းပဲ တာလီဘန်တွေ ပြန်တက်လာကာ နိုင်ငံကို ပြန်လည် အုပ်စိုးသွားခဲ့ပါတယ်။
ဒါတွေတင် မကပါဘူး။ နေတိုးရဲ့ ၂၀၁၁ ခုနှစ် လစ်ဗျားကို စစ်ရေးစွက်ဖက်မှုဟာလည်း မိုက်မဲတဲ့ ဖြစ်ကတတ်ဆန်း လုပ်ရပ်ဆိုတာထက် မလျော့ပါဘူး။ ၈ လကြာ ဗုံးတွေကြဲပြီး ကဒါဖီ အစိုးရကို ဖြုတ်ချနိုင်ခဲ့တယ် ဆိုပေမယ့်လည်း ပိုအဆုံးအရှုံးများတဲ့ ပြည်တွင်းစစ်ကို လမ်းခင်းပေးလိုက်သလိုဖြစ်လို့ လစ်ဗျားဟာ အခုအချိန်အထိလည်း လေသင် တုန်းဖြတ် ရောဂါသည်လို ဖြစ်နေရှာပါတယ်။
သမ္မတ ဘားရက်အိုဘားမား ကိုယ်တိုင်က ဒီစွက်ဖက်မှုဟာ သူ့သမ္မတသက်တမ်းမှာ အဆိုးရွားဆုံးအမှားလို့ ဝန်ခံရတဲ့အထိပါပဲ။
ပြောရရင် အရှေ့ကို ဆန့်ထုတ် ချဲ့ထွင်လာပေမယ့်လည်း နေတိုးဟာ ၂၁ ရာစု သူ့မဟာဗျူဟာ ရည်မှန်းချက်တွေကို ဖြည့်ဆည်းနိုင်တာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။
၂၀၂၁ ခုနှစ်မှာ ကမ္ဘာ့စင်မြင့်ထက်မှာ အမေရိကန်သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်က အမေရိကန် ပြန်လာပြီဆိုတဲ့ ကြွေးကြော် သံနဲ့ ရှေ့က နောင်တော်တွေကြောင့် ထိခိုက်ခဲ့ရတဲ့ အမေရိကန်အပေါ် ယုံကြည်မှုကို ပြန်လည်အသက်သွင်းလို့ အဖွဲ့ကြီးကိုလည်း ပြန်လည်စည်းလုံး၊ ကယ်တင်ဖို့ ကြိုးစားနေပေမယ့် လည်း ဥရောပကတော့ အမေရိကန်ကို သံသယမျက်လုံးနဲ့ပဲ ကြည့်နေခဲ့ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် နောက်တစ်နှစ်မှာတော့ အခြေအနေတွေက ပြောင်းလဲသွားပါတယ်။ အစက ရုရှားလူမျိုး အများစု နေထိုင်တဲ့ ပြည်နယ်တွေကို ကာကွယ်ဖို့သက်သက် ရည်ရွယ်တဲ့ အကန့်အသတ်နဲ့ စစ်ဆင်ရေးကနေ နောက်တော့ ရုရှားဟာ ယူကရိန်းကို တင်းပြည့်ကျပ်ပြည့် ကျူးကျော်လာတဲ့ အခါမှာတော့ အဲဒီသံသယတွေဟာ ရုတ်တရက် ဆိုသလိုပဲ ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့ပါတယ်။
သမ္မတ ပူတင်ကတော့ သူ့သြဇာရိပ် နယ်ပယ် ဒေသတွေမှာ အမေရိကန်-နေတိုး စွက်ဖက်မှုနဲ့ အဖွဲ့ကြီးရဲ့ အရှေ့ဖက် ဂျော်ဂျီယာနဲ့ ယူကရိန်းသို့ ချဲ့ထွင်လာမှုကို ကာလကြာမြင့်စွာကတည်းက သတိပေးနေခဲ့တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့်လည်း အတ္တလန္တစ်ဖြတ်ကျော် ဆက်ဆံရေးကို သွေးသစ်လောင်းဖို့သာ အားသန်နေတဲ့ ဝါရှင်တန်က ပူတင် စကားကို ကြားလည်းမကြား နားလည်းမထောင်ခဲ့ပါဘူး။
နှစ်ပေါင်းများစွာ ညီညွတ်မျှတနေခဲ့ရာက ပူတင်ရဲ့ ကျူးကျော်မှုကြောင့် ဥရောပ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ သစ္စာ ဖောက်ခံလိုက်ရသလို ခံစားနေကြရပါတယ်။
ရုရှားခေါင်းဆောင် ပူတင်ကိုတွေ့ရစဉ်
အဲဒီခံစားချက်ကတစ်ဆင့် ဘိုင်ဒန်ရဲ့ သံသယနဲ့ သတိပေးချက်တွေကို ယုံကြည်ချင်စရာ ဖြစ်လာခဲ့ပြန်လို့ သူတို့ဟာ စိတ်နဲ့ကိုယ် မကပ်ဘဲ ဖြစ်နေကြပါတယ်။ သူတို့အနေနဲ့ အရှေ့ရဲ့ အန္တရာယ်အသစ်ကို ရင်ဆိုင် တွန်းလှန်ဖို့ရာ အမေရိကန်ဦးဆောင်တဲ့ နေတိုးအနား တိုးကပ်သွားဖို့အပြင် ရွေးချယ်စရာ မရှိတော့ပါဘူး။
နေတိုးရဲ့ အပြင်ဘက်မှာပဲ နေမယ်လို့ အဓိဋ္ဌာန်ချထားခဲ့တဲ့ ဖင်လန်လို နိုင်ငံတွေတောင် ဘာပဲပေးရပေးရ နေတိုး ထဲ ဝင်မယ်ဆိုတဲ့ အနေအထားကို ရောက်သွားခဲ့ပါတယ်။ မျက်မှောက်ခေတ်မှာတော့ နေတိုးဟာ ပူတင်ကို နောင်မှာ မိုက်မိုက်မဲမဲတွေ မလုပ်နိုင်အောင် တားဆီးဖို့အတွက် သွယ်ဝိုက်တဲ့ နည်းနဲ့ပဲဖြစ်ဖြစ် ရုရှားကို ရင်ဆိုင်ပြီး အားနည်းသွားအောင်လုပ်ဖို့ အဓိဋ္ဌာန်ထားကြပါတယ်။ နေတိုး အင်အားကြီးတွေက ယူကရိန်းကို ဒေါ်လာ ဘီလျံချီ လို့ပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ အဆင့်မြင့် လက်နက်တွေ၊ ဗုံးတွဲတွေနဲ့ပဲဖြစ်ဖြစ် အဖက်ဖက်က ကူညီထောက်ပံ့သွားဖို့ အဆင်သင့် ရှိကြောင်းကို ပြသခဲ့ကြပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ ယူကရိန်းကလည်း နောက်က်ဆုံး ယူကရိန်းစစ်သား တစ်ယောက်တည်း ကျန်သည်အထိ ခံချဖို့ သန္နိဋ္ဌာန် ချထားပါတယ်။
အနောက်ကမ္ဘာက အကြီးအကျယ် မကျေလည်နေတဲ့ ကာလမှာ ပူတင်က နေတိုးအဖွဲ့ကြီးကို အဓိပ္ပာယ်သစ်၊ ရည်ရွယ်ချက်သစ်၊ မောင်းနှင်အားအသစ် အပ်နှင်းလိုက်တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
သူ့စစ်ပွဲ ဘယ်လိုစခန်းသွားမယ်၊ ဘယ်အချိန်မှာ အဆုံးသတ်မယ် အသာထားလို့၊ ရုရှားအဖို့တော့ ကျင့်ဝတ်ပိုင်း၊ မဟာဗျူဟာပိုင်း ရပ်တည်မှုအခြေခံကို ကျယ်ပြန့်သထက် ကျယ်ပြန့်လာနေတဲ့ မဟာမိတ်အဖွဲ့ကြီးထံကို ဆုံးရှုံး လိုက်ရတာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီအဖွဲ့ကြီးကတော့ တိုက်ကြီးကို စစ်ဇာတ်သွင်းလို့ သူ့လက်တံကိုလည်း ကမ္ဘာအနှံ့ ဆန့််ထုတ်ဖြန့််ကြက်သွားမှာ မလွဲဧကန်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
Source: အယ်ဂျာဇီးလ်ယား
